۱۳۹۴ یازدهم تیر

نعناع وحشی یا نعناع ذرتی

Mentha arvensiswild mint که به فارسی نعناع وحشی یا نعناع ذرتی نامیده میشود، گیاهی از خانواده نعناعیان بومی نواحی معتدل اروپا، غرب و مرکز آسیا، شرق هیمالیا، شرق سیبری، شمال امریکا می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: متوسط رطوبت: مرطوب دمای محیط: آب و هوای معتدل و مرطوب خاک: خاک حاصلخیز، هوموسی و مرطوب

دانستنیهای علمی

نام علمي

Mentha arvensis

نام لاتين

wild mint

خانواده (تيره)

Lamiaceae

نعناع وحشی یا نعناع ذرتی با نام علمیMentha arvensis نام یک گونه از سرده نعناع است. این گیاه بومی مناطق معتدل می باشد.

این گونه از نعناع دارای دو واریته مهم پیپرسنس و ساکالنزیس می باشد.

واریته پیپرسنس (M. arvensis var. piperascens): این گونه نعناع دورگ است و عمدتاً در هند، برزیل، ژاپن و آرژانتین کشت می شود. مقدار اسانس پیکر رویشی این گیاه 1 تا 1.5 درصد است و ترکیب اصلی آن را تنها منتول (به مقدار 80 تا 85 درصد) تشکیل می دهد. برگ های این گونه از نعناع با گونه ی پیپریتا تفاوت دارند و بسیار درشت و کرک دار می باشند. این گیاه به خشکی حساس است و در طول رویش به مقدار زیادی آب نیاز دارد.

واریته ساکالنزیس (M. arvensis var. sachelinensis): اسانس این گونه از نعناع حاوی منتول است، از این رو در اکثر کشورها کشت می گردد. مقدار اسانس در پیکر رویشی این گیاه 1.5 تا 1.7 درصد و مقدار منتول آن 82 تا 86 درصد گزارش شده است. احتمال می رود که این گونه نیز دورگ باشد. رشد این گیاه نسبت به گونه پیپریتا سریعتر است و ارتفاع ساقه به 60 تا 160 سانتیمتر می رسد. عملکرد سالانه بین 25 تا 40 تن در هکتار (پیکر رویشی تازه) است. پیکر گیاه به رنگ سبز روشن و کرکدار است. برگ ها درشت، بیضی شکل و با کناره های دندانه دار هستند. این گیاه به کم آبی حساس است و قادر به تحمل خشکی نیست.

خصوصیات - معرفی

نعناع وحشی، گیاهی است با ساقه های یکساله، ولی در مناطق نیمه گرمسیری ریزم های آن چند ساله و پایا می باشد. جزو گیاهان عالی گلدار و جزو رده دو لپه ای ها ست .

ریشه آن، نسبتاً سطحی،کوتاه ولی انبوه و فراوان، ریشه های نابجای زیادی تولید می کند که از ریزم ها و از بذر ساقه های هوایی آن که به زمین و خاک می چسبد به زودی بیرون می آید .

ساقه آن علفی است که به ارتفاع ۵۰ -۷۰ سانتیمتر می رسد. دارای مقطع چهار گوش، سبز و با عطر و مزه تند و دارای بافت های تراونده اسانس است که موقع جویدن مخاط دهان را خنک می کند. از گره های ساقه، شاخه های متقابل (دو عدد در طرفین ساقه) از بیخ برگ ها ظاهر می شود. در هر گره ی ساقه دو برگ دیده می شود که بطور متقابل قرار گرفته اند .

برگ های آن با پهنک نسبتاً پهن، تخم مرغی، نوک تیز، با حاشیه ی دندانه دار مشخص، دارای دمبرگ کوتاه، دارای رگبرگ های مشخص است. سطح برگ ها پوشیده از کرک های مخملی نقره ای است. رگبرگ ها و پهنک برگ ها گاهی به رنگ بنفش یا ارغوانی دیده می شوند. برگ ها دارای اسانس فراوان بوده که ماده ی اصلی آن الکلی بنام MENTHOL می باشد. همچنی دارای مقداری اترهای مانتول (استات، بوتیرات و ایزو والرینات مانتول)، مانتون ترپن های مختلف مانند (مانتن، پینن، فلاندرن، لیمونن)، اسیدهای آزاد مانند والرینیک، اسید استیک و غیره می باشد. برگ های پای ساقه بسیار درشت هستند.

گلها در امتداد ساقه و شاخه ها، بصورت گروهی در مرداد و شهریور باز می شوند، به رنگ کم و بیش ارغوانی مایل به بنفش دیده می شوند. این گل ها در کنار هم طوری قرار می گیرند که مجموعاً در قسمت انتهائی ساقه ها بصورت سنبله های با شکل بیضوی نوک تیز دیده می شود. برخی از شاخه ها نیز عاری از گل و عقیم باقی می ماند. گل ها دارای ۵ کاسبرگ و ۵ گلبرگ که در قسمت پایین به هم پیوسته بوده و لوله ای را تشکیل می دهد، هستند. دندانه های کاسه ی گل دراز، پرچم ها ۴ عدد، دو عدد بلند و دو عدد کوتاه هستند. تخمدان دارای دو برچه و بعداً هر برچه به وسیله ی جداری به دو قسمت تقسیم می شود .

میوه ی این گیاه به صورت فندقه چهارتائی و یک نوع میوه خشک است.

دانه ها کوچک بوده که توسط کاسه احاطه شده و فاقد آلبومن می باشند.

