ایجاد خاک سرشار از گیاخاک و مواد مغذی، کلید اصلی در تولید میو‌ه‌ و سبزی خوب، گل‌های شاداب و درختان و درخچه‌های سلامت است. باغداری ارگانیگ تاکید زیادی بر روی غنی‌ سازی و بارور نگه داشتن خاک به صورت طبیعی دارد. این مهم بدون دوری از کود‌ها و آفت‌کش‌های صنعتی ممکن نیست. کود‌های شیمیایی با وجود کارکرد سریع به کشاورزی و باغداری ارگانیک آسیب می‌زنند. اما در هر حال ممکن است خاک مورد کشت از نظر بعضی مواد فقیر باشد و یا اسیدیته و بافت خوبی نداشته باشد. در این صورت کودهای ارگانیک راهی برای بهبود شرایط خاک مورد نظر خواهند بود.

کودهای ارگانیک

بسیاری از مواد ارگانیک و طبیعی هم به عنوان کود و هم به عنوان تقویت‌ کننده (conditioner) کارایی دارند. این موضوع یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های میان کود‌های ارگانیک و شیمیایی است. تقویت‌ کننده‌های خاک خصوصیات فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشند. کود‌های شیمیایی از نمک‌هایی تشکیل شده اند که به راحتی در آب حل می‌شوند و به همین دلیل به راحتی جذب گیاهان می‌شوند. با این حال این کودها منبع غذایی در اختیار میکروارگانیسم‌ها و کرم‌های خاکی قرار نمی‌دهند و حتی با اسیدی کردن خاک ممکن است سبب دفع کردن کرم‌های خاکی شوند.

خاکی که برای مدت طولانی از کود‌های شیمیایی استفاده کرده است ممکن است تا مواد طبیعی و همه موجودات زنده حیاتی برای وجود خاک سالم را از دست بدهد. می‌بایست به جای این مواد از کودهای ارگانیک که خاک و ارگانیسم‌های درون آن را تغذیه می‌کنند، استفاده کرد.

وقتی شما منطق پشت استفاده از کودهای ارگانیک را بپذیرید، باغ و یا باغچه شما از بوم و محیطی طبیعی‌تر بهره‌مند خواهند شد. با استفاده از کودهای ارگانیک می‌توانید از وقوع چنین اتفاقاتی جلوگیری کنید.

کودهای ارگانیک در مقابل کود‌های شیمیایی

در صنعت برای تولید کودهای شیمیایی از مواد غیرقابل جایگزینی مثل زغال و گاز‌های طبیعی استفاده می‌کنند و یا با استفاده اسید سنگ‌های معدنی را محلول‌تر می‌کنند. اما کودهای ارگانیک از مواد گیاهی، حیوانی و سنگ‌های معدنی ساخته می‌شوند. همچنین روز به روز انواع جدیدتری از آن‌ها وارد بازار می‌شوند.

بیشتر کودهای ارگانیک مواد مغذی کمی دارند و به همین دلیل نسبت‌ ریزمغذی‌های NPK(نیتروژن، فسفات و پتاسیم) که بر روی بسته‌بندی این محصولات درج شده است، عددهای زیر 10 را نشان می‌دهند. بنابراین اگر نسبت NPK درج شده بر روی بسته‌بندی کودی بیشتر از 15 بود می‌بایست به ارگانیک بودن آن شک کنید. همچنین بر روی بیشتر کود‌های ارگانیک می‌توانید به دنبال کلماتی مثل آزادسازی آهسته(slow release) یا ارگانیک طبیعی(natural organic) بگردید.

کود‌های شیمیایی به راحتی وارد منابع آب‌های زیرزمینی و سطحی می‌شوند و به سلامت محیط زیست آسیب وارد می‌کنند. در حالی که کودهای ارگانیگ به سختی وارد منابع آبی می‌شوند چرا که پیوستگی بیشتری با خاک دارند.

