پسته

دانستنیهای علمی

دانستنیهای علمی : پسته از حدود 70 سال پیش با شروع صادرات، ارزش اقتصادی و تجاری ویژه ای پیدا کرد و ایران به عنوان اولین و مهم ترین صادر کننده آن در دنیا شهرت یافت. این محصول در ایران پس از فرش دستباف دومین کالای عمده غیر نفتی صادراتی کشور است. ایران هفتمین تولید کننده محصولات باغبانی و سومین کشور از لحاظ تنوع تولید در دنیا است در بین تعداد محدود کشورهای تولید کننده، پسته ایران به دلیل کیفیت عالی در دنیا بی نظیر است و از اهمیت پسته در این مرز و بوم همین بس که از دیر باز آن را طلای سبز نامیده اند. پسته یکی از محصولات باغبانی است که با نام ایران در آمیخته و تولید آن در کشور سابقه تاریخی دارد.

خصوصیات - معرفی

خصوصیات ظاهری : پسته گیاهی دوپایه به صورت درخت یا درختچه، خزان کننده بوده و این جنس دارای چندین گونه است که از بین آنها تنها گونه پسته اهلی (P.vera) ارزش اقتصادی دارد . از اختصاصات گیاهان تیره پسته این است که برگ هایی ساده یا مرکب دارند. برگ درخت پسته اهلی، غالباً دو تایی و دارای یک جوانه در بغل هر برگ است که میوه های آن روی شاخه های یک ساله بطور جانبی می‏رویند. از مشهورترین ارقام می توان به اوحدی (فندقی)، ممتاز، کله قوچی، اکبری و احمدآقایی اشاره کرد. در بین این ارقام، اوحدی بالاترین سطح کشت را به خود اختصاص داده است. درخت پسته از نظر گیاه شناسی جزو میوه های هسته دار مانند هلو زردآلو، بادام، گیلاس و آلبالو است که هر یک از سه لایه: درونی، میانی و بیرونی شامل هسته، گوشت و پوست تشکیل شده است. با این تفاوت که قسمت خوراکی پسته، بادام، فندق، گردو، پکان بر خلاف سایر هسته دارها همان لایه درونی یعنی هسته آنهاست. به همین دلیل است که از نظر باغبانی این ها را جزو میوه های مغزدار طبقه بندی کرده اند. درخت پسته دو پایه است یعنی دارای گلهای نر و ماده روی پایه های جداگانه است که به هر حال تولید محصول در آن بسته به همراه بودن هر دو پایه با هم است. گلهای ماده بدون نکتار و شهد است که بر عکس سایر گلها زنبور عسل را به خود جذب نمی‏کند و در نتیجه باید به وسیله گلهای نر تلقیح بشود و گرده گل نر به کمک باد پراکنده می‏شود و گلهای ماده را تلقیح می‏کند. درخت پسته مانند سایر درختان میوه سردسیری خزان کننده است که در اثر ریزش برگ در پايیز به خواب زمستانه نیاز دارد. سیستم ریشه بندی درخت پسته از آن دسته ریشه هایی است که تا مدت مدیدی قادر به تحمل تشنگی هستند. درخت پسته قبل از پنج سالگی نوبر می‏دهد و در 10-12سالگی به بار اصلی می‏نشیند.

شرایط نگهداری پسته

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز تابستانهای گرم و طولانی و زمستانهای نسبتاً سرد خاک مورد نياز حاصلخیز با خاک عمیق

شرایط محیط رشد: به طور خلاصه پسته نیازمند تابستانهای گرم و طولانی و زمستانهای نسبتاً سرد می‏باشد. نیاز سرمایی آن حتماً بایستی تأمین شود. نیاز سرمایی پسته در ارقام مختلف، متفاوت و حدود 1000 ساعت دمای 7 درجه سانتی گراد می‏باشد که بسته به رقم، منطقه کشت و عوامل دیگر متفاوت می‏باشد. مناطق کشت پسته نباید در معرض سرمای دیررس بهاره یا بارندگی شدید و یا تگرگ و باد گرم و شدید هنگام گرده افشانی و مراحل رشد و نمو باشند. پسته در مقابل خشکی و کم آبی بسیار مقاوم بوده و در مناطقی که میزان بارندگی سالیانه بیش از 150 میلیمتر باشد می‏تواند بدون آبیاری به رشد و نمو خود ادامه دهد. همچنین سرمای شدید زمستان، تا 20 درجه زیر صفر و گرمای تابستان، تا45 درجه سانتی گراد را تحمل می‏کند . بطور کلی پسته گیاهی آفتاب دوست است و نور مستقیم خورشید بر تولید محصول آن تأثیر زیادی دارد و در مناطقی که درصد روزهای ابری در بهار و تابستان زیاد باشد عملکرد مطلوبی نخواهد داشت. درختان پسته حیطه وسیعی از انواع خاکها را با ترکیبات و بافتهای مختلف تحمل می‏کنند، اما باردهی مطلوب این درختان در اراضی حاصلخیز با خاک عمیق (از جنس شنی رسی نسبتاً سبک)به تجربه ثابت شده است.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی: پسته به عنوان یکی از تنقلات از ارزش غذایی بالایی برخوردار است. از پسته به عنوان خوراکی خون ساز یاد شده است. همچنین گفته شده است که پسته مقدار فراوانی آهن قابل جذب در خون دارد ونیز در تقویت حافظه مؤثر است. مغز پسته دارای 20 درصد پروتئین خالص و بیش از 50 درصد روغن مایع است. ویتامین های گروه D,B وE و میزان کارتنوئید و املاح معدنی پسته نیز قابل توجه است. روغن پسته شامل اسیدهای چرب پالمتیک، استئاریک، اولئیک، لینولئیک، لینولنیک ، میریستیک، آراشیدیک و همچنین مقدار کمی فیتوسیترول است. ترکیب محتویات پسته بر حسب رقم، مراحل رسیدن، برداشت محصول و بر حسب رطوبت موجود در میوه متفاوت است. طعم پسته پس از رؤیت ظاهر آن عمده ترین نمودار ویژگیهای میوه است. حد رسیدن میوه هنگام برداشت و رطوبت دانه (4-6%) و مجموع میزان قند موجود (مواد جامد محلول) پسته دخالت زیادی در طعم آن دارند .