شرایط نگهداری نعناع وحشی یا نعناع ذرتی

نور مورد نياز

نور مورد نیاز گیاه نعناع وحشی یا نعناع ذرتی

متوسط

آبياري و رطوبت

رطوبت مورد نیاز نعناع وحشی یا نعناع ذرتی

مرطوب

دماي مورد نياز

آب و هوای معتدل و مرطوب

خاک مورد نياز

خاک حاصلخیز، هوموسی و مرطوب

نعناع وحشی گیاهی است مقاوم و سازگار که می تواند در آب و هوای معتدله مرطوب و حتی در نقاط مرطوب با آب و هوای استپی به راحتی رشد کند و خود را با آب و هوا و تغییرات آن بخوبی سازگار کند.

از نظر شرایط خاک، ریشه های نابجای نعناع در خاک های مرطوب و حاصلخیز هوموسی بهتر تشکیل می شود و گیاه در چنین شرایط بهتر می روید و برگ های آن نیز لطیف تر می گردد. در نقاطی با خاک های خشک تر، نعناع دارای عطر و طعمی تندتر می شود .

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

نعناع وحشی یا ذرتی مانند سایر نعناعیان، گیاهی با صدها خاصیت دارویی قابل ملاحظه است که در کشورهای گوناگون مانند هند، خاورمیانه و اروپا طرفداران زیادی دارد. نعناع تازه و خشک که احساس خنکی ایجاد می کند در دستور غذایی کشورهای زیادی مورد مصرف قرار می گیرد.

برگ نعناع، درمان مناسبی برای رفع سردرد، تب، حالت تهوع، اختلالات گوارشی و ... محسوب می شود.

سیستم گوارشی را تسکین می دهد و در رفع گاز معده کمک می کند.

برگ این گیاه، خاصیت ادرارآور، نشاط آور و ضد انقباض عضلانی و ضدتهوع دارد.

روغن طبیعی نعناع نیز خاصیت ضدعفونت، ضدالتهابی و ضدویروسی دارد.

ساقه و روغن طبیعی به دست آمده از درخت نعناع، درمان مؤثری برای سرطان های پوست، کبد، ریه و لوزالمعده است.

برگ نعناع با افزایش سوخت و ساز بدن، چربی اضافه بدن را می سوزاند.

روغن طبیعی نعناع، علایم معده درد، گرفتگی عضلانی و سندروم روده تحریک پذیر را تسکین می دهد و در نتیجه عضلات نرم و شل می شوند.

اسید رزمارینیک (Rosmarinic acid) موجود در این گیاه علایم گرفتگی بینی را تسکین می دهد و باعث باز شدن مجاری تنفسی می شود. برگ درخت نعناع عارضه های آسم و آلرژی را برطرف می کند.

این گیاه که منبع عالی بتاکاروتین است، قدرت دید را بهبود می دهد، با آکنه مقابله می کند و به پوست نرمی و طراوت می بخشد.

رای رفع بوی نامطبوع دهان و پیش گیری از بروز بیماری لثه ای به کار برده می شود.

چای نعناع از تهوع صبحگاهی در دوران بارداری پیش گیری می کند.

برگ این گیاه به میزان چشمگیری پرمویی در بعضی از قسمت های بدن را که در زنان به علت نبود توازن هورمونی شایع است، درمان می کند.

ویتامین C و بتاکاروتین موجود در آن، مانند آنتی اکسیدان عمل کرده و رادیکال های آزاد را از بین می برد، استحکام غشایی سلولی را حفظ می کند و در نتیجه خطر بیماری های قلبی و سرطان و ... را کاهش می دهد.

کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم، فسفر، منگنز و روی موجود در نعناع نقش مهمی در حفظ فعالیت های سوخت و ساز بدن دارد.

فیبر غذایی موجود در آن، احساس سیری و سلامتی روده ای ایجاد می کند و یبوست و بواسیر را تسکین می دهد.

چای نعناع علاوه بر انرژی زا بودن، حرارت اضافه بدن را خارج کرده و سرماخوردگی و سرفه فصلی را نیز درمان می کند.

سکسکه و گوش درد را برطرف می کند.

خمیر نعناع تهیه شده با آب و برگ نعناع، برای درمان مسمومیت غذایی کاربرد دارد.

برگ های له شده آن برای سفید کردن دندان موثر است.

بخور روغن نعناع آرامش بخش است.

معرفی و راهنمای پرورش سبزی جات برگی - نعناع وحشی یا نعناع ذرتی

نحوه تکثیر نعناع وحشی یا نعناع ذرتی

نعناع نیز مانند هر گیاه دورگ دیگر، بذر تولید نمی کند و تکثیر آن رویشی و توسط ریشه رست، گرفتن قلمه ساقه و یا جدا کردن پا جوش از گیاه مادری انجام می گیرد.

کشت و تکثیر نعناع از طریق اندام های زیر زمینی را می توان در پائیز یا در بهار انجام داد. چون خاک در فصل پائیز از رطوبت کافی برخوردار است و تقریباً احتیاجی به آبیاری نیست اوایل پائیز (مهرماه) را زمان مناسبی برای کشت نعناع می دانند. گیاه پس از گذراندن دوره سرما اوایل بهار از رشد و نمو سریعی برخوردار می شود. مناسب ترین زمان برای کشت بهاره اواسط بهار (اواخر اردیبهشت اوایل خرداد) می باشد. اواخر بهار (خرداد) زمان مناسبی برای تکثیر نعناع از طریق قلمه های ساقه است. اواخر بهار (خرداد) نیز زمان مناسبی برای جدا کردن پا جوش ها از پایه های مادری و انتقال آنها به زمین مورد نظر است.