بلند مازو

"بُلَندمازو" درختی است خزاندار از تیره بلوط ها که بومی جنگل های شمال ایران و قفقاز است. این درخت از انواع دیگر تیره بلوط فراوانتر است و وسعت زیادی از  جنگل های شمال ایران را فراگرفته است و بطور کلی در سراسر جنگل های شمال ایران موجود است و تا ارتفاعات زیادی هم در جنگل ها بالا می رود. در شمال ایران با نام های مازومیری، موزی، سیاه مازو، اشپر و پالوت نیز شناخته می شود. 

جنگل های بلندمازو، پس از راشستان ها، با ارزش ترین تیپ جنگلی شمال ایران به شمار می آیند و به دلیل مصارف مختلف صنعتی و سنتی، از دیرباز به شدت بهره برداری شده اند.

بنابر آمار سازمان جنگل ها و مراتع، در سال، ۱۳۶۵ بلند مازو ۸٫۵ درصد حجم جنگل های شمال را تشکیل می داد که این مقدار در سال ۱۳۷۵ به ۸ درصد کاهش یافت.

بلندمازو، درختی است بلند قامت که ارتفاع آن به 40 متر بالغ می گردد و قطر برابر سینه آن به 3.5 متر می رسد. در درختان کهن سال در پائین تنه درخت گورچه هایی ظاهر شده و مقطع تنه آنرا سینوسی شکل می سازد. شاخه های جوان آن گوشه دار و کمی خزدار است که بتدریج صاف می شود و دارای عدسک های کوچک و متعدد و برجسته است. جوانه هایش شبه تخم مرغی کُند با فلس های تخم مرغی کند و خزدار است که با گوشوارک های باریک نخی احاطه شده است.

برگ هایش در زمستان خزان می کند و دارای دمبرگی بطول 2-1 سانتیمتر است. شکل پهنک آن کم و بیش مشابه برگ شاه بلوط است. بیضی کشیده یا نیزه ای با انتهای تیز و کشیده و قاعده گوه ای، حاشیه آن دارای 12-8 جفت دندانه های درشت منظم تیز و مسطح است و با سینوس های گردی از یکدیگر جدا شده اند و گاهی هم دندانه های آن موجدار، کوتاه و پهن می باشد. 10-8 و یا 14 جفت رگبرگ فرعی موازی منظم آن در پشت برجسته و به دندانه ها منتهی می شوند و با رگلبرگ های اصلی زاویه ای معادل 45-42 درجه تشکیل می دهد. هر دو روی برگ ابتدا با کرک های سفید یا خاکستری پوشیده شده ولی رفته رفته روی برگ صاف و به رنگ سبز تیره و براق در می آید. پشت آن به علت دارا بودن کرک های ستاره ای نمدی، سفید بوده و گاهی صاف و سبز رنگ می شود. ابعاد آن (4-5/2) و (15-7) سانتیمتر و گاهی هم بزرگتر است. شاتون ماده آن دارای 3-1 گل با فلس های تخم مرغی شکل کرکدار و انتهای کشیده است. و پایک نمدی میوه آن از دو سانتیمتر تجاوز نمی کند.

پیاله آن از داخل کرک دار، ابریشمین، کروی شکل، به قطر و ارتفاع 3-5/2 سانتیمتر می باشد. خارج آن با فلس های سخت، نوک دار، برگشته، خزدار و خاکستری رنگ پوشیده شده است. طول فلس ها بتدریج در انتهای پیاله افزایش یافته به 6 میلیمتر می رسد. میوه آن بیضی شکل کشیده و ناف آن کمی محدب است و یک سوم آن در داخل پیاله قرار دارد.

بلند مازو، نورپسند بوده و بیشتر در جنگل های جلگه ای و بر روی خاک های سنگین و رسی دیده می شود و یکی از زیباترین درختان جنگل های شمال است. این گونه با وجود نورپسندی، در دوره نونهالی، باید در پناه دیگر درختان و نیم سایه باشد تا رشد طولی مناسبی کند، در غیر این صورت چنگالی می شود.

بلندمازو از نظر سرعت رشد، حالتی در حد راش و افرا دارد و بیش از ‪ ۷۰۰ سال عمر می کند.‬

بلندمازو اغلب در دامنه های جنوبی جنگل های شمال که آفتابگیرتر است می روید و به دلیل داشتن چوب باارزش، مورد استفاده گسترده روستاییان قرار می گیرد. درجنگل های شمال هرچه ‌از شرق به غرب برویم، از تعداد این درخت کاسته می شود، به طوری که در گرگان، بلندمازو مناطق وسیعی را پوشانده ولی در غرب گیلان، به دلیل اسیدی بودن خاک، تعدادشان کم است.

کاربرد:

پوست تنه درخت بلندمازو حتی برگ آن دارای مقدار زیادی تانن است که می توان از آن استخراج نمود و به مصرف چرم سازی رسانید. میزان تانن آن در فاصله 25-8 سالگی به 16 درصد بالغ می گردد. چوب بلند مازو سخت، محکم و غیر قابل نفوذ است و برای تهیه تخته بشکه بکار می رود. در مصارف روستایی برای ساختن در و پنجره و ستون تیر ساختمان مصرف می شود. و همچنین در ساختمان ابنار برنج (کندوج) و تهیه لَت جهت پوشش سقف (بجای حلب و ایرانیت) ساختمان های روستایی بکار می رود.