آمبارِلا

گیاه "امبارِلا" درختی از خانواده ی پسته (Anacadiaceae) و مخصوص نواحی استوایی و گرمسیری است.

جنس Spondias دارای 17 گونه بوده که 7 گونه ی آن بومی نواحی جدیدالحاره و 10 گونه از آن نیز بومی نواحی گرمسیر آسیا است. این گیاهان اغلب خزاندار یا نیمه همیشه سبز می باشند.

حدود 10 گونه از این جنس دارای میوه های خوراکی بوده که اغلب برای تولید میوه ها کشت می شوند. این میوه ها همچنین توسط پستانداران گیاهخواری نظیر آهو یا گوزن نیز مصرف می شوند.

درخت امبارلا، درختی سریع الرشد که تا حدود 18 متر ارتفاع نیز می تواند رشد کند. ولی در اکثر نواحی بیش از 9 تا 12 متر ارتفاع دیده نمی شود.

برگ ها خزاندار، زیبا، پرمانند (مرکب و شانه ای)، دارای 20 تا 60 سانتیمتر طول، مرکب از 9 تا 25 برگچه ی براق، بیضی شکل یا واژتخم مرغی کشیده به طول 6.25 تا 10 سانتیمتر و دندانه دار می باشند. با آغاز فصل سرد و خشک، برگ ها به رنگ زرد روشن تغییر رنگ داده و ریزش می کنند. اما درخت با وجود شاخه های انبوه و صاف و به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری، همچنان جذابیت خود را در طول فصول برگریزان حفظ می کند.

گل ها کوچک، نامحسوس و به رنگ سفید بوده که در انتهای شاخه ها نمایان می شوند. در هر خوشه ی گل هم گل های نر و هم گل های ماده قرار دارند.

میوه ها دارای ساقه ای تقریباً طویل، آویزان، به صورت خوشه ای، به تعداد دو جین یا بیشتر در هر خوشه، تخم مرغی شکل یا گاهی گِرد، به طول 6.25 تا 9 سانتیمتر، با پوستی نازک اما سفت و محکم دیده می شوند. در حالی که میوه ها هنوز سبز هستند، طی یک دوره ی چند هفته ای ریزش می کنند. گوشت و پوست میوه ها در صورت رسیدن، به رنگ زرد طلایی تغییر رنگ می دهد. با وجود سفت بودن پوست میوه، گوشت آن آبدار، ترد و نیمه اسیدی یا نیمه ترش بوده و عطر و طعمی همانند آناناس دارد. هر میوه دارای یک تا پنج بذر پهن می باشد. در جنوب دریای ایسلند، هر میوه بیش از 0.45 کیلوگرم وزن خواهد داشت.

امبارلا بومی نواحی گرمسیری و استوایی است. و اغلب در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری و مرطوب رشد می کند. همچنین تا ارتفاع 700 متری از سطح دریا نیز قادر به رشد مطلوب می باشد.

در نواحی مانند اسرائیل، این درخت کوچک باقی مانده و میوه های مرغوبی تولید نمی کند.

امبارلا در هر نوع خاکی رشد می کند. خاک مورد کشت این گیاه باید به خوبی آبیاری شده باشد.

درختان جوان از نظر نیاز نوری به کمی سایه نیز نیاز دارند.

درختان بالغ به دلیل شکننده بودن، در برابر بادهای قوی از بین می روند بنابراین به پناهگاه و محل های محفوظ شده در برابر باد نیاز دارند.

میوه های امبارلا در مرحله ای که دارای طعم مطبوع بوده ولی هنوز سفت است، برداشت می شود.

از میوه های آن در تهیه ی آب میوه ها و نوشیدنی های سرد استفاده می کنند.

میوه های نارس نیز برای تهیه ی ژله ها، ترشی ها، چاشنی ها و یا استفاده به عنوان سس در سوپ ها و کباب ها مصرف می شوند.

برگ های جوان این گیاه دارای طعمی اسیدی بوده و در برخی نواحی مانند اندونزی، پس از بخار پز شدن به عنوان سبزی به همراه ماهی و برنج و یا به عنوان چاشنی برای انواع غذاها مورد استفاده قرار می گیرد.

چوب این درخت به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری و سبک بوده که در مجمع الجزایر ایسلند اغلب برای ساخت قایق از آنها استفاده می شود.

در برخی نواحی آسیا از پوست گس میوه ها به همراه گونه های دیگر از جنس Terminalia برای درمان اسهال استفاده می گردد.

ارزش غذایی:

هر صد گرم از بخش خوراکی این گیاه حاوی 157.3 کیلوژول انرژی، 14.53-40.35 درصد مواد جامد، 59.65-85.47 درصد آب، 0.5-0.8 درصد پروتئین، 0.28-1.79 درصد روغن، 8.05-10.54 درصد قند، 0.47 درصد اسید، .85-3.6 درصد فیبر خام و 0.44-0.65 درصد خاکستر می باشد.

طبق گزارشات برخی از محققین، صد گرم از پالپ خام میوه حاوی حدود 42 میلیگرم اسید اسکوربیک می باشد.

همچنین این میوه ها منبع خوبی از آهن به شمار می آیند.

میوه های نارس نیز حاوی 9.76 درصد پکتین می باشند. 

در اندونزی، برگ های این گیاه توسط لارو سوسک بهاره Podontia affinis مورد حمله قرار می گیرند.

در کاستاریکا، پوست درخت توسط زنبورهای بی عسل خورده شده و سبب نکروزه شدن و در نهایت مرگ آن می گردد.

در فلوریدا، آفت یا بیماری خاصی روی این درخت گزارش نشده است.

در جامائیکا، درخت مبتلا به گموز گشته و در نتیجه دوره ی زندگی کوتاهی خواهد داشت.

این درخت به آسانی توسط کشت بذرها، ریشه دار کردن قلمه های چوب سخت و یا خوابانیدن هوایی تکثیر می شود. همچنین از طریق پیوند روی ساقه های زیرزمینی خود گونه یا روی گونه هایی مانند S. pinnata نیز این گیاه را تکثیر نمود.

بذرهای کشت شده برای تکثیر، معمولاً حدود چهار هفته پس از کشت، جوانه خواهند زد. نهال های بذری حدود 2 تا 4 سال پس از کشت به باردهی رسیده و میوه تولید می کنند.