توت سفید

توت یکی از گیاهان دو لپه است. توت در گیاه شناسی معمول ترین گونه میوه گوشتدار یک تکه محسوب می شود که در آن تمام دیواره تخمدان درون یک پیرابر خوراکی به عمل می آید. تخمدان همیشه در قسمت زیرین گلها که دارای یک یا چند برچه درون یک پوشش نازک می باشند قرار دارند و دارای قسمت های داخلی گوشتداری هستند. دانه ها درون گوشت مشترک یک تخمدان یک یا چند برچه ای محصور شده اند. 

درخت توت سفید می تواند تا ارتفاع 15 تا 18 متر و قطر 1 تا 5/1 متر رشد کند. پوست درخت در مرحله جوانی خاکستری روشن و سپس خاکستری قهوه ای می گردد. سطح پوست دارای شیارهای نسبتاً عمیق است و در درختان بزرگ، صفحات پوست مرده خیلی برجسته مشخص هستند. درخت دارای شاخه های متعدد با انشعابات زیاد است.

دستجات آوندی داخل پوست آزاد بوده و در صورت جدا کردن آنها می توان در بافتن طناب و گونی از آن استفاده کرد.

در مناطق گرمسیری همیشه سبز است و در مناطق سرد دارای ارقام خزان کننده است. میوه توت سفید، کوچک، سرخ یا سیاه با طعم ملس و شیرین با ارزش غذایی زیاد است.

گلدهی در فروردین و اردیبهشت و میوه دهی در مناطق معتدل ایران، خرداد و تیر و در مناطق گرمسیر در اردیبهشت ماه صورت می گیرد. 

رشد درختان توت کند بوده و عمر آنها 120 تا 150 سال می باشد.

منشأ توت سفید از چین بوده ولی امروزه در بسیاری از کشورهای جهان مانند تایلند، هند، ترکیه، ارمنستان، سوریه، ایران و تمام کشورهای دورتادور دریای مدیترانه وجود دارد. در ایران توانسته چه در نواحی مرطوب و پر آب شمال ایران یعنی گیلان و مازندران و چه در نقاط خشک و کم آب مانند خراسان و آذربایجان سازگار گردد. تاریخ ورود توت سفید به ایران به نظر می رسد در دوران هخامنشیان و در زمان جمشید بوده است. اصولاً درخت توت در هیچ یک از نقاط ایران به صورت بومی وجود نداشته است و تنها منطقه ای که در حال حاضر توت به طور نیمه طبیعی انتشار پیدا می کند، جنگل های خزر می باشد.

انواع توت های سفید ایران گروه بندی نشده اند و همه به نام توت خوانده می شوند. از لحاظ فرم و شکل ظاهری می توان آنها را به میوه های کوتاه قد و بلند قد تقسیم کرد مثلاً توت های سفید اطراف بیرجند کلفت و بلند قد هستند.

در مقابل نوسان درجه حرارت مقاوم است که در هوای گرم و خشک سازگاری بیشتر نشان می دهد و در مقابل سرما و کم آبی نیز مقاوم است.

در هر نوع خاک، در آفتاب یا سایه روشن به عمل می آید و چون سیستم ریشه سطحی و عمیق دارند لذا خاک های عمیق و قوی و آهکی را ترجیح می دهد. 

درخت توت سفید به سرما مقاوم است و تا سرمای 25 درجه سانتی گراد زیر صفر را تحمل می کند. اما علیرغم مقاومت قابل توجه آن به سرما در جوانی از سرما آسیب می بیند. همچنین شاخه های درخت گرچه محکم به نظر می رسند اما به آسانی شکسته می شوند. پس باید در مناطقی کاشته شود که برف های سنگین زمستان شاخه های آن را نشکند. چوب درخت توت از نظر ساختار و خصوصیات نزدیک به چوب اقاقیا است. چوب خیلی محکم و بسیار مقاوم به تناوب خشکی و رطوبت است.

درخت توت سفید روی دامنه هایی با شیب ملایم کوهستان و مناطق معتدله مرطوب به خوبی رشد می کند. در خاک های سبک یا شنی رسی و یا در خاک های سیاه و غنی از مواد آلی با زهکشی خوب رشد قابل توجهی دارد. اما از خاک های مرطوب که زهکشی آن ضعیف است آسیب می بیند.

درخت توت را به دو منظور پرورش می دهند:

الف- استفاده از برگ های درخت برای تغذیه کرم ابریشم: برگ های این درختان در بهار برای تربیت کرم ابریشم و در پاییز به عنوان علوفه دام به مصرف می رسند. امروزه از بعضی واریته های توت در پاییز هم برای تربیت کرم ابریشم استفاده می کنند. درختان توت میوه دهنده را می توان با چند سال هرس قوی بدون میوه کرد.

ب- استفاده از میوه درخت توت: میوه های توت را به صورت خام و تازه و یا به صورت خشک شده مصرف می کنند. میوه خشک را به عنوان آجیل شیرین و یا به جای قند همراه با چای می خورند.