اگر شما می‌خواهید به استفاده از کودهای ارگانیک روی بیاورید و قبلا از کودهای شیمیایی استفاده می‌کرده اید، ممکن است از فکر کنید که استفاده از این کودها پیچیدگی زیادی دارد. اما به هیچ وجه این طور نیست. البته روش‌هایی برای استفاده دقیق‌تر از کود‌های ارگانیک مثل کودهای مخصوص زمان گل‌دهی وجود دارد. اما بیشتر مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند از کود‌ها با یک یا دو کاربرد عمومی استفاده کنند.

کودهای ارگانیک شامل کمپوست‌های خانگی هم می‌شود. این مواد می‌تواند از انواع مواد طبیعی در حال تجزیه تشکیل شده باشند. این مواد با افزایش محتوای آلی خاک، میزان مواد مغذی و توانایی نگه‌داری آب را در خاک افزایش می‌دهند. کود‌های ارگانیگ همچنین می‌توانند از هدررفت آب، فرسایش خاک و رشد بیماری‌ها جلوگیری کنند.

محصولات کاربردی‌ مثل کود‌های ارگانیک گاوی(organic cow manure)، جلبک‌ مایع(liquid seaweed) و شیرابه ماهی(fish emulsion) برای تقویت انواع گیاهان مثل گل‌های خانگی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. (بعضی از کودها مثل شیرابه ماهی رایحه قوی‌ای دارند و پیشنهاد می‌شود که از استفاده آن‌ها در فضای خودداری کنید.)

سلامت خاک

کودهای ارگانیک و محصولات طببعی می‌توانند برای زمین شما بسیار ایده‌آل باشند و با تغذیه خاک محیطی سلامت برای رشد گیاهان ایجاد کنند. خاک سالم به تولید گیاهان سالم خواهد انجامید. در واقع شما با استفاده از کودهای ارگانیک کاری بیشتر از تغذیه خاک انجام می‌دهید.

در طبیعت خاک ارگانیک که زیستگاه میکروب‌ها و قارچ‌ها است، مواد مغذی را به آرامی برای استفاده گیاهان استفاده می‌کند. با استفاده از مکمل‌ها و کودهای ارگانیک شما گیاهان خود را در معرض میکروارگانیسم‌های مفید قرار می‌دهید. همچنین با این کار گیاهان می‌توانند خود را از آفات و عوامل بیماری‌زا محافظت کنند.

کودهای ارگانیک باکیفیت حاصل تجزیه طبیعی مواد هستند و به همین دلیل گیاهان به راحتی می‌توانند مواد آن‌ها را جذب کنند. این کودها با آزادسازی آهسته و پیوسته مواد به درون خاک سبب می‌شوند که گیاهان با ثبات و قوی باشند.

در هنگام استفاده از کود‌های سنتزی و صنعتی شما می‌بایست دقت داشته باشید که در روندی منظم هر یک از مواد مورد نیاز گیاهان را در اختیار آن‌ها قرار دهید و گیاهان وابسته به این روند کوددهی خواهند بود. اما کودهای ارگانیک این امکان را به گیاهان می‌دهند تا هر یک از مواد مورد نیاز خود را با توجه به نیاز‌های خود از خاک دریافت کنند. این توانایی به آن دلیل است که کودهای ارگانیک باکیفیت تقریبا دارای تمام مواد مورد نیاز گیاه هستند و گیاه را از منابع دیگر بی‌نیاز خواهند کرد.

کودهای ارگانیکی که خاک را مغذی می‌کنند شامل مواد دفعی حیوانات و محصولات جانبی‌ای مثل استخوان، خون، پر و... هستند. 

کودهای ارگانیک از روش‌های ملایم برای کنترل و جلوگیری از آفات و بیماری‌ها استفاده می‌کنند و به این روش از رشد بیماری‌ها قبل از شیوع آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

بیشتر انواع حشرات برای کشاورزی و باغداری مفید هستند. کودهای ارگانیک به عنوان بخشی از کشاورزی ارگانیک سبب می‌شود که کمترین تعداد ممکن از حشرات از بین بروند. با این حال اگر آفات به میزان زیاد به گیاهان آسیب بزنند می‌توان از محصولات کنترل‌کننده آفات ارگانیک استفاده کرد. این مواد به سرعت در خاک از بین می‌روند و آسیب کم‌تری به گیاهان می‌زنند.

