Prunella vulgaris Self - Heal که به فارسی نعناع چمنی نامیده میشود، گیاهی از خانواده نعناعیان، بومی اروپا، آسیا، آفریقای شمالی می باشد. نیاز های این گیاه عبارتند از نور: متوسط رطوبت: مرطوب دمای محیط: نواحی معتدل خاک: خاک مرطوب با زهکش خوب
نام علمي
Prunella vulgaris
خصوصیات - معرفی
گیاه "نعناع چمنی" یا "پرونلا"، گیاهی است از خانواده نعناع، چند ساله و با ارتفاع کم که بلندی آن ۴۰-۵ سانتیمتر است. برگ های آن بیضی با دندانه های ریز و دارای دمبرگ می باشد. گل های آن بنفش یا سفید است که در تابستان به صورت گروهی در انتهای ساقه ظاهر می شود. این گیاه در چمنزارهای طبیعی در دامنه های سنگلاخ کوهستان در اروپا، آسیا و آفریقای شمالی انتشار دارد. در ایران در دامنه های البرز، دماوند، کرج، دره ی لار، مناطق شمالی ایران در گیلان، راه نصیر محله به امامزاده اسحق در جنوب غربی رشت، عمارلو، کبوتر چاک، ایسیپیل ییلاق، آستارا، لاهیجان، در آذربایجان در ایام، اراک، تفرش، زرند و درمراتع مرطوب همدان به طور خودرو دیده می شود.
شرایط نگهداری نعناع چمنی
نور مورد نياز
متوسط
آبياري و رطوبت
مرطوب
دماي مورد نياز
نواحی معتدل
خاک مورد نياز
خاک مرطوب با زهکش خوب
|
این گیاه به مکان های سایه – آفتاب و خاک مرطوب با زهکش خوب نیاز دارد و حداقل دمای قابل تحمل آن ۱۵- درجه سانتیگراد است.
مقدار آبیاری بستگی به شرایط آب و هوایی و همچنین نوع خاک دارد در هر مرحله آبیاری نباید از 40 تا 60 میلیمتر کمتر باشد.
اوایل بهار زمان مناسبی برای مبارزه مکانیکی علف های هرز و برگردان کردن خاک بین ردیف ها جهت تهویه ریشه می باشد.
خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی
اروپایی ها از نعناع چمنی به طور گسترده ای در بند آوردن خونريزی های بدن استفاده می كردند. از آنجایی كه شكل گل نعناع چمنی شبيه گلوی انسان می باشد، سابقاً معتقد بودند كه برای درمان بيماری های دهان و گلو مناسب می باشد. در تب چينی از گل های نعناع چمنی استفاده می شود و به آن اصطلاحاً «گياه خشك تابستان» گفته می شود.
از برگ ها و ساقه های نعناع چمنی برای بند آوردن خونريزی ها در مواقع اورژانس و به عنوان كمك های اوليه استفاده می شود.
گل های نعناع چمنی در كشور چين برای درمان بيماری های كبد و كيسه صفرا مورد استفاده قرار می گيرد.
این گیاه، مدر و تونیک است. مبرد و خنک کننده می باشد. برای رفع گرمای کبد و کمک به گردش خون نافع است. ضد عفونی کننده سینه ای می باشد و سینه را نرم می کند. سرفه را تسکین می دهد. اسهال را قطع می کند. جراحت و آبسه ها را التیام می بخشد. برای رفع ورم ملتحمه، جوش، کورک و خنازیر نافع است. برای معالجه ی ورم ها، رماتیسم و بیماری های کلیه نافع می باشد. در درمان سوزاک مصرف می شود. تب را کاهش می دهد و برای سرما خوردگی خوب است. خاصیت آنتی بیوتیک داشته. فشار خون را کاهش می دهد.
نحوه تکثیر نعناع چمنی
تکثیر نعناع چمنی مانند بسیاری از نعناعیان از طریق ریشه رست صورت می گیرد. این روش مناسب ترین روش برای تکثیر نعناع است. پس از بارندگی سبک پایه های مادری 2 تا 3 ساله را از زمین خارج می کنند، پایه های انتخابی باید عاری از هر گونه عواملی بیماریزای قارچی یا باکتریایی و علف های هرز باشند. ریشه گیاهانی که برای تکثیر استفاده می شوند باید دارای مشخصات زیر باشد. الف) ریشه ها سالم و عاری از هر گونه علف هرز باشند. ب) ریشه رست هایی که جهت تکثیر از پایه مادری جدا می شوند باید حداقل 70 درصد آن سفید و 30 درصد بقیه سبز رنگ باشد که هنگام کاشت این قسمت سبز رنگ خارج از خاک می ماند. ج) رطوبت ریشه رست ها از 80 درصد کمتر نباشد. برای تهیه ریشه رست های سفید رنگ که برای تکثیر مناسبند. 1 تا 5/1 ماه قبل از خارج کردن پایه های مادری روی ریشه رست ها را با لایه ای به ضخامت 4 تا 5 سانتیمتر از خاک می پوشانند. در این مدت رنگ ریشه رست های سبز به سفید تغییر می یابد و برای تکثیر آماده می گردند. پس از دومین برداشت اندام های هوایی، ریشه رست ها کیفیت مطلوب تری می یابند. ریشه رست ها را می توان با دست (در سطح کم) و یا توسط ماشین برداشت سیب زمینی (در سطح وسیع) جمع آوری نمود. در تکثیر توسط ریشه رست، فاصله ردیف ها از یکدیگر 50 تا 60 سانتیمتر و عمق مطلوب برای کاشت 10 تا 12 سانتیمتر می باشد. پس از کاشت، به منظور ایجاد و تراکم در خاک انجام غلتک مناسبی توصیه می شود. اگر زمین خشک باشد باید بلافاصله زمین را آبیاری نمود. برای هر هکتار زمین به 4/1 تا 6/1 تن ریشه رست نیاز است.
روش دیگر تکثیر، استفاده از قلمه های ساقه است. در اواخر بهار (خرداد) از شاخه های جوان و سبز پایه مادری، 2 تا 3 قلمه که حداقل دو جفت برگ داشته باشند جدا می کنند (بهتر است از میان گره های پائینی انتخاب شوند). سپس آنها را در خزانه هوای آزاد که بستر آن از خاک نرمی پوشیده و در سایه قرار دارد (آفتاب شدید مانع از تشکیل ریشه در قلمه ها می شود) می کارند. با آبیاری مرتب قلمه ها پس از 2 تا 3 هفته دارای ریشه می شود. سپس آنها را به زمین اصلی منتقل می نمایند. تکثیر به روش قلمه های ساقه روش چندان مناسبی نیست و تنها در سطوح کوچک کشت مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش فاصله ردیف ها از یکدیگر بین 50 تا 70 سانتیمتر مناسب می باشند.
روش دیگر، تکثیر از طریق پاجوش می باشد. فصل بهار (خرداد) پس از آبیاری گیاهان از پایه های مادری پاجوش هایی که ارتفاع آنها بین 8 تا 10 سانتیمتر است جدا می کنند. انتقال پا جوش ها به زمین مورد نظر با دست (در سطوح کم کشت) یا به وسیله ماشین نشاء کار (در سطوح کشت انبوه) انجام می گیرد. برای هر هکتار زمین به 112 تا 134 هزار پا جوش نیاز است. پاجوش ها در ردیف هایی به فاصله 60 سانتیمتر گشت می شوند. فاصله دو بوته در طول ردیف 20 تا 30 سانتیمتر مناسب خواهد بود.