تمامی افرادی که در زمینه ی کشاورزی یا پرورش گل و گیاه فعالیت دارند، چه کشاورزان حرفه ای و چه علاقمندان به کاشت سبزی و گل و گیاه در منزل، حداقل یکبار با مشکل علف های هرز روبرو شده اند. در این مقاله ابتدا توضیح می دهیم که منظور از علف های هرز چیست، سپس انواع علف های هرز را به اختصار معرفی می کنیم و به بررسی کلی انواع روش های مبارزه با علف های هرز خواهیم پرداخت.
تعریف علف های هرز
منظور از علف های
هرز به طور کلی هر گیاهی است که به طور ناخواسته در محلی نامناسب رشد می
کند. انسان ها از ابتدای تاریخ کشاورزی با مشکل علف های هرز مواجه بوده
اند. البته بعضی از گیاهانی که در ابتدا به عنوان علف هرز شناخته می شدند
بعداً خواص مفیدی برای انسان از خود به نمایش گذاشتند که همین باعث شد از
رده ی علف های هرز خارج شده و حتی نسبت به کشت آنها اقدام بشود. تعریف های
متعددی برای علف های هرز ارائه شده است، از جمله:
• هر گیاهی که در محلی که عمداً کشت نشده باشد، رشد کند
• هر گیاهی که در محلی نامناسب رشد کند
• هر گیاهی که ارزش و فواید آن هنوز کشف نشده باشد
•
هر گیاهی که بر سر مواد مغذی و نور و آب با گیاهان دیگر رقابت کند، سخت
از بین برود و روی فعالیت های انسانی تأثیر منفی داشته باشد
ویژگی های علف های هرز
علف های هرز ویژگی های خاصی دارند که موجب دیرپایی و بقای بالای آنها می شود، از جمله:
• بذر بسیار زیادی تولید می کنند
• به سرعت جمعیت خود را در یک منطقه مستقر و تثبیت می کنند
• دوره ی خفتگی بذر دارند
• بذرهای مدفون شده ی آنها زیر خاک تا مدت زیادی زنده می مانند
• خود را با شرایط محیط وفق می دهند و گسترش پیدا می کنند
• دارای ساختار تکثیر رویشی هستند
• می توانند محل فعالیت های انسانی را هم اشغال کنند
زیان های علف های هرز
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ زﯾﺎﻧ ﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻔﻬﺎی ﻫﺮز وارد ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ:
ﺑﻪ
ﻫﺪر رﻓﺘﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ، آب و ﮔﺎز - ﺑﻪ ﻫﺪر رﻓﺘﻦ ﻧﻮر آﻓﺘﺎب - اﺷﻐﺎل زﻣﯿﻦ -
اﯾﺠﺎد رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ ﻋﻠﻔــﻬﺎی. ﻫﺮز وﻣﯿﺰﺑﺎن (ﮔﯿﺎه اﺻﻠﯽ ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺖ) آلوده کردن
محصول و ایجاد تغییرات ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤﯽ در آن - اﯾﺠــﺎد. ﻣﺰاﺣﻤﺖ درﮐﺎر ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت -
اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮدن ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ در ﻣﺤﺼــﻮل - ﻣﯿﺰﺑـﺎن ﺷـﺪن ﻋﻠﻔـﻬﺎی ﻫـﺮز ﺑـﺮای.
ﺣﺸﺮات، ﻗﺎرﭼﻬﺎ،وﯾﺮوﺳﻬﺎ و ﻏﯿﺮه - اﯾﺠﺎد آﻟﺮژی در اﻧﺴﺎن و ﺣﯿﻮاﻧــﺎت - اﯾﺠـﺎد
اﺳـﺘﻬﻼک ﺑـﺮای ادوات و ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﮐﺸﺎورزی -ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺷﺪن ﺑﺬور و اﯾﺠﺎد ﻫﺰﯾﻨﻪ
ﺑﻮﺟــﺎری - ﭘﻮﺳـﯿﺪه ﺷـﺪن ﺑـﺬور در اﻧﺒﺎرﻫـﺎ -. ایجاد مخفیگاه مناسب برای
جوندگانی چون موش - کاهش محصول و ایجاد تغییرات کیفی در آن – ایجاد حریق
و...
انواع علف های هرز
علف های هرز از نظر شکل ظاهری به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
1. علف های هرز پهن برگ (Broadleaf weeds): این دسته از علف های هرز معمولاً برگ های صاف و رگبرگ های شبکه ای شکل دارند.
