سرخار گل

دانستنیهای علمی

سرخار گل گونه ای گیاه گلدار بیشتر با مصرف دارویی است که از جنس Echinacea در خانواده کاسنی یا Asteraceae است و بومی شرق آمریکای شمالی است و در حال حاضر به صورت وحشی در بسیاری از نقاط شرق ، جنوب شرقی و میانه ایالات متحده دیده میشود

منشأ تمامی گونه های سرخارگل، آمریکای شمالی است و این گیاه نزد بومیان این مناطق از اهمیت فراوانی برخوردار است.

این گیاه برای اولین بار در سال ۱۳۷۲ توسط دکتر رضا امیدبیگی به ایران آورده شد و توسط آقای دکتر سید محمد فخر طباطبایی به نام سرخارگل نامگذاری گردید.

سرخارگل امروزه در اکثر نقاط اروپا و آسیا و حتی برخی نقاط ایران هم به طور انبوه کشت می شود. سرخارگل بصورت خودرو در جلگه های شمال شرقی تگزاس، میسوری و میشیگان یافت می گردد.

خصوصیات - معرفی

سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله است که ارتفاع آن حداکثر به ۱ تا 1.5 متر می رسد. برگ های پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه ای شکل هستند که حداکثر ۳۰ سانتی متر طول و ۲۰ سانتی متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشن است.

گلها معمولاً به رنگ ارغوانی، صورتی، قرمز ارغوانی، زرد و نارنجی دیده می شوند و دیسک مرکز آنها (گلهای لوله ای) سبز تیره، قهوه ای تیره و سیاه رنگ می باشد.

شرایط نگهداری سرخار گل

نور مورد نياز خیلی زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز 5 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز لومی یا شنی با زهکشی خوب

سرخارگل به نور فراوان احتیاج دارد و خاکهای سبک (شنی) و متوسط (لومی) را تحمل می کند. قادر است خشکی را به خوبی تحمل نماید. این گیاه به سرما مقاوم بوده و تا دمای منفی ۱۰ درجه سانتی گراد را به راحتی تحمل می کند.

به طور کلی شرایط مساعد برای رشد این گیاه عبارتست از خاک لومی ویا شنی، نور آفتاب کامل با سایه جزئی، رطوبت متوسط، مقاوم به سرما منفی ده درجه سانتیگراد

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

بومیان از این گیاه دارویی برای درمان عفونتهای مجاری تنفسی و مارگزیدگی استفاده می کردند. اروپایی ها پس از کشف قاره آمریکا، با این گیاه آشنا شدند و از اواخر قرن هجدهم این گیاه به عـنوان یک گـیاه دارویی شـناخته شـده در اروپا مصرف می شد. سرخارگل از اواسط قرن بیستم در آلمان مورد توجه قرار گرفت به صورتیکه امروزه بیشتر مطالعات صورت گرفته بر روی این گیاه در کشور آلمان انجام شده است.

تمام پیکر این گیاه اعم از ریشه و پیکر رویشی حاوی مواد ارزشمندی از قبیل ترکیبات آلکیل آمیدی مانند ايزوباتيل آميد(Isobatylamide)، متيل بوتيل آميد (Methylbutylamide)، اسيد شيكوريك (Cichoricacid)، تركيبات پلي ساكاريدي مانند اكيناسئين (Echinacein)، اكيناكوزيد(Echinacoside)و اكينولون (Eshinolone)، ایزوبوتیل آمید، اسید شیکوریک و ... است. همچنین دارای اسانس هم می باشد که مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس سرخارگل را هومولن، کاریوفیلن و اکسید کاریوفیلن تشکیل می دهند. در حال حاضر در بيشتر فارماكوپه هاي معتبر از سرخارگل به عنوان گياه دارويي مهمي ياد شده و خواص آن مورد بررسي قرار گرفته است.

تاکنون از این گیاه برای درمان سرماخوردگی، سیفلیس، مالاریا، مسمومیت خونی و دیفتیری استفاده شده است.

