پنبه

دانستنیهای علمی

پنبه گونه ای از جنس Gossypium بومی مناطق نیمه خشک آفریقای جنوبی و عربستان است ، جایی که هنوز هم به صورت بوته ای چند ساله در طبیعت رشد می کند. این گیاه یکی از اساسی‌ترین محصولات کشاورزی و از قدیمی ترین الیاف شناخته شده در جهان است که دارای سابقه کشت پنج هزار ساله میباشد.

خصوصیات - معرفی

گونه herbaceum ساقه های بلندی دارد که با برگهای پهن و پر از پرز است که به ارتفاع 60 تا 180 سانتیمتر رشد می کند. گلهای آن کوچک و زرد با مرکز بنفش است. هنگام رسیدن و در هوای گرم ، کپسول گل می ترکد و پنبه اطراف دانه ها نمایان میشود. پنبه تولید شده توسط این گیاه حدود 2 اینچ (5.1 سانتی متر) طول دارد محکم به مرکز متصل است. الیاف پنبه از سطح دانه ها رشد می کند و می توان آنها را با دست جدا کرد. الیاف پنبه تقریباً از سلولز خالص تشکیل شده است. انتظار می رود که یک هکتار از این گیاه حدود 300 پوند (140 کیلوگرم) پنبه تولید کند.

در ايران قديمی ترين مناطق کشت پنبه ساوه و شوشتر بوده و به دوره هخامنشیان بر می‌گردد. بذور پنبه در زمان مشروطیت و صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر وارد ايران شد و کشت آن رواج يافت. اولین کارخانه پنبه پاک کنی ايران نیز در بابل و مازندران تأسیس شد . ایران از نظر شرایط اقلیمی يکی از مساعدترين مناطق برای کشت و تولید پنبه است.

گل پنبه از جمله گیاهان گلدار دو لپه‌ای به حساب می آید. این گیاه چندساله و از ازتیره پنیرک است که به صورت یک گیاه یک ساله در زارعت مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه این گیاه به طور عمودی در خاک فرو می رود. طولی ریشه این گیاه در حدود 35 تا 125 سانتی متر می باشد. برگ های پنبه با توجه به نژاد آن متفاوت است. بریدگی‌های پنبه بین 3 تا 7 عدد می باشد که در بیشتر واریته ها به مجموع پنج عدد می رسد. تارهای پنبه بین پانزده تا بیست روز پس از باز نمودن گل‌هایش الیاف آن کلفت می شود. گل پنبه از نوع کامل می باشد یعنی دارای دو قسمت نرینه و ماده است.

شرایط نگهداری پنبه

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت کمی خشک دماي مورد نياز 26 تا 36 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز خاکهای سبک (شنی) و متوسط ​​(لومی) و زهکشی شده

سرعت رشد گیاه پنبه نسبتا سریع است. این گیاه خاکهای سبک (شنی) و متوسط ​​(لومی) و خاک زهکشی شده را ترجیح می دهد. pH مناسب: خاکهای اسیدی و خنثی. Gossypium herbaceum همچنین می تواند در خاکهای شور رشد کند. از نظر نور، مناطق پر نور را ترجیح میدهد ولی می تواند در نیمه سایه هم رشد کند. خاک مرطوب را ترجیح می دهد و اصلا مقاوم در برابر باد نیست.

پنبه را می توان در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری خشک و مرطوب پرورش داد. در ارتفاعات تا 2200 متر یافت می شود. برای تولید تجاری این امر به آب و هوایی نیاز دارد که دارای یک فصل رشد گرم و طولانی با رطوبت خوی و به دنبال آن یک دوره خشک برای برداشت باشد. در مناطقی که دمای سالانه روزانه در محدوده 26 تا 36 درجه سانتیگراد باشد ، بهترین رشد را دارد، اما تحمل 18 تا 38 درجه سانتیگراد را دارد. میانگین بارندگی سالانه را در محدوده 750 - 1250 میلی متر ترجیح می دهد، اما 200 - 1500 میلی متر را تحمل می کند.

