زالزالک

دانستنیهای علمی

زالزالک درختچه یا درختانی کوچک به ارتفاع 5 تا 14 متر، با شاخه های انبوه و خاردار از تیره گل سرخیان با میوه ای خوراکی می باشد. این درختچه دارای شکوفه های پُرپَر زیباا به رنگ سفید یا صورتی و معطر است. درختچه زالزالک در دامنه كوه ها و اراضی جنگلی آفتابی در سرتاسر جهان می روید.

زالزالک در ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد، استان فارس و استان اصفهان به خصوص شهرستان نجف آبادمی‌روید. این گیاه در استان آذربایجان شرقی و استان کردستان و شمال استان آذربایجان غربی هم به وفور یافت می‌شود.

خصوصیات - معرفی

خصوصیات گیاهشناسی: زالزالک ها درختچه ها یا درختانی با ارتفاع 5 تا 12 متر با شاخه های انبوه می باشند. پوست تنه آنها به رنگ قهوه ای کم رنگ با شکاف های عمودی نارنجی رنگ است. ساقه های جوان دارای خارهایی به طول 1 تا 1.5 سانتیمتر می باشد. برگ ها به طول 2 تا 4 سانتیمتر، تخم مرغی شکل و دارای بریدگی های عمیق است. سطح رویی برگ ها به رنگ سبز تیره و سطح زیرین آن بی رنگ می باشد. گل های درخت زالزالک بصورت هرمافرودیت بوده و در بهار ظاهر می شوند (ممکن است گل ها در مناطقی که بومی این گیاه است زودتر نیز ظاهر شود). 5 تا 25 شاخه گل با هم وجود دارند و هر گل حدود 1 سانتیمتر قطر داشته و دارای 5 گلبرگ سفید به همراه پرچم های متعدد قرمز رنگ و یک خامه است.

گل های زالزالک معطر بوده و گرده افشانی آنها توسط زنبور عسل و دیگر حشرات صورت می گیرد.

میوه زالزالک کوچک، تخم مرغی شکل، اغلب به رنگ قرمز تیره، به طول 1 سانتیمتر، شبه سته اما از نظر ساختمانی یک میوه دانه دار حاوی یک بذر می باشد.

پرندگان میوه این گیاه را می خورند و بذر آن را از طریق مدفوع، دفع و پراکنده می کنند.

گونه های هیبرید آن نیز وجود دارد که به عنوان درختچه در باغ کشت می گردد. از آن جمله می توان به گونه C. media اشاره کرد که از هیبرید گونه های C. monogyna و C. laevigata به دست می آید.

شرایط نگهداری زالزالک

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز نیمه خشک تا معتدل خاک مورد نياز خاک شنی لومی رسی

شرایط محیط رشد: درختچه زالزالک به خاک تقریباً سبک یا متوسط نیاز دارد اما خاک های سنگین و فقیر از نظر مواد غذایی را نیز می تواند تحمل کند. در خاک هایی با pH اسیدی، خنثی و قلیایی رشد می کند. همچنین می تواند در خاک های بسیار اسیدی و بسیار قلیایی نیز رشد کند.

زالزالک محل های آفتابی کامل تا نیمه سایه را ترجیح می دهد. همچنین خاک آن از نظر رطوبتی باید مرطوب باشد و آبیاری مناسبی انجام شود. ولی خشکی را نیز تحمل می کند. درخت یا درختچه زالزالک می تواند آلودگی هوا را نیز تحمل کند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص دارویی: زالزالک داراى مواد معدنى گوناگون، ویتامین ها، مقدار زیادى تانن و کلسیم، پکتین، اسیدتارتاریک، اسیدمالیک، روغن چرب، قندهاى گلوکز و فروکتوز است. بسیار قابض و در درمان اسهال خونی مؤثر است. براى تقویت قلب و معده بسیار توصیه شده است. برای معالجه بیماران مبتلا به فعالیت نامنظم قلب کاربرد دارد. در مواقع کم خونى و سِل اثر خوبی دارد. برای روماتیسمى ها و مبتلایان به ورم روده مفید است. اشتها را زیاد مى کند. جهت درمان قطره قطره آمدن ادرار توصیه شده است. شربت زالزالک همراه با شکر سرخ، براى رفع سردرد شدید مفید است. گل زالزالک ، ضد تشنج بوده و حرکات نامنظم قلب را تنظیم مى کند. داروى مفید و خاصى بر ضد تپش قلب و ضربان شدید آن است.

