۱۳۹۴ دوازدهم شهریور

جغجغه یا کهورک

Prosopis farctaSyrian mesquite که به فارسی جغجغه یا کهورک نامیده میشود، گیاهی از خانواده نیام داران بومی آسیا (از هند تا ایران) می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: زیاد رطوبت: کمی خشک دمای محیط: نواحی گرم و خشک خاک: انواع مختلفی از خاک ها

نام علمي

Prosopis farcta

نام لاتين

Syrian mesquite

خانواده (تيره)

Fabaceae

خصوصیات - معرفی

گیاه جغجغه یا کهورک، گياهى چندساله، بوته ای، به ارتفاع ۳۰ تا ۱۰۰ سانتىمتر است که توسط بذر تکثير مى يابد. ساقهٔ اين گياه پيچيده، خاردار و کرکدار است.

برگ ها مرکّب، شامل ۳ تا ۵ جفت تقسيمات شانه اى که هر بخش داراى ۸ تا ۱۲ جفت برگچه است. برگچه ها کوچک، تخم مرغى شکل يا خطّی، عريض و کشيده که سطح زيرين آن کرکدار است.

گل آذين خوشه مانند، استوانه اى شکل، تا ۷ سانتیمتر طول، محوری، داراى دمگل اصلى و شامل تعداد زيادى گل (حدود ۵۰ گل سفيدرنگ)، کوچک و به اندازهٔ ۲ ميلیمتر که بدون پايه هستند، می باشد.

ميوهٔ آن نيام، به رنگ قهوه اى تيره، قطور، تخم مرغى شکل تا مستطيلی، خميده و داراى سطحى ضخيم و چرمى و شامل حفره اى اسفنجى که بذرها در زمان رسيدگى در داخل اين حفره ها به صورت آزاد وجود دارند.

موسم گلدهى اين گياه ارديبهشت تا خردادماه است.

شرایط نگهداری جغجغه یا کهورک

نور مورد نياز

زیاد

آبياري و رطوبت

کمی خشک

دماي مورد نياز

نواحی گرم و خشک

خاک مورد نياز

انواع مختلفی از خاک ها

گياه مذکور خاصّ مناطق گرم و خشک است و مقاومت خوبى به شورى دارد. از علف هاى هرز زمين هاى آيش، باير، مراتع و اراضى مزروعى و محصولات تابستانه بوده و مى توان از آن به منظور جلوگيرى از پيشروى شن هاى روان استفاده کرد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

اين گياه نیز همانند ساير گياهان كاربردها فراوانی دارد. و معمولاً مورد استفاده های خاص در بين مردم سيستان می باشد .

عمدتاً این گیاه که با نام جغجغه و نام محلی چقک شناخته می شود. در گذشته علاوه بر اینکه اين گياه منبع تغذیه دام ها محسوب می شد، در بسياري مواقع استفاده های پزشکی نیز داشته است. بطوریکه میوه و ریشه این گیاه را درآب می جوشاندند و جوشانده و عصاره آن به افراد دیابتی خورانده می شد.

میوه های له شده آن در آب به عنوان دارو برای مشکلات ادراری-کلیوی استفاده می گردد.

پودر آن را برای ترمیم زخم ها مورد استفاده قرار می دهند.

برخی تحقیقات حكايت از اين دارد که این گیاه بی نظیر باعث کاهش فشارخون، قندخون، درد قفسه سینه و گلو، سنگ کلیه، ترمیم زخم و زخم های دیابتی، درمان گرفتگی عضلات ناشی از استرس و ... می شود.

اما كاربردهای متداول اين گياه در سيستان بيشتر از ريشه آن است. ريشه اين گياه خاصيت رنگرزی دارد و بيشتر در دباغی و رنگ كردن پوست استفاده می شود. در گذشته كه دامداران منطقه جهت تهيه دوغ از پوست دام ها (مَشك ) استفاده می كردند، جهت رنگ از ريشه اين گياه بهره می بردند .

همچنين دانه های اين گياه نیز پس از سوزندان جهت ضدعفونی مشک ها استفاده می شد .