آقطی سیاه

دانستنیهای علمی

گیاه سامباکوس نیگرا  Sambacus nigra  گیاهی است علفی،برگریز و گلدار متعلق به خانواده  Adoxaceae  (آدوکساسه ) که بومی اروپا ، آفریقا و جنوب غربی آسیا میباشد .

آقطی سیاه از زمان های قدیم مورد استفاده دارویی قرار میگرفته است وبه علت داشتن گلهایی زیبا ، جنبه زینتی نیز دارد و زیستگاه آن در کنار جاده‌ها و حاشیه جنگل‌ها و در نواحی مرطوب و سایه‌دار می‌باشد .
ازاین گیاه به عنوان پرچین و برای مرزبندی نیز استفاده میشود .

خصوصیات - معرفی

گیاه آقطی سیاه ، درختی کوچک و یا درختچه ای برگریز است که سرعت رشدی آهسته دارد .(بین 10 تا 20 سال زمان نیاز است تا گیاه کاملا رشد کند .)
پوست تنه درخت به رنگ خاکستری روشن است .
ارتفاع این گیاه بین 5 تا 8 متر بوده و گستردگی آن بین 2.5 تا 4 متر میباشد.
برگ‌های آن سبز رنگ، بیضوی، دندانه دار،و مرکب از 5 تا 7 برگچه میباشند .
برگها به صورت مخالف قرار میگیرند ، پر شکل بوده و بین 10 تا 30 سانتیمتر طول دارند .
در پاییز برگهای این گیاه به رنگ زرد و یا نارنجی تبدیل میشوند .
اگر برگ‌ها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می‌شود.همه قسمت های سبز گیاه سمی هستند.(در گذشته شاخ و برگ این گیاه به یال اسب زده میشد برای دور کردن حشرات )
گلهای آن سفید و خوشه‌ای است که در اواخر بهار ظاهر می‌شود.
این گلها همزمان هم نر هستند و هم ماده دارای 5 گلبرگ میباشند و قطری بین 3 تا 5 میلی متر دارند .
گرده افشانی توسط حشرات صورت میگیرد .
میوه آقطی سیاه گوشتی، ریز مانند انگور و برنگ آبی سیر می‌باشد.(میوه این گیاه به میزان بسیار کمی سمی میباشد و در صورت بلع باعث دل درد خواهد شد بهتر است پخته شده مصرف شود .)
میوه این گیاه در اواخر پاییز میرسد .
از میوه این گیاه به عنوان طعم دهنده و رنگ دهنده استفاده میشود و به مربا و کیک اضافه میشود .)
میوه های این گیاه منبع غذایی بسیار مهمی برای پرندگان میباشند.
قسمت مورد استفاده این درختچه گل، برگ و پوست داخلی ساقه آن است.

شرایط نگهداری آقطی سیاه

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز دمای بین 1 تا 16 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز خاک شنی، ماسه ای ، لومی ،غنی از هوموس ، مرطوب و خوب زهکشی شده

شرایط محیط رشد گیاه آقطی سیاه به شرح زیر است :

خاک : خاک شنی، ماسه ای ، لومی ، غنی از هوموس ، مرطوب و خوب زهکشی شده .
نور: آفتابی - نیمسایه .
این گیاه در سایه رشد نخواهد کرد .
دما : دمای بین 1 تا 16 درجه برای رشد این گیاه مناسب است .
آقطی سیاه در معرض سرما و باد مقاوم نیست و از بین خواهد رفت .
آبیاری : به طور متوسط صورت گیرد .( به طوریکه خاک گیاه همواره مرطوب باشد )
کوددهی : بهتر است 2 بار در سال صورت گیرد .
هرس : زمان هرس برای گیاه آقطی سیاه اواخر زمستان است و بهتر است ساقه های ضعیف گیاه کوتاه شوند .

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص داروئی گیاه آقطی سیاه به شرح زیر میباشد :
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. پوست ثانوی (داخلی) ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمت‌های این گیاه است.
- در درمان رماتیسم و درد مفاصل موثر است.
- ادرارآور است.
- ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده‌است.
- دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال موثر است.
-برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
- آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج می‌سازد.
- برای از بین بردن خارش بدن، پوست ساقه آنرا در روغن بجوشانید و سپس آنرا صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمت‌هایی که خارش دارد بزنید.
- برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
- دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ، سرما خوردگی، بیماریای دستگاه تنفسی و نقرس می‌باشد.
- جوشانده گلهای خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات الریه مفید است.
- بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماریای سل مفید بوده و خلط چسبناک را از گلو خارج می‌سازد.
- بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را درمان می‌کند.
- سنگ کلیه را خارج می‌سازد.
- شیرمادران شیرده را زیاد می‌کند.
- در درمان بیماریهای صرع مفید است.
- جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را بصورت کمپرس روی زخم‌های اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
- خوردن میوه آقطی سیاه مالیده آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت مو می‌شود.
- جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگی‌ها بگذارید و کمپرس کنید اثر شفابخش دارد.
- برای از بین بردن ورم چشم می‌توان چشم را با جوشانده گلهای این گیاه شستشو داد.
- جوشانده برگ این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین میبرد.
- اگر پوست حساس دارید برای شستن صورت یا پاک مدرن آرایش از دم کرده آقطی سیاه استفاده کنید.
- برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکه‌ها و کک و مک میتوان از ماسک زیر استفاده کدر:
گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید. این خمیر را بصورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.
طرز استفاده: جوشانده : مقدار 60 گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آنرا صاف کنید.
شراب آقطی سیاه: 150 گرم پوست ساقه یا ریشه این گیاه را در یک لیتر آب شراب سفید ریخته وبگذارید بمدت 15 روز بماند البته هر روز آنرا هم بزنید. پس از اینمدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهدری کنید. مقدر مصرف این شراب یک قاشق سوپخوری و سه بار در روز است.
سرکه آقطی سیاه: 10-20 گرم برگهای خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید . پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید. مقدار مصرف این شراب یگ قاشق سوپخوری و سه بار در روز است.
دم کرده آقطی سیاه: مقدر 100 گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت 10 دقیقه دم کنید. از این دم کرده یمیتوانید برای شستشوی زخم‌ها استفاده کنید.
شیره یا آب میوه: میوه‌های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. مقدار مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب می‌باشد.
شراب آقطی سیاه: آب میوه را گرفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید. سپس این مخلوط را بجوشانید تا شربت غلیظی بدست آید.

مقابله به آفات آقطی سیاه

آفات و امرا ض:  بیماری کپک پودری، لکه برگی این گیاه را تهدید میکند .
مراقب عنکبوت قرمز و شته ها نیز باشید .

نحوه تکثیر آقطی سیاه

تکثیر این گیاه به یکی از 2 روش زیر انجام میشود :

1- کاشت دانه : دانه ها ی این گیاه را در فصل پاییز زمانی که کاملا رسیده شدند بکارید .
کاشت دانه ها بهتر است در قابی سرد صورت گیرد و در فصل بهار منتظر جوانه زنی باشید .
2- قلمه چوب نرم  که در فصل پاییز و در خارج از منزل صورت میگیرد .

هشدار - عوارض جانبی

هشدار : تمام قسمت های گیاه در صورت بلع باعث ناراحتی و حساسیت میشوند .
میوه این گیاه را فقط به صورت پخته مصرف کنید .

آقطی سامبوکوس ابولوس / آقطی اروپایی

سامبوکوس ابولوس / آقطی اروپایی بداغ