ترنجبين ایرانی

گیاه "ترنجبین ایرانی" یا "گزانگبین ایرانی" یا "خار شتر" گیاهی درختچه ای از خانواده فاباسه یا بقولات است. این درختچه بومی گستره ی وسیعی از مدیترانه تا روسیه شامل نواحی معتدل و گرمسیری اروپا-آسیا و آسیای میانه مانند افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، شمال غرب چین، قبرس، شمال هند، ایران، عراق، اردن، قزاقستان، کویت، لبنان، پاکستان، مغولستان، تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان و ازبکستان بوده اما در تعدادی از نواحی جهان مانند استرالیا، آفریقای جنوبی و غرب ایالات متحده نیز به صورت اهلی شده درآمده و تولید می شود.

ترنجبین ایرانی درختچه ای در اندازه های متوسط، خاردار، دارای شاخه های متعدد و به هم پیچیده و چندساله است. این شاخه ها حدود 3 تا 12 سانتیمتر طول داشته، به رنگ سبز، غده ای دارای خارهایی به طول 1 تا 2.5 سانتیمتر با نوک زرد رنگ هستند. شاخه های جوان دارای کرک می باشند.

برگ ها به رنگ سبز مایل به آبی، با آرایش متناوب، کوچک، به طول بیش از 2.5 سانتیمتر، ساده، یکپارچه، تخم مرغی شکل تا نیزه ای شکل و دارای دمبرگی کوتاه می باشند. برگ های جوان و انتهایی کرکدار بوده ولی با افزایش سن، غده ای می شوند. این برگ ها در آب و هوای گرم ریزش می کنند.

گل های این گیاه به رنگ های متنوعی از قهوه ای تا قرمز، خرمایی، ارغوانی و بنفش وجود دارند. این گل ها شبیه نخود فرنگی بوده و حدود 8 تا 9 میلیمتر طول دارند. و به صورت خوشه ای و به تعداد 1 تا 8 گل دیده می شوند.

میوه ها به صورت نیام ناشکوفا و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز بوده که 1 تا 3 سانتیمتر طول دارد. هر میوه حاوی 1 تا 5 یا تعداد بیشتری بذر می باشد. 

بذرها قلوه ای شکل بوده و شباهت بسیاری به بذر شبدر دارد. این بذرها کمی طویل و به رنگ قهوه ای تیره تا قهوه ای مایل به سبز یا مایل به زرد با نقطه های تیره هستند.

این گیاه دارای سیستم ریشه ای وسیعی است که هم حاوی ریشه های اصلی و هم ریشه های فرعی است که تا عمق 2 متر (به صورت عمودی) و حدود 8 متر (به صورت افقی) می توانند در خاک نفوذ کنند.

این گیاه در گستره وسیعی از خاک ها رشد می کند از خاک های شور تا شنی، صخره ای و خشک می تواند پرورش یابد.

بهترین رشد را پس از یک آبیاری مناسب مانند آبیاری نهری می تواند داشته باشد.

این گیاه به رفت و آمد و تاخت و تاز و چرای حیوانات نیز سازگار است.

گیاه ترنجبین ایرانی دارای استفاده های فراوانی در صنایع دارویی و طب سنتی می باشد. و برای درمان تومورها، پولیپ های بینی و نیز ناراحتی های صفراوی کاربرد دارد.

همچنین به عنوان یک گیاه دارویی برای درمان ناراحتی های شکمی، معرق، ادرار آور، خلط آور، ملین، ضد اسهال و ضد عفونی کننده استفاده می شوند. و برای درمان روماتیسم و بواسیر نیز کاربرد دارند.

در قرآن نیز به این گیاه اشاره شده است.

همچنین از آن به عنوان یک شیرین کننده طبیعی استفاده می کنند.