عدس دارویی

دانستنیهای علمی

بیش از 9 تا 13 هزار سال است که از عدس استفاده می شود.

عدس سومین گیاه از خانواده بقولات است که بالاترین میزان پروتئین را دارد. دانه های این گیاه دارای آمینواسیدهای مهمی مانند ایزولوسین و لیزین است. از اینرو عدس در بسیاری از مناطق به عنوان منبع مناسبی برای پروتئین کاربرد دارد. دانه های عدس آمینواسیدهای متیونین و سیستئین ندارد ولی دانه های جوانه زده شده آن همه آمینواسیدها را داراست. علاوه بر این، عدس منبع مناسبی از فیبر، ویتامین B1 و مواد معدنی است. عدسهای قرمز فیبر کمتری نسبت به نوع سبز آن دارند. عدس دارای ترکیبات دیگری مانند تریپسین و فیتات است. تریپسین یکی از آنزیمهای درگیر در فرآیند هضم غذا بوده و فیتاتها دسترسی زیستی مواد معدنی را کاهش می دهند. با خیساندن عدسها به مدت یک شب می توان میزان فیتاتها را کاهش داد. عدس منبع مناسبی برای تامین آهن است و یک فنجان از آن می تواند نیمی از آهن مورد نیاز یک نفر را تامین کند.

بزرگترین تولید کننده و صادر کننده عدس در جهان کانادا و پس از آن هند، ترکیه و استرالیاست. 

خصوصیات - معرفی

عدس گیاهی یکساله است. گلهای آن کلیستوگام است( در زمان بسته بودن گلها گرده افشانی انجام می شود). عدس نیز مانند سایر اعضای خانواده بقولات می تواند نیتروژن خاک را تثبیت کند. 

برگهای عدس مرکب بوده و از 10 تا 16 برگچه تشکیل شده است. برگچه های بالایی پیچک مانند هستند. برگها متناوب و بیضی شکل بوده ولی برگچه ها متقابل، گرد، بدون دمبرگ و کوچک هستند. غلافها دوکی شکل و تخت بوده که دارای 1 تا 2 دانه هستند. دانه ها به رنگ سبز، قرمز یا قهوه ای، لنز مانند و معمولا از روی غلاف قابل مشاهده هستند. گلها کوچک، آبی کمرنگ، بنفش و یا سفید هستند. گل آذین از نوع خوشه ای است. 

شرایط نگهداری عدس دارویی

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی خشک دماي مورد نياز 24-27 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز ماسه ای و با زهکش مناسب

عدس را به راحتی می توان در خاکهای ماسه ای کشت کرد. این گیاه نور کامل آفتاب را می پسندد و در سایه و خاکهای رسی رشد مناسبی ندارد. نکته قابل توجه این است که عدس در خاکهای فقیر و فاقد مواد غذایی دانه های بیشتری تولید می کند. برخی از ارقام عدس مانند 'Chilean' به سرما مقاوم هستند و تا دمای 23- را تحمل می کنند. رقم 'HarLen' تا دمای 10- را تحمل می کند. 

عدس گیاهی مقاوم به سرما و خشکی است. این گیاه خشکی را بهتر از شرایط غرقابی تحمل می کند. عدس به خاکهای قلیایی نیز تا حدودی مقاوم است. 

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

عدس ملین بوده و علاوه بر این به صورت ضماد برای تسکین دردها هم استفاده می شود. دانه های عدس دارای موسیلاژ بوده و از اینرو برای درمان یبوست کاربرد دارد. به دلیل داشتن موسیلاژ باعث بهبود سریعتر زخمها و تمیز شدن آنها از آلودگی ها می شود. 

فیبرهای موجود در عدس به کاهش کلسترول خون کمک می کند. شواهدی نیز وجود دارد که نشان می دهد عدس می تواند تولید کلسترول را در کبد کاهش دهد. علاوه بر این، این فیبرها باعث می شوند که کربوهیدرتها کمتر تجزیه شده و در نتیجه می تواند به بیماران دیابتی در پایین نگه داشتن قند خون کمک کند. به دلیل مقادیر بالای فیبر، عدس می تواند مانع انسداد روده، یبوست و اختلالات گوارشی دیگر شود.

مطالعه ای در دانشکده پزشکی عمومی دانشگاه هاروارد نشان می دهد که عدس و نخودفرنگی به دلیل داشتن مقادیر بالای فلاونوئید می توانند خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش دهند.

مطالعات متعددی نشان داده است که عدس می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد.

مقابله به آفات عدس دارویی

به طور کلی عدس گیاهی مقاوم در برابر بیماری هاست. معمولا بیماری های قارچی در این گیاه قابل توجه هستند. یکی از بیماری های مهم عدس پوسیدگی فوزاریم است که در خاکهای خشک رخ می دهد. بیماری دیگری که در شرایط بسیار مرطوب و دمای پایین( 17 درجه) رخ می دهد بیماری زنگ است. از آفات مهم این گیاه هم می توان به کرم صدپا، تریپس، شپش عدس، بید و مورچه سفید اشاره کرد. 

نحوه تکثیر عدس دارویی

کشت بذر در اوایل اردیبهشت در خزانه و یا در برخی مناطق در فضای بیرون انجام می شود. 

هشدار - عوارض جانبی

برخی افراد به گیاهان خانواده بقولات حساسیت دارند و در نتیجه عدس هم می تواند سبب ایجاد حساسیت در این افراد شود. از سویی دیگر عدس میزان دفع را افزایش داده که می تواند باعث آسیب به کلیه ها و کمبود مواد غذایی شود.

مصرف بیش از حد عدس باعث بالا رفتن میزان لیزین می شود که سبب تشکیل سنگ صفرا، آسیب به کلیه و افزایش مقدار کلسترول شود. مصرف بیش از اندازه لیزین- 15 تا 40 گرم در روز – سبب گرفتگی عضلات و اسهال می شود.

میزان کلسیم در عدس بالا بوده و لیزین موجود در آن جذب کلسیم را نیز افزایش می دهد. مقادیر بالای کلسیم سبب ایجاد خستگی بدن، ضعف، تپش نامنظم قلب، مشکلات تنفسی، استفراغ و بی حسی بدن می شود.

به دلیل ایجاد حساسیت در کودکان، نباید بیش از اندازه توسط آنها استفاده شود. 

عدس

خرنوب پیچ گلیسین آمریکایی لوبیا چشم بلبلی لوبيا