همچنین از چوب درخت توت در مصارف مختلف نجّاری به ویژه تهیه تار استفاده می شود.

در ایران مهمترین مراکز کشت توت درختی، خراسان، یزد و اطراف تهران (برای مصرف میوه تازه یا خشک کرده) و سواحل دریای مازندران (برای تغذیه کرم ابریشم) می باشد. 

توت ها منبع خوبی از فیتونوترینتی توانا به نام رزوراترول(resveratrol)  هستند که در انگور نیز یافت می شوند. محققان معتقد هستند که با کمک این ماده ی غذایی گیاهی می توانند هم از بروز سرطان ها پیشگیری کنند و هم اینکه با سرطان ها مبارزه کنند.

توت ها به دلیل وجود رزوراترول می توانند موجب افزایش طول عمر افراد شوند. در مطالعات متعددی نشان داده شده است که رزوراترول موجود در توت ها موجب افزایش طول عمر موش ها شده است.

در طب چینی، توت ها به عنوان یک عامل تصفیه ی خون در نظر گرفته می شوند، به این معنا که خون را تمیز کرده، تولید آن را افزایش داده و به طور کلی موجب تقویت کل سیستم خونی می شود.

در طب چینی این عقیده وجود دارد که توت سفید موجب تقویت عملکرد کلیه ها می شود.

یکی دیگر از باورهای موجود در طب چینی این است که توت سفید به طور مؤثری می تواند کبد را پاک و تمیز کند.

در چین، با برگ درخت توت سفید چای تهیه کرده و معتقدند که این چای به افراد کمک می کند تا بهتر ببینند و بهتر بشنوند.

در ترکیه، درمانی برای رفع یبوست وجود دارد که آن خوردن توت سفید به همراه یک لیوان آب آن هم با معده ی خالی است.

به دلیل وجود آهن زیاد در توت ها، این میوه های خوش مزه برای درمان کم خونی فقر آهن نیز کاربرد دارند.

در ترکیه، شیره ی توت به عنوان یک درمان برای سرماخوردگی و آنفلوانزا به کار می رود. اثربخشی این روش به دلیل وجود ویتامین C بالای این ماده ی غذایی می باشد.

در بسیاری از کشورها از توت ها برای درمان و علاج سفید و یا خاکستری شدن زودرس موها استفاده می شود.

تعدادی از آفات مهم درختان توت عبارتند از :ساس های سپردار، شب پره دم طلایی، پروانه پر طاووسی گلابی، انواع کنه، گال ماز و پشه توت و شاخه توت ، زنجره ها، شته ها، شپشک ها و...

در کنترل این آفات، آنچه که مهم است این است که تا حد امکان از سموم آلوده کننده محیط و سمومی که برای موجودات مفید منطقه زیان بخش هستند، استفاده نشود. بهتر است تا حد امکان از روش های زراعی و بیولوژیک استفاده شود.

کنترل بیولوژیک آفات بهترین روش مبارزه با حشرات زیان آور مزارع توت است که خوشبختانه در ایران مدت ها است مورد توجه قرار گرفته و عملاً استفاده می شود.

از مهمترین پارازیت های آفات که باید در مزارع رها شوند می توان به کفشدوزک ها، توربالان و ساس ها، کنه های پردارتور و انواع زنبورها اشاره کرد. مثلاً کنترل کرم ابریشم وحشی که از آفات مهم توت است به وسیله زنبورهایی مثل تلفوموس گراسیلز یا بعضی دیگر آن که دشمن تخم پروانه کرم ابریشم وشی هستند انجام می گیرد. 

عوامل مختلف قارچی، ویروسی و باکتریایی موجب ایجاد بیماری در درختان توت می شوند که از این میان به چند بیماری مهم درختان توت اشاره می گردد.

بیماری سفیدک سطحی: در این بیماری با کاهش سطح سبز برگ، برگ ها قدرت غذاسازی کمتری داشته و درخت ضعیف می شود با ضعف درخت میزان عملکرد پایین می آید. می توان به وسیله سمپاشی با سموم گوگردی یا کاراتان با این قارچ مبارزه کرد.

از دیگر بیماری هایی که به وسیله قارچ ایجاد می گردند می توان بیماری های زنگ توت، پوسیدگی بنفش ریشه و پوسیدگی ریشه را نام برد که همه به وسیله سموم قارچ کش کنترل می گردند.

بیماری موزائیک توت :این بیماری عامل ویروسی دارد. در بیماری موزائیک، در اثر از بین رفتن کلروفیل (سبزینه) برگ ها نازک و در مقابل نور شفاف می شوند. در صورتی که بیماری شدید شود، فقط رگبرگ ها باقی می مانند و در سطح برگ لکه های کوچک زرد رنگی به وجود می آید و در نهایت رشد گیاه متوقف می شود. روش خاصی برای مبارزه با این بیماری داده نشده، راه پیشگیری از ابتلای درخت به این بیماری این است که در خزانه، نهال های مبتلا به بیماری حذف شوند و فوراً سوزانده شوند تا بیماری در تمام باغ پخش نشود.