امروزه مردم از سرخارگل برای کوتاه کردن دوره سرماخوردگی و کاهش علایم آن مانند گلودرد، سرفه و تب استفاده می کنند. علاوه بر این متخصصان طب گیاهی این گیاه را برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می کنند. از این رو این متخصصان این گیاه را برای درمان عفونتهای مجاری ادراری، عفونتهای گوش، به عنوان مکمل غذایی برای ورزشکاران، سینوزیت و بهبود زخمها توصیه می کنند. علاوه بر این، نشان داده شده است که سرخارگل اثر ضد ویروسی و ضد میکروبی نیز دارد. گفته شده است گیاه سرخارگل می تواند فعالیت لئوکوسیتها(leukocytes) را افزایش دهد ولی این موضوع همچنان مورد بحث است. نحوه عمل و مسیر فعالیت گیاه سرخارگل همچنان مشخص نشده است.

از دیگر مواد مفید در این گیاه فنلها هستند که از خود گیاه در برابر آلودگی ها و اشعه UV محافظت می کند و علاوه بر این، خاصیت آنتی اکسیدانتی بالایی بر روی انسان دارند.

مطالعات وتجارب علمی متعدد نشان دهنده اثر بخشي گياه سرخارگل بـه عنوان يك محرك ايمني بدليل چندين مكانيسم شناخته شده است.
 1- فعال كردن عمل فاگوسيتوز وتحريك گرانولوسيتها
 2- افزايش فعـــاليت متابوليكي و باكتري‌خواري ماكروفاژها
 3- افزايش توليد لمفوكين‌ها توسط لمفوسيت‌ها. شيرابه اندام هوائي گياه سرخارگل به طور چشمگيري درصد عمل فاگوسيتوزي گرانولوسيت هاي انساني را افزايش داده و فاگوسيتوز ذرات مخمري را درشرايط in vitro بالابرده است، همچنين بعد از درمان با اين گياه افزايش توليد اينترفرون گزارش شده است. اخيـرا26 بررسـي بالينـي كنتـرل شده (18 مورد اتفاقي و 11 مورد بصورت بي‌خبري مضاعف) بصورت سيستماتيك در آلمان به شرح زير انجام شده است. در 19 مورد مطالعـه اثر پيشگيري كننده يا درمان عفونتها، 4 مورد اثر كاهش دهنده عوارض جانبـي‌داروهاي ضدسرطان و در سه مورد اثر تعديل كننده ايمني نشان داده شد. در اين بررسي نتيجه گرفته شده كه فراورده هاي محتوي گياه سرخارگل داراي اثر مسلم و قطعي تحريك كننده قدرت دفاعي وايمني بدن (Immunomodulators )است.

نتایج نشان داد که عصاره به دست آمده از پیکر رویشی سرخارگل دارای پتانسیل ضدویروسی خوبی بر ویروس هرپس سیمپلکس تیپ یک انسانی دارد و بیشترین اثر ضدویروسی آن با غلظت 1:10 حاصل شد. این نتایج نشان داد که عصاره پیکررویشی گیاه سرخارگل دارای فعالیت ضدویروسی بر ویروس هرپس سیمپلکس تیپ یک انسانی است.
تحقیقات اخیر که توسط دکتر برینکر (Francis Brinker)  یکی از متخصصین گیاهان دارویی در آمریکا انجام گرفته نشان داده تأثیر عصاره مایع گیاه سرخارگل از عصاره خشک آن که به صورت قرص یا کپسول عرضه می گردد بیشتر است و دلیل آن احتمالاً اثرگذاری سریعتر عصاره مایع در دهان و گلو در مقایسه با نوع قرص آن است.