2.
علف های هرز چمن مانند (Grassy weeds): این دسته از علف های هرز دارای
برگ های باریک، نوک تیز و رو به بالا هستند و رگبرگ های آنها به طور موازی
کنار هم قرار گرفته است. علف های هرز چمن مانند خود به دو گروه گراس ها
(Grasses) و جگن ها یا علف های بلند (Sedges) تقسیم می شوند.
علف های هرز از نظر چرخه ی زندگی مانند سایر گیاهان دیگر به سه گروه تقسیم می شوند:
1.
علف های هرز یکساله: این گروه چرخه زندگی خود را ظرف یکسال یا کمتر کامل
می کنند و بسته به زمان شروع رشد خود به دو گونه ی علف های هرز تابستانه و
علف های هرز زمستانه تقسیم می شوند.
2. علف های هرز دوساله: جوانه
زدن، شکوفایی و از بین رفتن این گروه از علف های هرز دو سال به طول می
انجامد. علف های هرز دوساله در مقایسه با سایر انواع علف های هرز کمتر رؤیت
می شوند و در تمامی فصول رشد، جوانه می زنند.
3. علف های هرز
چندساله: این گروه حداقل دو سال به حیات خود ادامه می دهند و توانایی
بالقوه ی آن را دارند که تا ابد تکثیر شوند. اگر ریشه ی علف های هرز
چندساله را از زمین خارج نکنید، آنها بارها و بارها جوانه می زنند.
چرا باید علف های هرز را کنترل کنیم؟
علف
های هرز ابزار خاص طبیعت برای پوشش سریع زمین های بایر هستند. این گیاهان
تهاجمی و فرصت طلب، ویژگی های ژنتیکی خاصی دارند که باعث می شود سرعت جوانه
زدن، رشد و تکثیرشان از اکثر گیاهان مطلوب بیشتر باشد. با وجود اینکه بذر
اکثر علف های هرز تنها چند سال در خاک باقی می ماند، درصد کمی از آنها
هستند که در انتظار شرایط مناسب برای رشد، چندین دهه در دوره ی خفتگی باقی
می مانند.
اکثر گیاهان تنها چند صد بذر تولید می
کنند اما علف های هرز در این زمینه عملکرد شاخصی دارند. یک علف هرز می
تواند بین 10 تا 100 هزار بذر تولید کند و همین باعث می شود که اگر آن را
ریشه کن نکنید، ظرف مدت کوتاهی کل زمین، باغ یا باغچه ی شما را پر کند.
لزوم
کنترل علف های هرز با پیشرفت تکنولوژی پررنگ تر و در بعضی موارد پیچیده تر
می شود و گاهی گیاهان تنها بر حسب زمان و مکان رویش خود به عنوان علف هرز
در نظر گرفته می شوند. به عنوان مثال، پیش از اختراع اتومبیل، علف های بلند
کنار جاده ها مشکلی برای انسان ایجاد نمی کردند. اما اکنون و با افزایش
تعداد اتومبیل ها در جاده ها، این علف ها به دلیل مسدود کردن دید رانندگان،
به ویژه در تقاطع ها، خطر آفرین می شوند.
علف
های نوک تیز شاید در مرتع ها مشکلی به حساب نیایند، اما وقتی این مرتع ها
تغییر کاربری می دهند و به زمین گلف یا پارک تبدیل می شوند، وجود آنها
دردسر ساز می شود. مثال هایی از این قبیل زیاد هستند و می توانند اهمیت
کنترل علف های هرز در بخش های مختلف از جمله کشاورزی و باغداری، راهداری،
جنگلداری، نگهداری فضای سبز و... را نشان دهند.
