Citrus Limon lemon که به فارسی لیموترش نامیده میشود، گیاهی از خانواده مرکبات، بومی آسیا می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: مرطوب دمای محیط: نواحی نیمه گرمسیری خاک: خاک های زهکش دار و کمی اسیدی
خصوصیات - معرفی
لیمو ترش یا به اختصار لیمو، میوه درخت لیمو و از مرکبات است. اگرچه بخصوص در آشپزی از پوست و گوشت لیمو استفاده می شود، لیموها را بیشتر به علت آب آنها پرورش می دهند. لیموها حاوی مقدار زیادی اسید سیتریک هستند که موجب طعم ترش آنها می گردد. در واقع لیموترش درختچه ای است که بلندی آن به چهار متر می رسد و کشت آن فقط در مناطق گرمسیر امکان دارد (آب و هوای مدیترانه ای). شاخه هایش بلند و برگ هایش پهن، به رنگ سبز مات و بیضوی است. دمبرگ ها واضح و اندکی بالدارند. گل هایش از درون سفید و از بیرون ارغوانی است. به غایت معطرند. گل آوری آن عملاً مداوم است (لیموترش تنها درختی است که تقریباً همیشه میوه و گل و برگ دارد). میوه اش سته و بیضوی شکلی است که در اواخر پاییز و اوایل زمستان آبدارتر می باشد.
![lemon]()
![lemon]()
شرایط نگهداری لیموترش
نور مورد نياز
زیاد
آبياري و رطوبت
مرطوب
دماي مورد نياز
نواحی نیمه گرمسیری
خاک مورد نياز
خاک های زهکش دار و کمی اسیدی
|
رطوبت: درختان ليمو ترش به طور كل و البته زمانی كه بالغ هستند دوره های كوتاه مدت خشكی را به خوبی تحمل می كنند اما برای توليد ميوه مناسب و بخصوص برای درختان جوانی كه تازه كشت شده اند می بايست برنامه منظم آبياری را در نظر گرفت. برای درختان جوان تازه كشت شده بهتر است كه در طی ماه اول كاشت هر 3-2 روز يكبار نسبت به آبياری درخت اقدام كرد اما بعد از گذشت يك ماه، فاصله آبياری را افزايش داد و به هر هفته يكبار و يا هر 10 روز يكبار رساند. درختان بالغ نيز به همين صورت هستند يعنی اگر نزولات آسمانی در حدی نيست كه نياز آبی گياه را فراهم كند هر 10 روز يكبار نياز به آبياری درختان بالغ است تا دچار ريزش غنچه و ميوه های كوچك و يا ريز شدن محصول توليدی و كم آب شدن آن نشود. هنگام هر نوبت آبياری بهتر است كه خاك اطراف تنه گياه تا شعاع حداقل 30 سانيتمتری و عمق 90 سانتيمتری به خوبی مرطوب شود. اينكه چه ميزان آب لازم است تا در اين عمق نفوذ كند و آنرا مرطوب كند بستگی به بافت خاك دارد يعنی بافت خاك هر مقدار سبك تر باشد به دليل سرعت بيشتر نفوذ آب در خاك به حجم آب كمتری نياز داريم تا به عمق 90 سانتيمتری برسد و در مورد خاك سنگين نيز به حجم آب بيشتری نياز است. معمولا در خاك با بافت متوسط اگر سطح رويين خاك را در نظر بگيريم و روی اين سطح را با آب به ضخامت 8-7 سانتيتمتر بپوشانيم، اين حجم از آب برای نفوذ در عمق 90 سانتيمتری و مرطوب كردن اين عمق از خاك كافی است. همانطور كه درختان ليمو بهتر است خشكی نكشند، آبياری بيش از اندازه و مرطوب بودن خاك می تواند يكی از دلايل عدم گلدهی اين درختان باشد. به همين دليل برخی از پرورش دهندگان ترجيح می دهند زمانی كه سطح خاك تا عمق 10-7 سانتیمتری خشك شد، سپس اقدام به آبياری درختان ليمو كنند.
نور: درختان ليمو ترش را بايد در مكانی با نور كامل و مستقيم آفتاب كاشت يعنی در مكان كاشت بايد روزانه حداقل 8-6 ساعت نور مستقيم آفتاب وجود داشته باشد. كمبود نور از جمله دلايل ريزش گل ها و يا حتی در صورت شديد بودن اين مسئله عدم گلدهی درخت است. البته نور بيش از اندازه و بيش از 12 ساعت در طی روز به خصوص در مناطقی كه تابستان های گرمی نيز دارند موجب سوختن نوك و حاشيه برگ ها و ريزش غنچه های گل می شود. بنابراين در چنين مناطقی بهتر است كه گياه را در جايي بكاريم تا از سايه در طی بعد از ظهر برخوردار باشد.
