گل ختمی

دانستنیهای علمی

ختمی گیاهی خوراکی در بین رومیان و مصریان باستان بود. در مناطق فقیرنشین روسیه به عنوان یک سبزی رایج مصرف می شود. گفته می شود پختن ریشه ها و سرخ کردن آنها با پیاز و کره غذای مطبوعی را موجب می شود که در زمان نبود سبزیجات دیگر می تواند جایگزین مناسبی باشد.

خصوصیات - معرفی

ختمی گیاهی علفی و یکساله و بومی آفریقاست. ساقه های این گیاه که در پاییز از بین می رود 1 تا 5/1 متر دارند. برگها مدور یا قبلی شکل و با 3 تا 5 لوب، ضخیم و دندانه دار هستند. برگها در هر دو سمت کرکهای فشرده ای دارند که حالت مخملی به برگها می دهد. گلها به صورت جانبی و به ندرت انتهایی هستند. ریشه های ختمی چندساله، ضخیم، بلند، مخروطی و بسیار سفت است که رنگ ظاهری آن زرد-سفید و رنگ داخلی آن سفید و فیبری است. این گیاه دارای ترکیباتی از جمله altheahexacosanyl lactone(n-hexacos-2-enyl-1,5-olide)، 2β-hydroxycalamene (altheacalamene) و altheacoumarin glucoside می شود. علاوه بر این ترکیبات دیگری مانند phytoconstituents lauric acid، β-sitosterol و lanosterol نیز در این گیاه یافت می شود.

برگهای ختمی هم استفاده می شوند که درست قبل از باز شدن گلها برداشت می شوند. ترکیبات موجود در ختمی عبارتند از موسیلاژ، پکتین، روغن، قندها، آسپاراژین، فسفات، ترکیبات گلوتینی و سلولز.

شرایط نگهداری گل ختمی

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 20-25 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز حاصلخیز و مرطوب

این گیاه به نور کامل آفتاب نیاز دارد. به میزان کمی به خشکی مقاوم است ولی بهترین رشد را در خاکهای حاصلخیز و مرطوب دارد. چینه سرمایی می تواند جوانه زنی بذر را افزایش دهد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

از ختمی به صورت سنتی برای درمان زخمهای غشای مخاطی و زخم های ناحیه گلو استفاده می شد. مطالعات بر روی موشها نشان داده است که عصاره گلهای ختمی تاثیرات مثبتی بر چربی خون، زخم معده و تجمع پلاکتها دارد. ریشه های این گیاه از قرون وسطی برای درمان گلو درد مورد استفاده قرار می گرفت.

خاصیت نرم کنندگی آن سبب می شود برای درمان التهابات و سوزش کانالهای غذایی و همچنین اندامهای تنفسی و ادرای مورد استفاده قرار گیرد. جوشانده این گیاه به خصوص ریشه ها در زمانیکه مخاط غشای روده ای از بین رفته، بسیار مفید است. این جوشانده برای درمان کبودی ها، رگ به رگ شدگی و هر نوع درد عضلانی دیگر هم مفید است. جوشانده این گیاه در شیر داروی خوبی برای درمان بیماری های سینه مانند سرفه، برونشیت، سیاه سرفه و ... است.

جوشانده ریشه ختمی بیشترین تاثیر دارویی را دارد. خواص دیگر این گیاه عبارتند از: ضد اسهال، ضد سرفه، تسکین دهنده، مدر، نرم کننده، ملین، دندان درد. ریشه این گیاه برای درمان ترش کردن معده، زخم و التهاب معده موثر است. جوشانده برگها برای درمان التهاب مثانه و تکرر ادرار مفید است. بهترین زمان برداشت ریشه در پاییز و از گیاهان دوساله است. از این گیاه آدامسی تهیه شده است که برای درمان دندان درد مفید است. ریشه برای تولید محصولات آرایشی و نرم کردن پوست مورد استفاده قرار می گیرد. از فیبر موجود در ساقه برای تهیه کاغذ استفاده می شود. از ریشه ختمی نوعی چسب هم ساخته می شود. روغن به دست آمده از بذرها برای نقاشی و تهیه جلا استفاده می شود.

در سالهاي اخیر فرم دارویی جدیدي بنام آلتادین به صورت ترکیبی از این گیاه و گیاه آویشن براي رفع التهابات تنفسی و سرفه هاي تحریکی، تب و برونشیت در داخل کشور ساخته شده است. عصاره ختمی دارای فعالیت آنتی اکسیدانتی شدیدی است و در آزمایشات مختلف مربوط به آنتی اکسیدانت نشان داده شده است. پلی ساکاریدهای یافت شده در این گیاه خاصیت آنتی اکسیدانتی دارند. 69% از فعالیت آنتی اکسیدانتی این گیاه مربوط به ترکیب آلفا توکوفرال آن می باشد. ریشه این گیاه دارای دو فلاونوئید است. اسیدهای فنولیک و کومارین توسط کروماتوگرافی در این گیاه مشاهده شده اند. در یک مطالعه تاثیر ختمی دارویی بر باکتری استرپتوکوکوس پیوژنزنشان داده شد و بیان شد که غلظت و محل جمع آوری این گیاه بر روی اثر گذاری آن موثر است.

مقابله به آفات گل ختمی

در طول دوره رویش برخی آفات Podagrica spp می توانند صدمه های زیادی به محصول وارد کنند. با استفاده از آفتکشهای مناسب مانند متیل پاراتیون، وفاتوکس، سوين و راویون آنها را می توان ذکرکرد. بیماری های قارچی مانند زنگ ختمی Puccinia malvacearum می تواند این گیاه را مبتلا کند. برای مبارزه تیلت 8/0 تا 1 ویژیل و یا ایمپاکت 1 تا 2/1 لیتر درهکتار به صورت محلول پاشی استفاده می کنند. قارچ عامل بوته میری Fusarium oxysporumکه از راه ریشه، آوند های چوبی را مورد حمله قرار می دهد و در نهایت باعث پرمژدگی می شود. این قارچ در فصل بهار گیاهان را تهدید و سرعت پیشرفت آن به شرایط محیط و موقعیت گیاه بستگی دارد. برای کنترل آن باید ضدعفونی بذور توسط تی.دم.تی.دی بنومیل و مانکوزب و تناوب صحیح کشت رعایت شود. پس از برداشت محصول جمع آوری و سوزاندن بقایای گیاه در خارج از مزرعه شود و از ادوات کشاورزی که در تماس با مزارع آلوده بوده اند استفاده نشود.

نحوه تکثیر گل ختمی

تکثیر این گیاه با کشت بذر در بهار انجام می شود.

هشدار - عوارض جانبی

در مورد این گیاه هیچگونه عوارض جانبی یا تداخل دارویی گزارش نشده است.

گل ختمی برّی

باميه کاپوسو چوپا چوپا ختمی چینی