به طور کلی علف های هرز به ویژه در بخش کشاورزی آسیب های زیادی وارد می کنند، از جمله:
• رقابت با محصولات و کاهش میزان محصول از طریق رقابت بر سر آب، نور، مواد مغذی خاک و فضای رشد با گیاهان مطلوب
• کاهش کیفیت محصول از طریق آلوده کردن محصولات
• عمل کردن به عنوان میزبان برای عوامل بیماری زا برای محصول
• فراهم کردن سرپناه برای حشرات و آفات در طول زمستان
• محدود سازی گزینه های توالی کشت تناوبی و فعالیت های منطقه ای
• تولید مواد شیمیایی سمی برای محصولات، دام ها و انسان ها
روش های کنترل علف های هرز
علف
های هرز مشکلات متعددی برای فعالیت های انسان ها به وجود می آورند و روش
های زیادی برای کنترل علف های هرز از طریق مهار یا از بین بردن آنها به
وجود آمده است. این روش ها بنا به ماهیت خود علف هرز، ابزار در دسترس برای
کنترل آن و همچنین رابطه ی روش مورد استفاده با محیط زیست به سه دسته تقسیم
می شوند:
1. کنترل مکانیکی علف های هرز
اولین
گام در راه کنترل مکانیکی علف های هرز از همان زمانی برداشته شد که انسان
ها نخستین علف های هرز را از میان غلات بیرون کشیدند و سعی کردند گونه های
مشخص و واحدی از گیاهان را -به دور از رقابت های گیاهان با یکدیگر- پرورش
بدهند.
بعد
از وجین کردن با دست، انسان ها ابزارهای ساده ای مانند کج بیل، چاقو و
هوکا را برای خارج کردن علف های هرز ابداع کردند. این روش های ساده هزاران
سال مورد استفاده قرار گرفت تا اینکه در قرن هفدهم میلادی در انگلستان،
ابزارها و روش های جدیدی برای کنترل، مهار و به حداقل رساندن میزان علف های
هرز ابداع شد که یکی از آنها ردیف کاری بود.
انواع روش های کنترل مکانیکی علف های هرز
کنترل علف های هرز از طریق روش های مکانیکی انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:
• وجین کردن با دست یا ابزار یا ماشین آلات کشاورزی
• سوزاندن زمین
• کشت تناوبی
• استفاده از بذرهای فاقد علف هرز
• تمیز کردن ماشین آلات کشاورژی جهت جلوگیری از گسترش بذرهای علف های هرز
• و...
2. کنترل شیمیایی علف های هرز
کنترل
شیمیایی علف های هرز از طریق ترکیبات شیمیایی مخصوص موسوم به علف کش انجام
می شود. علف کش های شیمایی به طور کلی به دو دسته ی اصلی تقسیم می شوند:
1. علف کش های گزینشی
2. علف کش های غیرگزینشی
هر
یک از این دسته ها خود به دو گروه علف کش های برگی (مناسب پاشش روی برگ
های علف ها) و علف کش های خاکی (مناسب پاشش روی خاک) تقسیم می شوند.
استفاده
از علف کش های شیمیایی برای محصولات زراعی معمولاً قبل از کاشت محصول، بعد
از کاشت اما قبل از جوانه زنی محصول یا بعد از جوانه زنی محصول صورت می
گیرد.
مهم ترین مزیت کنترل شیمیایی علف های هرز
نسبت به کنترل مکانیکی آسان بودن این روش است که به ویژه در مورد مزارع،
مراتع، جنگل ها و مکان هایی که می شود از سمپاشی هوایی استفاده کرد صدق می
کند.
تاریخچه علف کش های شیمیایی
نمک
دریایی، محصولات جانبی صنعتی و روغن ها از اولین موادی بوده اند که انسان
به عنوان آفت کش شیمیایی مورد استفاده قرار داده است. روش کنترل گزینشی علف
های هرز پهن برگ در مزارع غلات در دهه ی 1800 میلادی در فرانسه کشف شد و
سپس در سراسر اروپا مورد استفاده قرار گرفت. در این روش سولفات و نیترات مس
و آهن به عنوان علف کش مورد استفاده قرار گرفتند. بین این مواد اسید
سولفوریک که به صورت محلول پاشی مورد استفاده قرار می گرفت، خواص مؤثرتری
برای مبارزه با علف های هرز به نمایش گذاشت. کمی بعد سدیم آرسنیت هم به
عنوان سم محلول پاشی و هم به عنوان ضد عفونی کننده ی خاک مورد استقبال قرار
گرفت. اما مصرف بی رویه ی این ماده ی سمی به مسمومیت حیوانات بسیار و در
بعضی موارد انسان ها منجر می شد. در سه دهه ی اول قرن بیستم، روغن دیزل، به
عنوان یک علف کش عمومی و سدیم دی تروکرزیلات (با نام تجاری سینوکس Sinox
)، به عنوان یک علف کش گزینشی و اولین علف کش ارگانیک، به بازار عرضه شدند.
