۱۳۹۵ ششم تیر

گل حشره کش

Chrysanthemum cinerariaefolium Pyrethrum که به فارسی گل حشره کش نامیده میشود، گیاهی از خانواده کاسنی، بومی سواحل دریای دالمات یوگسلاوی و شبه جزیره بالکان می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: کمی خشک دمای محیط: مناطق گرم و خشک خاک: خاک های شنی با زهکش مناسب

دانستنیهای علمی

نام علمي

Chrysanthemum cinerariaefolium

نام لاتين

Pyrethrum

خانواده (تيره)

Asteraceae

کاشت و تولید "گل حشره کش" یا "پیرتر" در جریان جنگ جهانی اول به منظور حفاظت سربازان علیه شپش، ساس، کنه و دیگر حشرات موذی و همین طور به عنوان ماده ای که باعث نابودی پشه مالاریا می شد مورد توجه قرار گرفت.

اوایل سال 1940 با کشف و ساخت حشره کش های شیمیایی (مانند د.د.ت و اچ.سی.اچ) کشت و تولید پیرتر به نحو چشمگیری کاهش یافت.

از اواخر سال 1960 کاربرد و استفاده از سمومی که ماده مؤثره آنها را ترکیبات هیدروکربنی کلردار تشکیل می داد ممنوع اعلام شد. از اینرو کاشت پیرتر مجدداً مورد توجه قرار گرفت و به دلیل اهمیت این گیاه توجه گیاهشناسان و بیولوژیست ها بیش از پیش به آن جلب شد.

گل پیرتر حاوی مواد مؤثره حشره کش است. این گل ها آسیاب شده و به صورت پودر در می آیند و از آن برای نابود کردن حشرات استفاده می شود. در حال حاضر ماده مؤثره پیترین به صورت پودر، مایع و یا به شکل اسپری فرآوری و به بازار عرضه می شود.

ماده مؤثره این گیاه تأثیر بسیار کمی بر پستانداران دارد (مقدار کشنده 1500 میلیگرم بر هر کیلوگرم وزن بدن). در بدن انسان انباشته نمی شود، از اینرو برای انسان و حیوانات خونگرم سمی و مضر نیست. به همین جهت از این گیاه برای مبارزه و کنترل حشراتی که باعث آلودگی مواد غذایی می شوند و سلامتی عمومی را به خطر می اندازند می توان استفاده کرد.

خصوصیات - معرفی

پیرتر گیاهی علفی و چندساله است. این گیاه 10 تا 15 سال عمر می کند و منشأ آن سواحل دریای دالمات یوگسلاوی و شبه جزیره بالکان گزارش شده است. این گیاه در ارتفاع 500 تا 2000 متری از سطح دریا در نواحی کوهستانی و صخره ای (در نواحی شیبدار کوه ها) و همچنین مناطق بیابانی (با ضخامت کم خاک) دارای آب و هوای گرم می روید.

ریشه پیرتر دارای ریزومی کوتاه است و ضخامت آن بین 0.5 تا 2 سانتیمتر می باشد. از این ریزوم ریشه های متعددی به طول 15 تا 20 سانتیمترف استوانه ای شکل و به رنگ قهوه ای تیره منشعب می شود. ریشه این گیاه سطحی و افشان است.

از قسمت فوقانی ریزوم، ساقه های متعددی به ارتفاع 30 تا 50 سانتیمترف خارج می شود. ساقه شیاردار، پنج تا شش ضلعی و پوشیده از کرک های ظریف و خاکستری رنگ است.

برگ ها بریدگی دار (هر برگ دو تا سه بریدگی دارد) و به صورت متناوب نسبت به یکدیگر روی ساقه قرار می گیرند.

گل ها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی ظاهر می شوند. هر بوته معمولاً 100 تا 200 گل تولید می کند که در شرایط اقلیمی مناسب از نظر خاک، آبیاری، درجه حرارت و نور تعداد آنها به بیش از 400 گل نیز می رسد. قطر گل های کاملاً باز شده بین 2.5 تا 5 سانتیمتر است. گلچه های زبانه ای سفید و گلچه های لوله ای زردرنگ هستند. گیاه یکپایه است.

