نیشکر

دانستنیهای علمی

نیشکرگونه ای بزرگ و با رشد قوی از تیره Poaceae و جنس ساکاروم است. ساقه های تنومند آن سرشار از ساکارز است ، قند ساده ای که در میان گره های ساقه جمع می شود. این گیاه بومی گینه نو است و اکنون در کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیا برای تولید شکر، اتانول و سایر محصولات کشت می شود. Saccharum officinarum یکی از پربازده ترین و پر کشت ترین انواع نیشکر است. می تواند با سایر گونه های نیشکر مانند Saccharum sinense و Saccharum barberi مخلوط شود. ارقام عمده تجاری ترکیبی پیچیده هستند. حدود 70٪ قند تولید شده در سراسر جهان از S. officinarum و هیبریدهای با استفاده از این گونه تهیه می شود. نیشکر گیاهی چند ساله است. یک شبکه از ریزوم‌ها در زیر خاک تشکیل می‌شود که شاخه‌های ثانویه را در نزدیکی گیاه مادر بزرگ می‌کنند. ساقه‌های رنگی متفاوت، سبز، صورتی، یا بنفش هستند و می‌توانند تا ارتفاع بیش از ۵ متر رشد کنند.

خصوصیات - معرفی

برگ‌ها ضخیم، خطی و سبز هستند و به صورت متناوب روی ساقه از محل گره‌ها خارج می‌شوند. هر برگ از پهنک و غلاف تشکیل شده‌است. برگ‌ها حاوی رگبرگ‌های ضخیم و لبه‌های دندانه دار و به طول حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر و عرض ۵ سانتی‌متر رشد می‌کنند. گل آذین نیشکر به صورت خوشه‌ای مرکب و دارای انشعاب زیاد به طول ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر و از انتهای ساقه به وجود می‌آید. گل دارای ۳ پرچم و مادگی می‌باشد. سنبلچه‌ها در شاخه‌های جانبی قرار دارند و در حدود ۳ میلی‌متر طول دارند و در موهای بلند و ابریشمی پنهان شده‌اند. همچنین میوه‌ها خشک و هر کدام شامل یک دانه می‌باشد.

شرایط نگهداری نیشکر

نور مورد نياز خیلی زیاد آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز 20 تا 35 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز انواع خاک با زهکش خوب و ph اسیدی

نیشکر بیشتر در مناطق گرمسیری و در ارتفاعات 1600 متر از سطح دریا رشد می کند. این گیاه در مناطقی رشد می کند که میانگین بارندگی سالانه در محدوده 1500 - 2000 میلی متر باشد ولی تحمل 1000 تا 5000 میلی متر را دارد. میانگین دمای سالانه را در محدوده 24 تا 37 درجه سانتیگراد ترجیح می دهد. گرچه می تواند 15 تا 41 درجه سانتیگراد را تحمل کند. (البته تفاوت زیادی بین ارقام مختلف از نظر تحمل به سرما و حساسیت به سرما وجود دارد). به طور کلی قرار گرفتن در معرض طولانی مدت دمای زیر 10 درجه سانتیگراد می تواند برای نیشکر  کشنده باشد، در حالی که حتی دوره های کوتاه مدت در 0 درجه سانتیگراد باعث کلروزی برگ می شود. در حدود -3 درجه سانتیگراد گیاهان جوان قهوه ای می شوند و جوانه های انتهایی و برگ های عصای بالغ می میرند. دما به -11 درجه سانتیگراد برسد گیاه می میرد. در موقعیت آفتابی بهترین رشد را می کند. گیاهی بسیار حریص، که مواد مغذی خاک را از بین می برد. این گیاه تحمل نسبتاً زیادی نسبت به خاکهای اسیدی دارد. در موقعیتی که در برابر بادهای شدید محفوظ باشد بهترین رشد را می کند. pH در محدوده 5 - 8 را ترجیح می دهد ، اما 4.5 تا 9 را تحمل می کند. گیاهان جوان می توانند 60 تا 90 تن محصول داشته باشند. انواع مختلفی وجود دارد. ریشه ها از حلقه رشد روی قطعه اصلی کاشت و همچنین از شاخه های جدید رشد می کنند. اکثر ریشه ها نازک و سطحی هستند و چهار پنجم ریشه معمولاً در 25 تا 50 سانتی متری خاک وجود دارد. ریشه های ضخیم تر به عمق 4 متر یا بیشتر نفوذ خواهند کرد. زمان گلدهی: اواخر زمستان / اوایل بهار. رنگ بلوم: سفید