دما: درختان ليمو ترش به طور كل در مقايسه با ساير مركبات به سرما حساسيت بيشتری دارند اما در ميان آنان ليموترش شيراز تحمل بيشتری نسبت به سرما از خود نشان می دهد. مثلا ليموترش مازندرانی دما را تا حدود 4- درجه تحمل می كند و بعد از آن برگ هايشان خواهد ريخت اما ليمو ترش شيراز در 5/6- اين اتفاق برايش روی می دهد و در 7- درجه سانتيگراد درخت از بين خواهد رفت. اما توجه كنيد اگر بخواهيم آسيبی در اثر سرما به اين گياه وارد نشود بهتر است كه اصلا دما در طی زمستان زير صفر نزول نكند. زيرا در چنين شرايط و دمایی، قطعا به گل ها و ميوه های جوان اين گياهان آسيب می رسد و از بين خواهند رفت. درختان ليمو ترش همانند ساير درختان ميوه نياز سرمایی دارند تا بتوانند توانایی توليد گل و ميوه را بدست آورند و نياز سرمایی آنان 300 ساعت دمای زير 20 درجه است كه البته چندان هم سرد نيست و بهتر است كلمه هوای خنك را برای آن استفاده كرد. البته برخی منابع علمی دمای مناسب برطرف شدن نياز سرمایی اين درختان را حدود 15 درجه اعلام كرده اند. همچنين اين درختان به طور كل در مناطقی كه تابستان های نسبتا خنكی دارند بهتر رشد می كند و با تابستان های بسيار گرم سازگاری ندارد مگر اينكه از آبياری مناسب و همچنين محافظت از نور در طی بعد از ظهر برخوردار باشد.
خاك: درختان ليمو خاكی با زهكش خوب و كمی اسيدی نياز دارند. يعنی در مناطقی كه خاك گچی است (اسيديته بيش از 5/7) اين درختان رشد خوبی نخواهند داشت. همچنين اين درختان بخصوص ليمو ترش مازندارنی خاك های فقير را به خوبی تحمل كرده و در اين خاك ها رشد می كنند. فاصله كاشت درختان ليمو حدود 7-6 متر از يكديگر است. كوددهی اين درختان در سه مقطع زمانی در طی سال انجام می شود كه اين مقاطع عبارتند از اواخرزمستان/ اوايل بهار – اواخر بهار/اوايل تابستان – اواخر تابستان).
برای درختان جوان بخصوص در سال اول و دوم رشد كودهایی با درصد نيتروژن پايين توصيه می شود تا گياه دچار سوختگی ريشه نشود. قويترين كودی كه برای چنين درختانی توصيه می شود سولفات آمونيم است.
بعد از دادن محلول كود به خاك اطراف گياه، آنرا به خوبی آبياری كنيد تا كود به اكثر ريشه های گياه برسد.
فاصله حداقل 10-5 سانتيمتری را بين مكان كوددهی و تنه گياه رعايت كنيد.
گاهی برخی افراد كه به شكل شخصی و خانگی نسبت به نگهداری درختان مركبات اقدام می كنند تمايلی به استفاده از كود شيميایی ندارند می توانند از خاك برگ استفاده كنند بدين صورت كه با شروع فصل بهار خاك برگ را به ضخامت حدود 5 سانتيمتر در اطراف درخت و البته با در نظر گرفتن فاصله 5 سانتيمتر از تنه اصلی درخت بر روی سطح خاك پخش می كنيم و هر سال اين عمل را در فصل بهار تكرار می كنيم. در شيوه بكارگيری خاك برگ به جای كود شيميایی ممكن است كمبود عنصر فسفر پيش آيد كه برای مرتفع ساختن اين مشكل می توان از ماده ای همانند پودر استخوان استفاده كرد. اين پودر بر روی سطح خاك پاشيده می شود به تدريج همراه آبياری حل شده و فسفر آن مورد استفاده درخت قرار می گيرد.
فسفر برای درختان مركبات مهم است و يكی از عناصر نسبتا پرمصرف اين درختان است و كمبود فسفر يكی از دلايل مهم عدم رشد مناسب اين درختان به شمار می رود. البته بايد دقت كرد كه اگرچه وجود فسفر بسيار مهم است اما بيش بود اين عنصر و زياده روی در استفاده از آن بسيار بيش از كمبود آن به درختان مركبات آسيب وارد می كند. برخی از پرورش دهندگان تجاری باغ های مركبات از كودهای فسفر نيز علاوه بر ساير برنامه های كوددهی به شكل اضافی نيز استفاده می كنند. بدين صورت كه در هنگام آماده سازی خاك باغ برای كاشت درختان مركبات از 454-227 گرم كود فسفره استفاده می كنند و با خاك مخلوط می كنند و بعد از آن هر 4-3 سال يكبار از كودهای فسفره استفاده می شود. كودهای فسفره بهتر است كه در عمق حدود 3-2 سانتيمتری سطح خاك قرار گيرند تا ريشه ها دسترسی بهتری به آنها داشته باشند.