با توجه به مشخصات گیاهی پنبه، قابلیت انطباق اين گیاه با شرايط اقلیمی و خاک کشور بسیار زياد بوده و بدون محدوديت در اغلب مناطق کشور قابل کشت و کار می‌باشد. پنبه عموماً به شوری خاک متحمل بوده و گرما دوست می‌باشد. اين گیاه بدلیل دارا بودن ريشه عمیق و وجینی بودن زراعت آن، جايگاه ارزنده‌ای در تناوب زراعی داشته و ضمن بهبود وضعیت خاک، عملکرد محصول بعدی را نیز افزايش می‌دهد. بدلیل اثرات مثبت تناوبی، کشت آن موجب کاهش بیماري‌ها بويژه بیماري‌های گندم در استان‌های مرطوب(شمالی) می‌گردد. بنابراين وجود پنبه در برنامه تناوب بسیاری از استان‌های کشور، پايداری تولید گندم را موجب می‌گردد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

کاربرد اصلی پرزهای پنبه ای، تولید منسوجات برای لباس است اما این گیاه دارای مصارف بسیار دیگری از جمله در صنایع دارویی، غذایی، دانه های روغنی و... دارد

روغن دانه پنبه یکی از روغن های مرغوب جهان است که مصارف زیادی در طب سنتی کشورهای مختلف داشته و امروزه نیز در صنایع تولید روغن مورد استفاده قرار می گیرد. روغن دانه پنبه به دلیل وجود گوسیپول، خواص زیادی برای انسان به همراه دارد که قصد نداریم در اینجا در مورد آن ها صحبت کنیم. ریشه و برگ پنبه خاصیت انقباضی دارند. از آن برای بهبود زایمان در زایمان طبیعی استفاده می شده و هنوز نیز در این زمینه کاربرد دارد. برگ گیاه پنبه طبعی گرم و خشک دارد. جوشانده برگ پنبه تب بر است. حتی گفته می شود چوشانده خود پنبه که صاف شده باشد نیز می تواند به کاهش تب کمک کند. دمنوش گل و برگ پنبه نرم کننده سینه است به صورت موضعی استفاده از برگ پنبه می تواند التهاب و ورم را کاهش دهد. همچنین برگ های کوبیده شده گیاه پنبه با ترکیب برخی مواد دیگر برای کاهش التهاب در روند درمان بیماری نقرس مورد استفاده قرار می گیرد. هم روغن دانه و هم کنجاله دانه بعد از روغن کشی به عنوان یک داروی فوق العاده عالی برای تقویت قوای جنسی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی مطالعات در طب سنتی نشان داده که مصرف کنجاله دانه پنبه می تواند تعداد اسپرم ها در مردان را بیشتر کند و به درمان ناباروری در مردان بپردازد. عسل پنبه نیز خواص زیادی برای بدن انسان به همراه دارد که در مطلبی مجزا به معرفی آن خواهیم پرداخت.

خواص گل پنبه: به راحتی لکه گیری و شسته می شود، و در برابر هر گونه پوسیدگی مقاوم است. وزن کمی دارد، قدرت جذب بالایی دارد و رنگی پذیر نیز هست. دانه پنبه باعث ازدیاد شیر و همچنین درمان انزال زودرس می شود. برای زخم‌های چرک شده می‌توانید از پنبه سوخته استفاده کنید. شربت شکوفه پنبه برای درمان و بهبود حافظه موثر است.