مقابله به آفات پسته

آفات و نحوه مبارزه با آن : گروهی از قارچهای موسوم به آسپرژیلوس فلاووس در محیط تغذیه ای خویش زهرابه ای ترشح می‏کنند که این زهرابه را افلاتوکسین نامیده اند. یکی از مهمترین مسائلی که اکثر کشورها به آن توجه خاص دارند، آلودگی مواد غذایی به آفلاتوکسین می‏باشد. مهم ترین عاملی که سبب نفوذ قارچ ها به داخل میوه پسته می‏گردد، شکاف خوردن پوست سبز رویی پسته در باغ بوده و زود خندانی از مهم ترین نوع شکاف خوردگی ها می‏باشد. پسته های زود خندان پسته های غیر طبیعی هستند که هم پوست استخوانی و هم پوست سبز در محل خندانی شکاف برداشته و مغز پسته به طور مستقیم در معرض هجوم قارچ ها و آفات قرار می‏گیرد. به علت این که شروع عارضه زود خندانی قبل از بلوغ فیزیولوژیکی و بیشتر از یک ماه قبل از برداشت در باغ می‏باشد، بنابراین فرصت کافی جهت رشد قارچ ها و تولید آفلاتوکسین در آنها وجود دارد. برخی از پسته ها به دلایل مختلف شرایط مناسبی جهت رشد قارچ ها به ویژه قارچ های مولد آفلاتوکسین را دارند و از نظر آلودگی به آفلاتوکسین، مشکوک می باشند که جداسازی پسته های آلوده شده در باغ، یکی از مهم ترین وظایف مرحله فرآوری می‏باشد.

نحوه تکثیر پسته

همچنین نحوه تکثیر گیاه: پسته دو پایه و هتروزیگوت است و گرده افشانی آن به صورت آزاد و بوسیله باد انجام می‏گیرد، کاشت بذر و عدم پیوند باعث تفرق صفات و ظهور فنوتیپ های متفاوتی می‏شود. در زمین‌های با آب وخاک شیرین بذور جوانه زده مورد نظر برای کاشت را در محل داغ آب زمین اصلی می‌‌کارند. چنانچه بافت خاک مزرعه سنگین باشد به منظور از سله بستن روی بذور داخل هر گودال را به وسیله ماسه می‌پوشانند. این عمل به رشد گیاه کمک فراوان می‌کند، چون نه تنها اکسیژن کافی در دسترس ریشه‌های نهال قرار می‌دهد بلکه موجودات هوازی مفید خاک را نیز به فعالیت وا می‌دارد. عمق کاشت بذر بستگی به اندازه بذر دارد (میزان تقریبی عمق کاشت حدود 2 تا 5 برابر بزرگ ترین قطر بذر است). فواصل کاشت بذرها در خزانه بر روی خطوط بین 5 تا 10 سانتی‌متر و بین خطوط 35 تا 40 سانتی‌متر است. پس از کاشت بذر ، روی آن را با استفاده از ماسه بادی همراه باکود دامی پوشانده و آبیاری می‌نمایند. نهال‌های تولیدی در فصل خواب (پاییز و زمستان) آماده انتقال به زمین اصلی هستند (نهال یکساله). اخیراً در تکثیر پسته از طریق کشت بافت اقدام می کنند. از مزایای عمده تکثیر از طریق کشت بافت، یکنواختی نهال‌ها، تکثیر سریع در فضای کم و تولید نهال‌های عاری از بیماری و نیز کوتاه نمودن طول دوره نونهالی است. خوابانیدن یکی دیگر از روش‌های تکثیر می‌باشد که با این روش می‌توان تعداد معدودی گیاه ریشه دار را از گیاه مادری بدست آورد.

بَنه / پسته کوهی خینجوک پسته چینی

اسپاندیاس پیناتا سپوندیاس اکسیلاریس-آلو نپالی مارولا انبه سفید