شيرين بيان

دانستنیهای علمی

بابلیان در حدود ۴۰۰۰ سال پیش شیرین بیان را به عنوان تقویت کننده بدن می‌شناخته‌اند. همچنین مصریان عهد باستان از ریشه آن عصاره تهیه می‌کرده‌اند؛ چنانکه در سال ۱۹۲۳ میلادی از مقبره توتانخامون ریشه این گیاه یافت شد. پزشکان مصر قدیم عصاره شیرین بیان را جهت کاستن از تلخی داروهای تلخ‌مزه و معالجه امراض کبد و دستگاه گوارش به کار می‌برده‌اند.

خصوصیات - معرفی

نام علمی این گیاه از لغت یونایی glukurrhiza به معنی ریشه شیرین گرفته شده است که به شیرین بودن ریشه شیرین بیان اشاره دارد. شیرین بیان گیاهی علفی و چندساله است که ارتفاع آن به 1 متر می رسد. برگهای آن مرکب بوده که در هر برگ 9 تا 17 برگچه دیده می شود. گلها 1 تا 1.5 سانتی متر طول داشته و به رنگ ارغوانی- سفید هستند. میوه ها مانند سایر گیاهان این تیره در غلاف تشکیل می شود. ریشه شیرین بیان از نوع استولون است. یکی از مهمترین ترکیبات موجود در ریشه شیرین بیان آنتول است. طعم شیرین ریشه این گیاه هم ناشی از ماده گیلیسیریزین است که شیرینی آن 30 تا 50 بار بیشتر از شکر است. طعم شیرینی این ریشه با شکر تفاوت دارد و همراه با کمی تندی است و مدت بیشتری در دهان احساس می شود. از دیگر ترکیبات مهم ریشه شیرین بیان می توان به isoflavene glabrene و isoflavane glabridin اشاره کرد. کشورهای تولید کننده این گیاه ایران، افغانستان، چین، پاکستان، عراق و ترکیه هستند.

شرایط نگهداری شيرين بيان

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 6-25 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز خاکهای ماسه ای و اسیدی

شیرین بیان برای رشد مناسب به خاکهای ماسه ای و لومی( سبک) با ph اسیدی نیاز دارد. در محیطهای نیمه سایه و آفتابی رشد می کند. این گیاه برای رشد به رطوبت کافی نیاز دارد. برداشت ریشه های شیرین بیان در پاییز و در سال سوم یا چهارم رشد انجام می شود.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

قسمت مورد استفاده شیرین بیان عموما ریشه آن است. یکی از کاربردهای اصلی شیرین بیان برای طعم و عطردار کردن تنباکوست. در سال 2011 تقریبا 63% شیرین بیان تولید شده در جهان در صنایع مرتبط با تنباکو استفاده شد. استفاده از شیرین بیان در تنباکو باعث ایجاد طعم شیرین در آن می شود. علاوه بر این، شیرین بیان می توانند سبب باز شدن عروق تنفسی شده و در نتیجه استنشاق دود سیگار را راحتتر می کند. از شیرین بیان در صنایع شیرینی پزی و تهیه انواع آب نباتها هم استفاده می شود. این آب نباتها یکی از شیرینی های محبوب و پرطرفدار در هلند به حساب می آید. البته برای تهیه این آب نباتها و شیرینی ها تنها از شیرین بیان استفاده نشده و به آنها انیسون، نعنا و ... هم اضافه می شود. glycyrrhizic acid موجود در شیرین بیان برای کبد مفید است. علاوه بر این، نشان داده شده است که شیرین بیان ضدویروس، ضد میکروب و ضدالتهاب است و همچنین سبب افزایش فشار خون می شود. مطالعات انجام شده در شرایط درون شیشه ای(in vitro) و بر روی موجود زنده(in vivo) نشان می دهد که تزریق وریدی شیرین بیان( تحت نظر پزشک) رشد ویروسهای عامل هپاتیت را کند می کند. ثابت شده است که مصرف شیرین بیان می تواند چربی خون را کاهش دهد. علاوه بر این، شیرین بیان در درمان التهابات ایجاد شده در نتیجه hyperpigmentation( تشکیل رنگدانه های مضر و تغییر رنگ برخی نواحی بدن) کاربرد دارد. دیگر خواص شیرین بیان عبارتند از: ضدزخم معده، ملین، ضد دیابت، ضد التهاب، ضدتومور و خلط آور .

در برخی منابع دیگر، خواص شیرین بیان را اینگونه عنوان کرده اند: درمان زخم معده، زخمهای حفره دهانی، اگزما، سوءهاضمه، عفونتهای تنفسی، آسم و کاهش وزن( با کاهش چربی خون).

برخی منابع نیز عنوان کرده اند که شیرین بیان بر روی هورمونهای تخمدان تاثیر دارد. از فیبرهای ریشه، پس از استخراج مواد موثره آن، برای تهیه جعبه، دیوارهای پیش ساخته و عایق استفاده می شود.

مطالعه ای درباره تاثیر شیرین بیان بر روی چند ویروس بیان داشت که عصاره ريشه گياه شيرين بيان در برابر طيف وسيعي از ويروس ها مانند هرپس سيمپلکس (HSV-1)، واريسلا زوستر ويروس (VZV)، سايتومگالوويروس (CMV)، ويروس هپاتيت A، B، C، ويروس آنفلوآنزا، سارس و ويروس تضعيف کننده سيستم ايمني انسان (HIV-1)، اثر ضدويروسي فعالي را نشان داده است. به طوري که امروزه گليسيريزيک اسيد در درمان بيماران مبتلا به هپاتيت فعال مزمن استفاده مي شود. به نظر مي آيد که اين ماده از تكثير ويروس ها جلوگيري به عمل مي آورد و همچنين مسير پيام رساني داخل سلولي، بيان ژني، نيتريک اکسيد سينتاز القايي و توليد نيتريک اکسيد را در ماکروفاژ تحت تاثير قرار مي دهد.

مقابله به آفات شيرين بيان

رشد اولیه این گیاه کند بوده و برخی حشرات مانند حلزونهای بدون صدف به آن آسیب زیادی می زنند.

نحوه تکثیر شيرين بيان

برای تکثیر این گیاه، ابتدا بذرها را به مدت 24 ساعت در آب گرم می خیسانند و سپس در بهار یا پاییز در گلخانه کشت می کنند. بعد از اینکه گیاهان رشد کافی کردند، در اواخر بهار یا اوایل پاییز به زمین اصلی منتقل می شوند. از تقسیم ریشه هم می توان استفاده کرد. هر تکه ریشه باید حداقل یک جوانه داشته باشد.

هشدار - عوارض جانبی

اگرچه شیرین بیان خواص دارویی زیادی دارد ولی مصرف آن باید با احتیاط صورت گیرد. برخی از عوارض جانبی شیرین بیان عبارتند از : عدم تعادل الکترولیت بدن، افزایش فشار خون، ورم و آماس، خستگی، سردرد، حمله قلبی و اختلالات ناشی از فشار خون بالا و مشکلات قلبی.

شیرین بیان ایرانی شیرین بیان روسی شیرین بیان اسپانیایی

پیچ گلیسین جغجغه یا کهورک لوبيا اولکس یوروپئوس