لیموترش اسپانیایی

"درخت لیموترش اسپانیایی" درختی میوه دهنده از خانواده ساپینداسه است که بومی نواحی گرمسیری جنوب و مرکز آمریکا می باشد و در پرتوریکو، جمهوری دومینیک، هاییتی و بخش های دیگر دریای کاریب نیز یافت می شود.

لیموترش اسپانیایی درختی کندرشد، با عادت رشد مستقیم، جذاب و زیبا است که تا ارتفاع 25 متر و با قطر تنه ی 1.7 متر نیز رشد می کند. تنه ی آن صاف، با پوستی خاکستری رنگ و دارای شاخه های انبوه است. شاخه چه های جوان به رنگ خاکستری مایل به قرمز می باشند. 

برگ های این گیاه کمی خزاندار، متناوب، مرکب و دارای 4 برگچه ی متقابل، بیضی شکل و نوک تیز هستند. هر برگچه حدود 5 تا 12.5 سانتیمتر طول و 3.25 تا 6.25 سانتیمتر پهنا دارد.

گل ها بصورت خوشه های بلند و باریک به طول 6 تا 10 سانتیمتر و اغلب انتهایی دیده می شوند. این گل ها به رنگ سفید و به قطر 5 تا 8 میلیمتر بوده و دارای 4 گلبرگ و 8 پرچم می باشد. معمولاً گل های نر و ماده بصورت جدا و روی درختانی مجزا قرار دارند ولی برخی از درختان پلی گام می باشند.

میوه ها بصورت خوشه ای و در خوشه های متراکم و به هم پیوسته تشکیل می شوند. و در ظاهر به نظر می رسد که همانند یک میوه لیموترش نارس هستند اما تفاوت هایی بین آنها وجود دارد. پوست میوه، نرم و نازک اما چرمی و شکننده است. گوشت یا پالپ میوه به رنگ زرد، نیمه شفاف، ژلاتینی و آبدار است اما آب میوه بسیار کم بوده و گاهی فیبری می شود و معمولاً بسیار سخت به بذرها چسبیده اند. 

در اغلب میوه ها، بذرها به صورت منفرد، بزرگ، به رنگ سفید مایل به زرد و با پوستی سخت وجود دارد درحالی که در تعدادی از میوه ها بذرها به صورت دوتایی (دونیمکره ای) وجود دارند. هسته ی آن سفید رنگ، نشاسته ای و گس می باشد.

درخت لیموترش اسپانیایی بیشتر در نواحی گرمسیری رشد می کند و تا ارتفاع 1000 متر از سطح دریا در آمریکای جنوبی پراکنش دارد. این گیاه می تواند سرمای فلوریدا را کمی تحمل کند ولی در دمای -4 درجه سانتیگراد آسیب می بیند. با این حال دارای میوه های بسیار حساسی است. این گیاه شرایط بارندگی کم را به خوبی تحمل می کند. همچنین می تواند دوره ی طولانی خشکی را نیز تحمل کند.

اگرچه این گیاهان رشد بهینه را در خاک های عمیق و غنی از مواد غذایی دارند اما می توانند خاک های تهی از مواد غذایی را نیز تحمل کرده و رشد کنند.

میوه ها بصورت خام یا آب میوه مصرف می شوند. این گونه درختی دارای انواع میوه های ترش یا شیرین می باشد. میوه های ترش به همراه نمک و لیموترش استفاده می شوند ولی میوه های شیرین بدون هیچ چاشنی مصرف می گردند.

بذرها پس از بودادن و برشته شدن مصرف می شوند. هندی های اورینوکو بذرهای پخته شده ی این گیاه را بجای کاساوا مصرف می کنند. در ونزوئلا، هسته ی بذرها را به دلیل قابض بودن فشرده کرده و پس از مخلوط کردن با عسل به بیماران اسهالی می دهند. 

از عصاره ی برگ های این گیاه نیز برای درمان بیماری های روده ای استفاده می شود.

رنگی از آب میوه ی این گیاه ساخته می شود که بسیار پایا و پاک نشدنی است.

گل های این گیاه نیز غنی از شهد بوده که برای تغذیه پرندگان کوچک شهدخوار و زنبورهای عسل مناسب هستند.

هر 100 گرم بخش خوراکی این گیاه حاوی 58.11-73 کیلوژول کالری، 68.8-82.5 گرم آب، 0.5-1 گرم پروتئین، 0.08-0.2 گرم چربی، 13.5-19.2 گرم کربوهیدرات ها، 0.07-2.6 گرم فیبر، 0.34-0.74 گرم خاکستر، 3.4-15 میلیگرم کلسیم، 9.8-23.9 میلیگرم فسفر، 0.47-1.19 میلیگرم آهن، 0.02-0.44 میلیگرم کاروتن، 0.03-0.21 میلیگرم تیامین، 0.01-.2 میلیگرم ریبوفلاوین، 0.8-10 میلیگرم اسکوربیک اسید، 1.88 گرم تانن، 14 میلیگرم تریپتوفان و 17 میلیگرم لیزین می باشد.

این درخت میزبان خوبی برای پروانه ی سیاه مرکبات (Aleurocanthus woglumi) است. چند پارازیت (Prospaltella spp., Eretmocerus serius و Amitus heperidium) می توانند سبب کنترل این آفت شوند.

در فلوریدا عواملی مانند Armillariella tabescens سبب پوسیدگی ریشه و Fusarium و Phyllosticta سبب لکه دار شدن برگها می شود.

اگر چه این درخت معمولاً از طریق کشت بذر تکثیر می شود اما در ارقام برتر تکثیر باید از طریق رویشی صورت گیرد. 

خوابانیدن هوایی شاخه های خوب و نسبتاً بزرگی که حداقل 5 سانتیمتر قطر داشته باشند، روشی موفقیت آمیز برای تکثیر این گیاه در تابستان است. در این روش، تولید ریشه حدود 5 تا 6 هفته پس از خوابانیدن انجام می شود. 

پیوند جانبی نیز در این گیاه امکان پذیر است.

درختانی که از طریق روش های رویشی تکثیر شدند زودتر از درختان تکثیر شده از طریق بذر به باردهی می رسند.

گرده افشانی:

معمولاً وجود درختان نر برای گرده افشانی درختان ماده لازم است. در کوبا، تعدادی از درختان دارای گل های دوجنسی می باشند و در نتیجه کشت مخلوط درختان نر و ماده انجام نمی شود.