نحوه تکثیر پنبه

مرحله کاشت یکی از مهمترین مراحل مدیریت زراعی این رقم به شمار می‌رود. کاشت صحیح، بموقع و یکنواخت موجب سبز یکنواخت و تسهیل عملیات زراعـی نظیـر وجـین، سـله شـکنی، سمپاشـی، آبیـاري و برداشت می‌گردد. براي کشت این رقم توصیه می‌شود که در اواخر پائیز اقـدام بـه شـخم زمـین گـردد . استفاده از زیرشکن (ساب سویلر) باعث قابلیت نفوذ بیشتر و افزایش تهویه قسمت‌هاي تحت الارضی خـاك مزرعه شده و در نتیجه رشد و محصول دهی پنبه را افزایش می‌دهد. بنابراین توصـیه مـی شـود حـداقل هـر 3 تـا 4 سال یکبار عمل زیرشکنی انجام پذیرد.پنبه یک گیاه خودگشن ولی با قابلیت دگرگشنی است، طبیعت، ژنتیـک و میـزان دگرگشـنی در گیـاه پنبه احتمال دریفت (بهم ریختگی ژنتیکـی ) و ایجـاد ناخالصـی در رقـم را افـزایش مـی دهـد. پنبه لطیف همانند سایر ارقام پنبه نسبت به تاریخ کاشت حساس است، تأخیر در کاشت سـبب تـاخیر در گلدهی، کــاهــش تــعداد گل و غـوزه و در نهایت افت محصول می‌شـود . از ایـن رو بـه محـض آمـاده شـدن شرایط محیطی باید اقدام به کشت نمود. کشت به موقع نه تنهـا در میـزان عملکـرد، بلکـه در کیفیـت محصـول، زودرسی و مدیریت مزرعه مؤثر است. بنابراین مناسبترین زمان کاشـت ایـن رقـم در منـاطق شـرقی اسـتان 20 فروردین، مناطق مرکزي دهۀ اول اردیبهشت و مناطق غربی استان دهۀ دوم اردیبهشت توصیه می‌شود. براي کشت یک هکتار پنبه، 10-8 کیلوگرم بذر شده کافی است، ولی به لحاظ اختلاف خـاك، روش کشت، میزان آب و مدیریت زراعی در مناطق مختلف، مقدار 40 کیلوگرم بذر کرکدار (یا 50 کیلـوگرم با احتساب واکاري) یا 20 کیلوگرم بذر شده (25 کیلوگرم با احتسـاب واکـاري ) بـراي کشـت در سـطح یک هکتار مصرف می‌شود. رقم لطیف ذاتاً داراي بذر کم کرك تا بی کرك اسـت و نیـاز بـه دلینتـه کـردن بـا اسید یا روش‌هاي مکانیکی نیست. به همین خاطر میزان بـذر مصـرفی در هکتـار را مـی تـوان تـا 25 کیلـوگرم در هکتار کاهش داد. بذرمال کردن بذر این رقم با انواع قارچکش‌ها (مانند کاربوکسین تیـرام )، حشـره کـش هـا (گـاچو یـا کروزر) و مواد مغذي براي بهبود جوانه زنی و سبز شدن یکنواخت مزرعه مناسب است. برای رسیدن به يک تولید اقتصادی و با صرفه ، لازم است پنبه در مناطق گرم کشت شود. اين موضوع در موقع رسیدگی قوزه‌ها حائز اهمیت است. اگر سرما يا بارندگی در اوايل پائیز شروع شود نمی‌توان از تمام محصول اين گیاه به اندازه کافی بهره برداری نمود و علاوه بر آن کیفیت الیاف کاهش پیدا می‌کند. در طول دوره رشد (222-632 روز) گیاه نبايد در معرض عوامل باز دارنده مانند سرما و يخبندان قرار گیرد. در موقع کاشت و جوانه زنی، باید دمای خاک حداقل 65 درجه سانتی‌گراد باشد. در طول تابستان از دوره زندگی پنبه دمای محیط نبايد کمتر از 25 درجه سانتی‌گراد باشد.

درخت کاکائو درخت قهوه سودانی قرمز شاه بلوط گویان چای ترش