شاید در حوزه کودهای شیمیایی بتوان گفت کودهایی وجود دارند که همه کار می‌کنند اما در دنیای کشاورزی ارگانیک چنین کودهایی وجود ندارند. کود‌های ارگانیک را می‌توان از منابع مختلفی تولید کرد و به اشکال متفاوتی استفاده کرد. ابتدا به منابع این نوع کودها و سپس به اشکال مختلف این کودها می‌پردازیم.

این نوع از کودها راحت‌تر تجزیه می‌شوند. اما بیشتر تفویت‌کننده خاک هستند تا تامین‌کننده مواد مغذی. این مواد مثل alfalfa meal به زهکشی و حفظ رطوبت خاک کمک می‌کنند.

این نوع کودها مثل bone meal و blood meal به خاک نیتروژن زیادی اضافه می‌کنند. این کودها بسیار مناسب برای رشد سریع در هفته‌های اول کاشت هستند.

این کودها مثل کلسیم و نمک Epsom علاوه بر افزایش مواد مغذی، می‌توانند میزان اسیدیته خاک را نیز تنظیم کنند که برای سلامت و رشد موثر گیاهان اهمیت زیادی دارد.

کودهای ارگانیک خشک می‌توانند از یک ماده، مثل سنگ فسفاته یا کلپ(یک نوع جلبک مغذی)، یا چند ماده تشکیل شده باشند. تقریبا تمام کودهای ارگانیک خشک طیف وسیعی از مواد مغذی را ور خود دارند. همچنین به گونه‌ای ساخته و طراحی شده اند که میزان متعادلی از نیتروژن، پتاسیم، فسفات و ریزمغذی‌ها را در اختیار گیاه قرار دهند. کودهای خشک زیادی در بازار وجود دارد ولی شما می‌توانید خود نیز اصلاحاتی بر روی آن‌ها انجام دهید.

بهترین و مرسوم‌ترین راه برای استفاده از کودهای خشک این است که پس از بخش کردن، آن‌ها را با روش‌های مختلف تا عمق 10 تا 15 سانتی‌متری به درون خاک فرو ببرید. همچنین همزمان می‌توانید چاله‌ها و یا شیارهای کاشت را ایجاد و دانه‌ها و گیاهچه‌های خود را در آن‌ها بکارید. همان طور که قبلا گفته شد برخلاف کود‌های شیمیایی خشک، بیشتر کودهای کودهای ارگانیک به ریشه حساس دانه‌ها آسیب نمی‌رسانند و آن‌ها را نمی‌سوزانند.

در طول رشد گیاهان می‌توانید با اضافه کردن کود خشک به ردیف‌های درختان و بوته‌ها رشد آن‌ها را تسریع کنید. بهتر است برای این کوددهی در فاصله نزدیک به سطح(کمتر از 2 سانتی‌متر) انجام شود.

گیاهان می‌توانند کود‌های مایع را هم از طریق ریشه و هم از روزنه برگ خود جذب کنند. تغذیه برگی(foliar feeding) می‌تواند مواد مغذی را در شرایطی که آن مواد در خاک کمیاب یا نایاب هستند و یا ریشه‌ها در تنش هستند، در اختیار گیاهان قرار دهد. این روش به خصوص برای تقویت رشد گیاهان با رشد سریع مثل سبزیجات در طول فصل‌ رشد موثر است. بعضی از کود‌های برگی مثل جلبک مایع(kelp) از ریزمغذی‌ها و هورمون‌های رشد غنی هستند.

این نوع کودها همچنین به عنوان کاتالیزگر(تسریع‌کننده) هم عمل می‌کنند و خود میزان برداشت مواد مغذی توسط گیاه را افزایش می‌دهند. مخلوط چای(compost tea) و شیره جلبک(seaweed extract) هم دو تا از انواع متداول کودهای ارگانیک مایع هستند.

می‌توانید از کودهای ارگانیک مایع در هر ماه و یا هر دو هفته در فصل رشد به عنوان یک تقویت‌کننده سبک استفاده کنید. به منظور استفاده از این محصولات برای درختان میوه و گل‌ده، بهترین زمان ممکن در طول دوران‌های بحرانی(بعد از نشاکردن یا برداشت میوه) یا دوران خشکی و دمای بالا است.