3. کنترل بیولوژیکی علف های هرز
روش
کنترل بیولوژیکی (زیستی) علف های هرز یک روش نسبتاً جدید است که از طریق
حشرات مفید و حیوانات اهلی صورت می گیرد. از میان این حیوانات میتوان به
گوسفند و بز اشاره کرد. این روش به ویژه در بخش هایی از منطقه ی خاورمیانه و
آفریقا مورد استفاده قرار می گیرد. البته استفاده از این حیوانات برای
کنترل بیولوژیکی علف های هرز معایب و مشکلاتی را نیز به همراه دارد که باعث
شده کشاورزان به سایر روش های کنترل علف های هرز مانند استفاده از علف کش
های شیمیایی گرایش بیشتری داشته باشند.
علاوه
بر احشام، پرندگانی مانند غاز و اردک (به ویژه در مزارع پنبه و نعنا) و
بعضی از انواع ماهی نیز برای کنترل بیولوژیکی علف های هرز (برای کنترل
جمعیت گیاهان آبزی) مورد استفاده قرار می گیرند.
معایب روش کنترل بیولوژیکی علف های هرز
با
وجود برتری زیست محیطی کنترل بیولوژیکی علف های هرز نسبت به کنترل
شیمیایی، استفاده از این روش با محدودیت های مشخصی روبرو است، از جمله:
• استفاده از حشرات برای کنترل بیولوژیکی علف های هرز تنها به گیاهان چند ساله و علف های هرز نواحی کشت نشده محدود می شود.
•
کنترل بیولوژیکی علف های هرز به وسیله ی حشرات معمولاً به صورت دوره ای
مؤثر است. علف های هرز کنترل شده با این روش زمانی که حشرات در اثر کمبود
غذا از بین می روند، دوباره احیا می شوند.
• معرفی ارگانیسم های
بیگانه به عنوان عوامل کنترل بیولوژیکی علف های هرز خود می تواند خطرآفرین
باشد چرا که همین ارگانیسم ها ممکن است در زیستگاه جدید خود به آفت تبدیل
شوند.
نکاتی مانند طیف وسیع گونه های علف های هرز
زراعی، تعداد بالای بذر این علف ها در خاک و قابلیت بقای آنها به مدت
طولانی زیر خاک باعث می شود که کنترل بیولوژیکی برای علف های هرز یکساله
چندان امکان پذیر نباشد. در این موارد علف کش های شیمیایی ارزانقیمت و مؤثر
از فایده ی بیشتری-حداقل برای محصول و کشاورزان- برخوردارند.
چند نکته در ارتباط با علف های هرز
• تقریباً 3 درصد از گونه های گیاهی یافته شده در سراسر جهان (بین 8 تا 250 هزار گونه) جزو علف های هرز طبقه بندی شده اند.
• علف های هرز مهاجم هر منطقه ی جغرافیایی معمولاً گیاهان غیر بومی ای هستند که از مناطق دور وارد شده اند.
• آمار مرتبط با علف های هرز نشان می دهد که 41 گونه علف هرز در سراسر جهان نسبت به علف کش گلایفوزیت مقاومت نشان داده اند.
• علف های هرز گلده می توانند برای حشرات مفید سرپناه ایجاد کنند.
• از نظر اکثریت کشاورزان وجود علف های هرز بزرگترین مشکلی است که در تولید محصولاتی مانند لوبیا و باقلا با آن روبرو می شوند.
• بعضی از علف های هرز خوراکی هستند.
• پیچک صحرایی سرسخت ترین علف هرزی است که تابحال شناخته شده.
کلام آخر
علف
های هرز یکی از بزرگترین و دردسرسازترین معضلاتی هستند که کشاورزان،
باغداران و علاقمندان به پرورش سبزی و گل و گیاه در منزل با آن روبرو
هستند. کنترل علف های هرز معمولاً به یکی از سه روش کنترل مکانیکی، کنترل
شیمیایی و کنترل بیولوژیکی انجام می شود. کنترل شیمیایی علف های هرز و
استفاده از علف کش های شیمیایی در حال حاضر مؤثرترین و مقرون به صرفه ترین
روشی است که برای این کار ابداع شده و با وجود معایب آن هنوز روش جایگزین
مناسبی برای آن پیدا نشده است.
* اگر نیاز به مشاوره در خصوص انجام خدمات از بین بردن علف های هرز دارید با تیم متخصص نارگیل تماس بگیرید. تماس با نارگیل