بلوط برانتی / بلوط ایرانی

درخت "بلوط برانتی" یا "بلوط ایرانی" یکی از گونه های جنس بلوط و بومی غرب آسیا (شامل ایران، عراق، سوریه و ترکیه) است. این درختان حدود بیش از 50 درصد پوشش جنگلی رشته کوه های زاگرس را در ایران تشکیل می دهند و یکی از مهمترین گونه های درختی در این نواحی می باشند. ایرانی ها از بذر این گیاه در طب سنتی استفاده می کنند. علاوه بر این، از چوب این درختان به عنوان سوخت، زغال چوب و الوار استفاده می شود.

جمعی از مردم و رسانه های منطقه زاگرس، روز هفتم فروردین ماه را به نام «روز پاسداشت جنگل های بلوط» نامگذاری کرده اند. این اقدام به دنبال وخیم شدن وضعیت بلوط های زاگرس به دنبال پدیده «زوال بلوط» و تأثیرات مخرب ریزگردها و سایر عوامل انسانی و طبیعی تهدید کننده درختان بلوط، به منظور جلب حمایت ها و مشارکت های مردمی برای حفظ این منابع صورت گرفته است. در این روز مردم به هواداری از درختان بلوط به دل طبیعت می روند و با نمادها و لباس های محلی و پلاکاردها و امثال آن می کوشند توجه عموم را به این منبع ارزشمند طبیعی کشور جلب کنند. 

خصوصیات گیاه:

گونه بلوط ایرانی یا بَرودار، درختی با ارتفاع تا ۱۰ متر، که از شمال غربی تا جنوب شرقی رشته کوه زاگرس وجود دارد و به علت انعطاف پذیری خاص خود نسبت به دیگر گونه ها، توانایی رویش در گونه های مختلف خاک، ارتفاع (از ۴۵۰ متر در گدارلندر مسجد سلیمان گرفته تا ۲۶۰۰ متر از سطح دریا در ارتفاعات لته کال یاسوج) و جهات جغرافیایی را دارد. در مناطق مختلف با نام های گوناگونی چون بلوط ایرانی، برو، شکین، هلوین، بلی، بلو و داربرو نامیده می شود. یکی از ویژگی های بسیار مهم این گونه، که نقش بسیار اساسی در بقای آن داشته قدرت خارق العاده جست زنی آن (به دو صورت پاجوش و ریشه جوش) است.

ترکیب شیمیایی:

میوه ی بلوط حاوی نشاسته، پروتئین، قندهای مختلف مخصوصاً کوئرسیت، مادهٔ روغنی و بالاخره تانن است.

برگ و پوست بلوط نیز دارای تانن ویژه ای به نام اسید کوئرسی تانیک محلول در آب، نوعی قند بنام کوئرسیت، یک مادهٔ تلخ بنام کوئرسیتین، لعاب و یک مادهٔ قرمز بنام قرمز بلوط است.

میوه بلوط شمال و جنوب ایران و نیز گونه های مختلف آن از نظر مواد غذایی متفاوتند. اما نتایج آنالیز میوه بلوط شمال ایران به همراه پوسته اش نشان داده که شامل ۱۱ درصد چربی، ۱۱٫۵ درصد فیبر، ۲۶۳۰ کیلوکالری بر کیلوگرم انرژی و دارای ۱۸٫۵ درصد پروتئین است. 

تانن موجود در میوه بلوط که در برخی زبان محلی کشور به آن «شوکه» می گویند، با تقویت مخاط معده در درمان ورم و زخم معده مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند در بهبود زودتر زخم ها و خونریزی ها و درمان اسهال مفید باشد. بخش هایی از درخت بلوط که کاربرد درمانی دارند عبارتند از میوه، پوست، گال و برگ.

ميوه بلوط از قديم الايام مورد مصرف بوده و از آن به عنوان غذا استفاده می كرده اند. حتی اگر آنرا خشك و پودر كرده و با آرد گندم مخلوط می كنند و از آن نان تهيه می نمايند. می توان بلوط را بو داده و سپس آنرا پودر كرده و از آن چای تهيه كرد. مقدار مصرف آن يك قاشق چايخوری در يك ليوان آب جوش می باشد .بواسیر را برطرف می کند .اسهال ساده و اسهال خونی را رفع می کند .درد معده و گاز معده را برطرف می کند .برای رفع کم خونی مؤثر است .نرمی استخوان را درمان می کند .برای تقویت عمومی بدن مؤثر است .برای معالجه اسهال اطفال، پودر بلوط را با کاکائو مخلوط کرده و دم کرده آنرا به اطفال می دهند .

برای استفاده از پوست درخت بلوط می توان آنرا دم کرده و با عسل مخلوط کنید و یا اینکه یک قاشق پودر آن را در یک لیوان آبجوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید. خونریزیها را متوقف می سازد .درمان کننده بواسیر خونی است .خاصیت ضد عفونی دارد .ادرار را زیاد می کند .ترشحات زنانه را از بین می برد.

برای استفاده خارجی از جوشانده پوست درخت استفاده می شود. بدین منظور باید 15 گرم پوست درخت را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد تا حجم آن به دو سوم تقلیل یابد .از این جوشانده می توان بعنوان کمپرس استفاده کرد و یا آنرا در وان حمام ریخته و در آن استراحت نمود. خون مردگی را درمان می کند .اگزما را از بین می برد. برای درمان بیماری های پوستی در وان حمام که در آن جوشانده پوست درخت بلوط را ریخته اید به مدت یک ربع ساعت استراحت کنید .اگر واریس دارید، این قسمت ها را با جوشانده پوست بلوط کمپرس کنید .

در بخش های مختلف کشور که جنگل های بلوط وجود دارند از آرد کردن میوه بلوط، نان بلوط تهیه می شود.

دامداران با توجه به گرانی خوراک دام، دانه های بلوط را در پاییز جمع آوری می کنند و به عنوان تغذیه جایگزین در زمستان به دام ها می دهند که علاوه بر خواص غذایی بسیار، برای سلامت دام ها نیز مفید است.

از دانه، برگ و نیز گال درخت بلوط در داروسازی، رنگرزی (به عنوان یکی از مواد رنگزای طبیعی)، مرکب سازی و صنعت چرم سازی استفاده می شود. چوب بلوط بسیار محکم است و از آن برای ساخت وسایل و یا سوزاندن استفاده می شود. برخی گونه های بلوط به عنوان درخت زینتی کاشته می شوند و از برگ های برخی گونه های آن همچون یوول به عنوان بازدار زیستی آفت ها در باغ و گلخانه استفاده می شود.

چوب بلوط با چگالی حدود 0/75 گرم بر سانتی متر مکعب از سختی و استحکام بالایی برخوردار است. همچنین بدلیل داشتن مقادیر تانن بالا، در برابر حشرات و حملات قارچ ها بسیار مقاوم است .چوب این درخت از مرغوبترین چوب هاستپ و زغال آن نیز مرغوب است. این موضوع یکی از دلایل قطع بی رویه این درختان می باشد که این جنگل ها را تهدید می کند.