خرمندی

حدود 475 گونه از جنس Diospyros وجود دارد كه به صورت درخت و درختچه، همیشه سبز و یا خزان پذیر هستند. گونه D.lotus  (خرمندی) به صورت خودرو و فراوان در جنگل های شمال ایران می روید. به دلیل فرم تاج جذاب و دارا بودن برگ های زیبا، براق، پهن یا سرنیزه ای شكل كه به صورت متناوب روی شاخه ها استقرار یافته اند و میوه های آبدار آن پرورش و نگهداری می شود. این گیاه دوپایه بوده و گل های نر و ماده این جنس جدا از هم بر روی شاخه های چوبی سال قبل  تشكیل می شوند.

نام های این درخت در شرق گیلان،  "اَربَه" یا "اربا" آستارا و تالش "آمبر "،  در رامسر "خرما"، در مازندران "خرمندی" ، در کیاکلا "خرمنی" ، در رامیان "انجیرخرما"، در گرگان "اندی خرما"، "انده خرما" یا "اندوخرما" می خوانند. در آمل و نور و کجور درخت نر و ماده آن به نام های مختلف خوانده می شود درخت نر، "کهلو" یا "کلهو" و درخت ماده ، "فرمنی" یا "فرمونی" نامیده می شود.

"خرمندی" یکی از گیاهان خودرو از جنس Diospyros و بومی نواحی نیمه گرمسیری جنوب غرب آسیا و جنوب شرق اروپا است. این گیاه به صورت درختی به طول حدود 15 تا 30 متر وجود دارد. برگ ها براق، چرمی، تخم مرغی شکل، نوک تیز، به طول 5 تا 15 سانتیمتر و پهنای 3 تا 6 سانتیمتر می باشند. گل ها کوچک و به رنگ مایل به سبز بوده که طی ماه های جون تا جولای ظاهر می شوند. میوه ها از نوع سته، با گوشتی آبدار، به رنگ زرد (در زمان رسیدن) و به قطر یک تا دو سانتیمتر هستند. هر میوه دارای تعدادی بذر می باشد. این بذور دارای پوستی نازک و آندوسپرمی بسیار سخت می باشند.

گیاهان جنس دیوسپیروس بطور كلی در مناطق گرم و مرطوب حاره و نیمه حاره و در نواحی گرمسیر خشك یافت می شوند. تحمل سرما و یخبندان را ندارد.  

این گیاهان خاک های لومی و عمیق با زهکشی خوب به همراه مکان های آفتابی یا به همراه کمی سایه را برای رشد ترجیح می دهند. این درختان در زمان رشد میوه ها، باید گرمای مناسب و آفتاب کافی را به همراه پناهگاه دریافت کنند. وجود پناهگاه به ویژه در مناطقی که دارای آفتاب زودهنگام در صبح می باشند، ضروری به نظر می رسد. درخت خرمندی خاک های بسیار اسیدی و یا بسیار مرطوب یا خشک را نمی پسندد. در صورت وجود سرمای بسیار زیاد و سخت، درختان به خواب می روند.

این گیاهان دوپایه هستند اما درختان ماده می توانند در غیاب گرده افشان ها، میوه های بدون هسته تولید کنند. 

درختان دارای ریشه های عمیق بوده و در نتیجه انتقال آنها مشکل می باشد. 

درختان جوان یک تا دوساله باید در مقابل سرمای زمستان مورد حفاظت قرار گیرند. به بادهای خشك نیز حساس می باشند.

هرس این درختان اختصاصی و مداوم نمی باشد، بلكه منحصر به یك هرس در آغاز جابجایی، به منظور تشكیل فرم بوده و در سال های بعد از فرم گرفتن به قطع شاخه های زاید و سرشاخه های سال قبل می پردازند. در تشكیل فرم همانند سایر درختان، پس از انتقال نهال به بستر اصلی از یك متری الی 120 سانتیمتری سطح زمین سربرداری نموده و تعداد 3 تا 5 شاخه انتهایی را به عنوان شاخه های اصلی یا اسكلت تشكیل دهنده درخت حفظ می نمایند.