درمنه دشتی

درمنه ها (Artemisia)  جنسی از گیاهان شامل ۲۰۰ تا ۴۰۰ گونه گیاه از تیره گل ستاره ای ها (Asteraceae) هستند که کپه های خوشه ای و گل هایی معمولاً تلخ دارند.

درمنه دشتی گیاهی بوته ای به رنگ سبز متمایل به خاکستری، بسیار پرشاخه، انبوه، کولنی شکل، دارای ریشۀ عمودی، چوبی شده ضخیم و در انتها منشعب می باشد. این گیاه دارای ارتفاع 30 تا 40 سانتیمتر و دارای 2 نوع برگ با تقسیمات متفاوت است به طوری که برگ های تحتانی آن دارای تقسیمات باریک و کوچک هستند.

درمنه دشتی به گویش بیابان نشینان «ترخ» شهرت دارد. این گیاه بوته ای بسیار معطر، عنصر اصلی و غالب اجتماعات گیاهی در استپ های خشک و نیمه خشک کشور محسوب می شود.

اغلب در خاک های لومی، شنی و لومی رسی ایجاد رویشگاه های وسیعی را می نماید. در عرصه های استپی بیابان به همراه سایر گونه های بیابانی و کم توقع مانند نسی، نتر و علف شور، اجتماعات گیاهی متنوعی را بوجود می آورد. این گیاه اگرچه در فصل بهار و تابستان بواسطه بوی عطر بسیار تند آن، مورد استفاده چرای گوسفندان قرار نمی گیرد، ولیکن در فصل پاییز و زمستان، زمانی که گیاه غرق در بذر می باشد. 

این گیاهان توسط گوسفندان مورد چرا قرار می گیرند. درمنه دشتی از جمله بوته های بسیار سازگار به شرایط سخت بیابان محسوب می شود که علاوه بر مصارف علوفه ای ( در مراتع قشلاقی )، بوته ای بسیار مقاوم در مقابل فرسایش های بادی و نقش ارزنده ای را در حفاظت خاک بر عهده دارد.

در طی دهه اخیر، اهمیت اکولوژیکی این گونه باارزش در عرصه های بیابانی تا حدودی مشخص شده و دستگاه اجرایی کشور ( منابع طبیعی) مراتع قشقلاقی را توسط این گیاه بذرکاری می کنند. 

این گیاه در خطوط همباران 100 میلیمتر به بالا به راحتی استقرار می یابد. 

در نواحی مختلف از آن برای دفع کرم استفاده بعمل می آید. خواص ضدعفونی كننده، ضدسرفه، بادشكن، اشتهاآور، ضد انگل اسكاريس، تب بر و مسكن دردهای احشایی و سردرد و ضدالتهاب است و سابقاً جهت تسكين درد عصبی، بيماری تابس دورساليس و درمان هپاتيت از درمنه استفاده می شده است.

اسانس درمنه به واسطه بلوک کانال های کلسیم دارای اثرات آنتی‌ اسپاسمودیک بوده به گشاد کردن برونش ها کمک می‌کند. اسانس درمنه پس از ورود به سیستم تنفسی توسط اکسیژن موجود به لاکتون ها تبدیل شده و از طریق مجاری تنفسی و ادرار دفع می گردد.

همچنین اسانس درمنه روی قارچ های درماتوفیتی نظیر ایپیدرموفیتون فلوکوزوم، تریکوفایتون روبروم، تریکوفایتون منتاگروفاتیس، میکروسپورم کانیس مؤثر است و از رشد قارچ ها جلوگیری می کند. همچنین رشد باکتری های مسبب بوی نامطبوع عرق را مهار می کند.

ترکیبات شیمیایی:

این گیاه دارای 1.2 درصد اسانس نسبت به وزن گیاه خشک می باشد که حاوی 39% کامفور، لیمونن و 1و8 سینئول (15%)، کامفن (6%) و آلفاپینن 5% می باشد. در آناليز تركيبات درمنه علاوه بر سانتونين كه در درمان بيماری های انگلی مورد استفاده قرار می گيرد مواد ديگری مانند آلفا تيوجن، سينئولی، ميرسين و تركيبات الكلی  نيز در اسانس روغنی درمنه دشتی وجود دارند.