درختان ليمو ترش را می توان در گلدان های بزرگ پرورش داد در اين صورت برنامه های كوددهی اين درختان با درختانی كه به شكل تجاری و در فضای آزاد متفاوت است. معمولا برای اين درختان كودهایی با نسبت 1-1-2 هر سه ماه يكبار استفاده می شود.
![Citrus Limon]()
![Citrus Limon]()
خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی
لیموترش میوه ارزشمندی است که اکثر متخصصین تغذیه به مصرف فراوان آن اشاره دارند:
در واقع هضم غذا را آسان می کند.
به خاطر سهولت هضم چاشنی ها و گوشت های چرب توصیه می شود که چند قطره لیموترش در آنها بچکانند.
در موارد ناراحتی های دستگاه گوارشی مفید است. مثلاً در صورت ورم روده یا درد کبد آب لیمو همراه یک لیوان آب معدنی می تواند تسکین دهنده باشد.
نوشیدن آب چهار لیموترش با افزودن آب و اندکی شکر بر درمان چاقی مؤثر است.
لیموترش را می توان برای درمان نسبی رماتیسم و نقرس مصرف نمود، چونکه اسیدسیتریک برای اسیداوریک حلال بسیار خوبی است.
استفاده از خاصیت ادرارآوری آن فقط در اینگونه دردها توصیه می شود و به این نحو دردهای کلیه و مثانه را درمان می نماید.
آب لیمو یک ترشی است که برخلاف سرکه ضعف نمی آورد بلکه نیروبخش بوده، عضلات معده و روده ها را تقویت می نماید.
آب لیمو داروی ضدخون دماغ است، تمام سم های خون را می سوزاند.
چربی و پیه را از بین می برد.
اشتها آور است.
اسهال عادی و خونی را معالجه می کند.
از طاس شدن سر جلوگیری کرده باعث تقویت موهای سر می شود.
بزاق دهان را زیاد می کند چون بزاق دارای اثر ضدعفونی کننده است و میکروب های دهان را از بین می برد.
آب لیمو از عوامل خنک کننده در تابستان است که می تواند عطش و حرارت بدن را رفع کند.
موجب راحتی اعصاب می شود.
باعث زیاد شدن نور چشم شده و آب مروارید را از چشم می برد.
آب لیمو می تواند جانشین دود و مشروب نزد معتادین گردد.
عمل تنفس را آسان می سازد.
لیمو التیام بخش زخم هاست.
باد مفاصل را درمان کرده و مداومت در خوردن آن تصلب شرائین را معالجه می سازد.
زهر حشرات مانند زنبور و عقرب با آب لیمو معالجه می شود.
آب لیمو ضد تیفوس، ضد سرخک، ضد آبله مرغان و مخملک است.
صفرابر است.
مصرف روزی نصف استکان از عصارهٔ سیر و لیمو ترش، تأثیر بسیار زیادی در رفع گرفتگی رگ ها خواهد داشت.
برای تمیز کردن ظروف مسی، اشیاء نقره ای، مرمر سفید و صندلی های حصیری، لیموترشی را دونیم کنید و روی شیء بمالید. سپس بشویید و آب بکشید.
اگر هر روز صبح به کمک تکه ای پنبه آب لیمو به پوست بمالید برای روشن کردن رنگ و تقویت و آرامش آن عموماً مؤثر است. همچنین برای سفت شدن ناخن و نرم شدن دست می توان آن را به کار برد. پوست لیمو اگر به دندان مالیده شود، رنگش را سفیدتر خواهد کرد. هر چند روز یکبار چند لیموترش (یا لیموترش سبز) را در دست خود کم‌کم فشار دهید تا نرم شود. سپس بسته به اندازه لیمو به دو یا چهار قسمت تقسیم کنید و به زیر بغل هایتان بمالید و پس از گذشت دستکم ۱۰ دقیقه بوها رفع می شوند و سپس می توانید دوش بگیرید. این کار برای بوهای بین پا (قسمت شرمگاه)، همچنین قسمتی از پا که در کفش می کنیم و سفید کردن پوست این بخش های بدن کاربردی بی نظیر دارد. لازم است ذکر شود که آبِ لیمو هر چه بیشتر بر روی پوست بماند اثر موثرتری برای زدودن سیاهی این مناطق به همراه دارد. همچنین می توان آب لیمو را شب ها به پوست این بخش های بدن مالید و صبح روز بعد دوش گرفت.