بذر پنج وجهی، به طول 3 تا 5 میلیمتر و به ضخامت 1 تا 1.5 میلیمتر و در ناحیه طولی آن شیارهایی وجود دارد. در سطح بذر نیز کرک های بسیار ظریفی مشاهده می شود. وزن هزاردانه 1 تا 2.1 گرم است. بذرها 3 الی 4 سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند.

شرایط نگهداری گل حشره کش

نور مورد نياز

زیاد

آبياري و رطوبت

کمی خشک

دماي مورد نياز

مناطق گرم و خشک

خاک مورد نياز

خاک های شنی با زهکش مناسب

پیرِتر در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد. آب فراوان برای این گیاه مناسب نیست و سبب خشک شدن آن می شود. سرمای زمستان را به خوبی تحمل می کند ولی سرماهای شدید و طولانی برای گیاهان جوان مضر است. عده ای محققان معتقدند که سرمای زمستان برای این گیاهان مفید است و باعث افزایش عملکرد گل و همچنین بهبود در کیفیت مواد مؤثره آن می شود. رشد و نمو این گیاه در سایه نه تنها سبب کاهش تعداد گل ها می شود بلکه سبب کاهش ماده مؤثره "پیرترین" به میزان 50 درصد می شود.

پیرتر گیاهی است خشکی دوست و رویش آن در مناطق گرم و خشک با موفقیت انجام می گیرد.

تحقیقات نشان می دهد اگرچه کاشت پیرتر در خاک های شور با موفقیت امکان پذیر است ولی برای تولید انبوه این گیاه باید از زمین های غیرشور، آهکی، مسطح یا کمی شیبدار و از خاک های شنی با زهکش مناسب استفاده کرد.

پی اچ خاک برای این گیاه بین 5.5 تا 5.7 مناسب است.

نحوه تکثیر گل حشره کش

کاشت و تکثیر این گیاه توسط بذر و یا به روش رویشی انجام می گیرد.

تکثیر توسط بذر معمولاً به دو روش مستقیم یا غیرمستقیم صورت می گیرد.

کشت مستقیم: در اوایل بهار به کشت مستقیم بذر در زمین اصلی اقدام می شود. از آنجا که رشد اولیه این گیاه بسیار کند است و علف های هرز می توانند بدون رقابت تمام زمین را بپوشانند و وجین علف های هرز هزینه زیادی را تحمیل می کند از اینرو کشت مستقیم پیرتروم مناسب نیست مگر در سطوح کوچک کشت.

کشت غیرمستقیم: اوایل بهار یا تابستان به کشت ردیفی بذرها در خزانه هوای آزاد اقدام می شود. چون رویش بذرها به کندی صورت می گیرد بهتر است همواره بذر پیرتر با بذرهای گیاهان سریع الرشد مانند خردل (به صورت مخلوط) کشت شود تا با رشد آنها و شناسایی ردیف ها بهتر بتوان به وجین علف های هرز فواصل بین ردیف ها پرداخت. نشاها را می توان پس از 2.5 تا 3 ماه به زمین اصلی منتقل نمود. هنگام انتقال نشاها باید دقت نمود تا گیاه بیشتر از منطقه یقه در خاک قرار نگیرد زیرا بوته ها خشک خواهند شد.

تکثیر رویشی: اوایل پاییز یا اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی گیاه پیرتر است. تکثیر رویشی با تقسیم بوته انجام می گیرد. برای اینکار پس از خارج کردن پایه های مادری سه تا چهار ساله از خاک، هر بوته را به 5 تا 10 قطعه تقسیم کرده و به زمین اصلی منتقل می کنند. بوته های انتخاب شده باید کاملاً سالم و عاری از هر گونه عوامل بیماری زای قارچی یا باکتریایی باشد. در تکثیر رویشی، بوته ها در ردیف هایی به فاصله 60 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 20 تا 30 سانتیمتر باید کشت شوند.