همچنین تحقیقات دیگری در سال 2009 خواص عصاره گیاه سرخارگل را در درمان گلو درد به اثبات رساند. در پیشگیری از سرماخوردگی نیز تحقیقات نشان داده است افرادی که از این گیاه استفاده نموده اند 58% کمتر از سایرین در معرض ابتلا به سرما خوردگی قرار می گیرند. در تحقیقات دیگری در سال 2004 نیز تأثیر پیشگیرانه این گیاه در عفونت مجاری تنفسی به اثبات رسید.
تحقیقات دیگری که بر روی قربانیان فاجعه چرنوبیل (در اوکراین) صورت گرفت نشان داد که مصرف عصاره سرخارگل می تواند در کاهش عوارض ناشی از تشعشعات هسته ای مفید باشد. امروزه دارونامه های معتبر و سازمان جهانی بهداشت (WHO) مصرف عصاره این گیاه را برای درمان عفونتهای مجاری تنفسی (از نوع سینوزیت، سرماخوردگی و التهاب حنجره) و نیز درمان عفونتهای مجاری ادرار توصیه می نمایند. همچنین مصرف پوستی آن برای ترمیم زخم های بدخیم توصیه می گردد. خواص این گیاه در ترمیم زخم موجب گردیده که عصاره آن در فرمولاسیون خمیر دندان نیز مصرف گردد تا چنانچه بر اثر مسواک زدن آسیبی به بافت دهان وارد شود، مواد موثره سرخارگل سریعاً آنرا ترمیم نمایند. سرﺧﺎرﮔﻞ در ﺑﺎزار داروﻳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻓﺮم ﻗﺮص و ﺷﺮﺑﺖ ﺧﻮراﻛﻲ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی و درﻣﺎن ﻛﻤﻜﻲ ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﻲ و ﻋﻔﻮﻧﺖ ﻫﺎی وﻳﺮوﺳﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻟﺘﻬﺎب دﻫﺎن و ﺣﻠﻖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﺑﺖ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﻳﻤﻮژن و ﻗﺮص روﻛﺸﺪار ﻓﻴﺘﻮﻛﻠﺪ و کپسول ایمونستیم طلایی اﺷﺎره ﻧﻤﻮد.

گزارشات اندكي در مورد اثرات جانبي دارو در مصارف داخلي و خارجي وجود دارد. با مصرف محصول سرخارگل تهيه شده از E.angutifolia و ريشه E.purpurea، آنافيلاكسي گزارش شده است. برخي از گياهان دارويي از جمله سرخارگل مي توانند در عمل عوامل ضد رتروويروسي تداخل ايجاد كرده و منجر به نقص در عملكرد آن ها شوند. از آنجايي كه در دامپزشكي و بخصوص در مورد طيور صنعتي، استفاده از عوامل ضدرتروويروسي از اهميت و جايگاهي برخوردار نمي باشند مصرف اين گياه عوارضي را از این بابت در صنعت طيور بهمراه نخواهد داشت.

مقابله به آفات سرخار گل

این گیاه آفات و بیماری های خاصی ندارد.

نحوه تکثیر سرخار گل

سرخارگل معمولاً به دو طریق تکثیر می شود:
 ۱- تکثیر با بذر. بذرها از نیمه ی دوم اسفند تا نیمه ی اول فروردین در خزانه یا گلخانه پاشیده شده و با خاک تا عمق حداکثر ۲ سانتی متر پوشیده می شوند. بذور سرخارگل معمولاً از قوه رویشی پایینی برخوردار هستند و برای جوانه زنی نیازمند رطوبت بالا می باشند. بوته های قوی تر و پرپشت تر در پاییز به زمین اصلی منتقل می شوند و سایر بوته ها تا بهار سال آینده در گلخانه نگهداری می شوند. در طی تحقیقاتی که در منطقه ی شمال شرق تهران (زردبند) توسط امیدبیگی و همکاران صورت گرفته است، ۱۵ تیر تا ۱۵ مرداد زمان مناسبی برای انتقال نشا عنوان شده است.
 ۲- تکثیر به وسیله ی تقسیم بوته. در این روش معمولاً از گیاهان ۳ ساله استفاده می شود. در اواسط پاییز ابتدا شاخ و برگهای اضافی و مزاحم حذف گردیده و سپس بوته از خاک خارج می شود. بوته را به چهار تا پنج قسمت که هر کدام دارای مقداری ریشه باشند تقسیم کرده و کشت می کنند. ریشه گیاهان تا زمان کاشت باید مرطوب نگهداری شود.
سرخارگل گیاه کم توقعی است و نیاز زیادی به عملیات کود دهی ندارد ولی اگر در حین داشت بطور ماهیانه آنرا با یک کود متعادل تغذیه کنیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت. در مرحله گل دهی کامل پیکره رویشی از ارتفاع ۲۰ سانتی متری برداشت می گردد. سرخارگل تا سال چهارم دارای بازده اقتصادی می باشد.

هشدار - عوارض جانبی

توجه: در دوران بارداری و شیردهی نباید از سرخار گل استفاده شود.

اکیناسه پالیدا اکیناسه آنگوستی فولیا

افسنطین بومادران زرد کرکدار شیکوره اکیناسه آنگوستی فولیا