هر تن ساقه نیشکر برداشتی موجب خروج 45/0 تا 9/0 کیلوگرم ازت و همین مقدار اکسید فسفر ، 8/1 تا 5 کیلوگرم اکسید پتاسیم و 45/ تا 8/1 کیلوگرم کلسیم از خاک می گردد . نیشکر در تمام خاکها نسبت به ازت واکنش نشان می دهد . زمان دادن کود ازته ، مقدار ازت در خاک و اثر آن بر قند در نیشکر مشابه چغندر قند است . عکس العمل نیشکر به کود فسفره به نوع خاک بستگی دارد .معمولاً مقدار 400تا 500کیلوگرم اکسید فسفر را قبل از کاشت به خاک می دهند .عکس العمل نیشکر به پتاسیم نیز به خصوصیات خاک بستگی دارد .

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

ساقه تازه نیشکر دارای 90 درصد عصاره است که حاوی 12 تا 17 درصد ساکرز می باشد . از هر تن ساقه تازه نیشکر حدود 85 تا 110 کیلوگرم قند استخراج می گردد . ملاس و تفاله دو محصول جنبی نیشکر است . از ملاس برای تهیه الکل و نیز تغذیه دام استفاده می شود . از تفاله در تهیه کاغذ ، مقوای ساختمانی و پوشهای دیگر استفاده می گردد . همچنین تفاله می تواند بعنوان بستر مرغ و دام نیز مصرف شود .

مقابله به آفات نیشکر

آفات و امراض: کرم ساقه خوار نیشکر و سوسک نیشکر دو آفت مهم نیشکر در ایران بشمار می رود . خسارت کرم ساقه خوار نیشکر (sesamia nonagrioides) توسط لاروها انجام می شود که صورتی رنگ بوده و طول آنها به 30 تا 35 میلی متر می رسد . لاروها ابتدا از پانشیم غلاف برگ تغذیه کرده و سپس به داخل ساقه نیشکر وارد شده و از بافت داخلی تغذیه می کند . و باین طریق موجب خشکیدن جوانه انتهایی ساقه می گردد . ظاهراً پارازیت های طبیعی جمعیت این آفت رادر حد غیر اقتصادی نگهداشته و سمپاشی ضرورت ندارد . سوسک نیشکر یا سوسک ذرت با نام علمی Pentodon iniota یکی از آفات عمومی محصولات زراعی است که به نیشکر نیز حمله می کند . این سوسک حشره ای است به رنگ بور متمایل به سیاه و طول 20 تا 24 میلی متر که به قلمه و اندامهای زیرزمینی نیشکر خسارت وارد می سازد . حشره کامل و لارو آن هر دو از مغز قلمه و ساقه در زیر خاک تغذیه می کند . برای مبارزه با این آفت می بایستی بقایای گیاهی آلوده و علفهای هرز را زا خاک خارج و جمع آوری نمود . کنترل شیمیایی با پاشیدن حشره کشها قبل از شخم و با استفاده از طعمه مسموم امکان پذیر می باشد . بیماریهای سیاهک ، موزائیک و بوته میری آوندی نیشکر بطور پراکنده و موضعی در روی بعضی ارقام نیشکر در خوزستان مشاهده گردیده اند ، ولی در حال حاضر اهمیت اقتصادی آنها زیاد نیست . استفاده از ارقام مقاوم مهمترین راه مبارزه با این بیماریهاست .

نحوه تکثیر نیشکر

نیشکر با خنک شدن هوا در اوایل پائیز شروع به رسیدن می کند و مقدار زیادی مواد قندی در آن ذخیره می شود . در ایران ابتدا مزرعه را آتش می زنند تا برگها بسوزد .در صورتیکه برگها بخوبی نسوزد ، می توان ابتدا برگها را با علف کش گراماکسون خشکانید و 5 تا 9 روز بعد مزرعه را آتش زد برای سمپاشی می توان از هواپیما استفاده کرد . پس از سوزانیدن برگها نسبت به بریدن ساقه ها از نزدیکی سطح خاک اقدام نموده و قسمت فوقانی ساقه را که قند کمی دارد قطع می کنند ( حدود 20 تا 30 سانتی متر فوقانی که میانگره ها بخوبی تشکیل نشده اند ) . ساقه ها را روی تریلرها بار نموده و کارخانه می برند .

چچم گندمگون ذرت شیرین قمیش