زالزالك كه يك گياه ضد نارسائی قلبی و كاهش دهنده فشارخون است، داراي خاصيت ضد اضطراب نيز می باشد. در يك مطالعه، اثربخشی عصاره گياهی زالزالك در درمان اختلالات ناشی از اضطراب بر روی 264 نفر مورد بررسی قرار گرفت و نتايج نشان داد كه اين دارو در درمان اضطراب كاملاً مؤثر است.

در اغلب کشورهای اروپایی خصوصا آلمان برای درمان بی ‌نظمی ضربان قلب از گیاه زالزالک استفاده می ‌شود. همچنین زالزالک در درمان آنژین و تصلب شرایین (سفت شدن دیواره رگ‌ ها)‌ بسیار کاربرد دارد.

خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره ی زالزالک: تحقیقات جدید نشان می ‌دهد که زالزالک آنتی ‌اکسیدان بسیار قوی محسوب شده و می‌ تواند به عنوان یک مکمل غذایی مقوی عمل کرده و در تنظیم وزن، گلوکز خون و التهاب نقش داشته باشد. محققان آمریکایی طی بررسی‌ هایی که روی زالزالک انجام دادند، دریافتند این میوه به خاطر داشتن مقادیر بالایی از مواد آنتوسیانین، بسیار مفید است و در رنگ های مختلف این میوه آنتوسیانین های زیاد و متفاوتی یافت می ‌شود که دانه‌ های زالزالک را از فشار اکسایشی نور خورشید حفظ می ‌کنند. خوردن زالزالک بدن ما را از موقعیت ‌های زیان ‌آور مانند قرار گرفتن در معرض آلودگی و رادیکال ‌های آزاد حفظ می کند. به عبارتی تحقیقات نشان می ‌دهد مصرف زالزالک در درمان برخی بیماری ‌ها، از سرطان گرفته تا چاقی، اثر مثبت می گذارد و این تأثیر به دلیل خواص ضد‌ التهابی ماده ی آنتوسیانین موجود در آن است.

مواد موجود در زالزالک قند خون و عملکرد انسولین خون را بهبود می ‌بخشد.

یکی از مواد مفید موجود در زالزالک فلاونوییدهایی می ‌‌باشند که نسبت به رنگ میوه شدت اثرات آنتی ‌اکسیدانی آن ها تغییر می ‌کند. میوه‌ های قرمزرنگ دارای اثر قوی، صورتی اثری ضعیف و زرد اثر ضعیف ‌تری دارند.

زالزالک اگر به خوبی خشک شود تنها مقداری از ویتامین C ی خود را از دست می ‌‌دهد ولی دیگر ترکیبات شیمیایی خود را حفظ می ‌کند. لذا برای نگهداری زالزالک خشک باید آن را در محلی که تهویه مناسبی دارد، نگه داشت.

مقابله به آفات زالزالک

آفات و بیماری ها: ممکن است دچار لکه برگی و زنگ شود.

نحوه تکثیر زالزالک

تکثیر: تکثیر زالزالک با استفاده از کشت بذر صورت می گیرد. بذور برای جوانه زنی بهتر به یک دوره سرمادهی نیز نیاز دارند.

سرخ ولیک (کراتاگوس میکروفیلا)

تمشک وحشی آلو تنگرس هلو