![لیموترش - معرفی و راهنمای پرورش و نگهداری گیاهان زینتی فضای باز]()
![لیموترش - معرفی و راهنمای پرورش و نگهداری گیاهان زینتی فضای باز]()
نحوه تکثیر لیموترش
استفاده از بذر اين گياهان يك از روش ها تكثير درختان ليمو است. از زمان كاشت بذر تا بالغ شدن درخت و ميوه دهی آن حدود 7-6 سال و حتی گاهی تا 15 سال طول می كشد. كاشت بذر اين درختان سخت نيست. بذرها را بايد از درون ميوه درآورد و با آب شست و به مدت 8 ساعت در آب خيساند. اگر پوسته رويين و نازك هسته ها را جدا كنيم جوانه زنی بذرها ساده تر صورت می گيرد. اگر هم كه جدا سازی اين پوسته سخت است می بايست قبل از خشك شدن پوسته هسته نسبت به كاشت آن اقدام كرد. در مخلوط خاك برگ + شن بذرها را می كاريم و به اندازه حدود 5/1سانتيمتر بر روی آنان مخلوط خاك می ريزيم و مراقب هستيم تا سطح خاك همواره مقداری از رطوبت را داشته باشد. مكانی روشن و به دور از نور مستقيم آفتاب و با دمای حدود 21 درجه برای جوانه زنی بذرها لازم است. بعد از جوانه زنی و به مدت 6-3 هفته نيز برای گياهان جوان دمای حدود 21-18 درجه و حدود 4 ساعت نور مستقيم مناسب است و بعد از آن می توان ميزان نور را بيشتر كرد. قلمه گيری روش ديگر تكثير درختان ليمو است. قلمه گيری در فصل اواخر فصل بهار/اوايل تابستان و از درختان جوان و يا ساقه های جوان و تازه رشد كرده نتيجه بهتری خواهد داشت. طول قلمه ها حداقل 10 سانتيمتر است و نبايد حاوی گل و يا ميوه باشد. تمامی برگ ها به جز 3-2 برگ بالای قلمه جدا می شوند. جدا كردن پوست پايين قلمه به طول 5/2 سانتيمتر و يا كاربرد هورمون های ريشه زایی نيز به تحريك ريشه زایی كمك می كند. از مخلوط خاك برگ + شن می توان برای كاشت قلمه ها استفاده كرد و حدود نيمی از طول قلمه در بستر كاشت فرو می رود. دمای مناسب ريشه زایی حدود 23- 21 درجه است و نبايد اجازه داد كه سطح خاك رطوبت خود را از دست بدهد اما اين به معنی خيس بودن هميشگی سطح خاك نيست. از غبارپاشی و همچنين كشيدن پلاستيك بر روی قلمه ها نيز به منظور حفظ رطوبت اطراف قلمه ها می توان استفاده كرد. ريشه زايی حدود 4-3 هفته طول می كشد و از زمان ريشه زایی قلمه تا زمانی كه درخت توليد ميوه داشته باشد حدود 4-3 سال زمان می برد. پيوند زنی نيز از ديگر روش های تكثير اين گیاهان است كه معمولا از روش پيوند شكمی يا T برای اين منظور استفاده می شود. زمانی مناسب پيوند زنی از اواسط بهار تا اواسط پاييز است. پيوندك را بر روي پايه ای به ارتفاع حدود 15 سانيتمتری از سطح خاك قرار می دهيم و مابقی طول پايه كوتاه می شود. توجه كنيد كه معمولا از پايه ليمو ترش برای درختان ليمو ترش استفاده می شود همچنين اگر در فكر بكارگيری پايه ليمو ترش برای ساير درختان مركبات هستيد بايد به اين نكته توجه كنيد كه اين كار می تواند منجر به افزايش سرعت رشد شود اما تاثير منفی بر روی طعم ميوه مركبات خواهد داشت مثلا پرتقالي ترش تر بدست خواهد آمد. همچنين هنگام تهيه پيوندك حتما از درختی كه بالغ است (به مرحله ميوه دهی رسيده است) پيوندك تهيه كنيد اگر پيوندك را از درختان جوان كه هنوز نابالغ هستند تهيه كنيد بعد از عمل پيوند بايد مدت زمانی بيشتر صبر كنيد تا گياه حاصل از عمل پيوند به توانایی گلدهی و ميوه دهی برسد.