هنگام استفاده از کودهای مایع همیشه می‌بایست دستورالعمل‌های تولیدکننده برای تهیه محلول و روش‌های مصرف را دنبال کنید. می‌توانید از یک ماده سورفاکتانت(کاهنده کشش سطحی) مثل روغن نارگیل یا صابون ملایم(1/4 قاشق در هر گالن محلول) استفاده کنید تا از پوشش بهتر برگ‌ها اطمینان حاصل کنید. در غیر این صورت ممکن است محلول کود پس از اسپری شدن به صورت قطرات بر روی برگ‌ها جمع شود، به خوبی بر روی سطح برگ پخش نشود و حداکثر کارایی حاصل نشود. البته میزان ماده سورفاکتانت باید به خوبی تنظیم شود چرا که در صورت استفاده بیش از حد به گیاه آسیب می‌زند.

مقداری اسیدی بودن محلول اسپری شده بر روی گیاهان می‌تواند تاثیر بیشتری داشته باشد. می‌توانید از سرکه برای افزایش اسیدیته و از جوش شیرین برای کاهش آن استفاده کنید. هدف، pH بین 6 تا 6.5 است.

بهترین زمان برای اسپری‌ کردن کود مایع اوایل صبح و اوایل عصر است چرا که در این زمان مایعات با بیشترین سرعت جذب گیاه می‌شوند و برگ‌ها را نمی‌سوزانند. همچنین باید به دنبال روزهایی بود ‌که بارانی نبارد و دما نیز افزایش زیادی نداشته باشد.

اسپری کردن را تا زمانی باید ادامه دهید که قطرات از لبه برگ‌ها چکه کنند. همچنین اسپری را به قسمت‌های تحتانی برگ‌ها متمرکزتر کنید. چرا که احتمال باز بودن روزنه‌های قسمت زیرین برگ بیشتر است.

مولد های رشد موادی هستند که به گیاه کمک می‌کنند تا مواد مغذی را به صورت موثرتری از خاک جذب کند. متداول‌ترین نوع از انواع آن‌ها kelp(نوعی جلبک دریایی) است. این نوع جلبک قرن‌ها است که توسط کشاورزان مصرف‌ می‌شود. این جلبک به صورت خشک‌ شده، مایع و پودر به فروش می‌رسد. این کود کاملا امن است و بیش از 60 نوع عنصر را که گیاه در مقادیر بسیار کم نیاز دارد(trace element) در اختیار گیاه می‌گذارد. همچنین دارای هورمون‌های رشد و آنزیم‌ها نیز هست.

برای مصرف‌ این مولد‌ها می‌توانید از همان دستورالعمل‌های گفته شده برای کودهای ارگانیک مایع استفاده کنید و این مواد را بر روی برگ گیاه مورد نظر اسپری کنید. در غیر این صورت می‌توانید آن‌ها را مستقیما به خاک اضافه کنید و با این کار فعالیت باکتری‌ها را هم تحریک کنید. افزایش فعالیت باکتری‌ها از طریق افزایش گیاخاک، افزایش هواخوری و حفظ رطوبت سبب افزایش باروری خاک می‌شود.

اگر هم به جلبک تازه دسترسی دارید، می‌توانید ابتدا با شستن نمک آن را خارج کنید و سپس مانند کود آن‌ را در زمین خود پخش کنید. جلبک‌ به راحتی می‌پوسد چرا که سلولز کمی دارد.

همان طور که گفته شد کودهای ارگانیک ترکیبات با پایه کربنی هستند که میزان تولید و کیفیت پرورش گیاهان را افزایش می‌دهند. این نوع کودها که در بسیاری موارد می‌توان آن‌ها را به صورت غیر صنعتی تولید کرد، امکان تولید مواد غذایی عاری از مواد شیمیایی را فراهم کرده اند. بنابراین پیشنهاد می‌شود که به جای کودهای شیمایی مخرب از کودهای ارگانیک برای افزایش بازدهی خاک استفاده کنید.