سم قارچ کش مانکوزب Mancozeb از گروه شیمیایی Alkylenebis Dithiocarbamate میباشد و در بازار تجاری به نام دیتان ام Dithan-M45WP%80 نیز شناخته میشود. این سم به صورت جامد پودری است و در برابر حرارت و رطوبت به مرور زمان تجزیه میگردد. مانکوزب در محیطهای اسیدی ناپایدار است. این سم در حلالهای آلی، قابل حل نیست و در حالت خشک، خصوصیت خورندگی ندارد. مانکوزب اثر پیشگیری کننده و حفاظتی دارد. مکانیسم و کارکرد آن بر اساس غیر فعال کردن آنزیمهای سیکل تنفسی و گروه سولفیدریل در آمینواسیدها بنا شده است و با غیر فعال کردن این آنزیمها، در متابولیسم چربیها و فرایند تنفس، اختلال ایجاد کرده و میکروارگانیسم را از بین میبرد.
سم قارچ کش مانکوزب را باید در جای خنک و خشک با دمای بین 10 تا 35 درجه سانتیگراد و به صورت دربسته نگهداری کرده و از دسترس کودکان و حیوانات خانگی به دور نگه داشت.
قارچ کش مانکوزب جهت مبارزه با انواع قارچهای محصولات مختلف از جمله صیفیجات، میوهها، گندم، جو، ذرت و سیبزمینی به کار گرفته میشود و علاوه بر آن در پرورش گیاهان آپارتمانی و ضد عفونی کردن خاک گلدان و باغچهها نیز کاربرد دارد. این قارچ کش، با ایجاد یک لایه پوششی و حفاظتی بر روی برگهای گیاهان از نفوذ عوامل بیماریزا به داخل گیاه جلوگیری مینماید. این سم علاوه بر خواص قارچکشی، باعث اصلاح خاکهای شور نیز میگردد.
از جمله شایعترین مشکلات محصولات زراعی و گیاهان خانگی، وجود سفیدک، سیاهک، زنگزدگی، پوسیدگی ساقه گیاه، نوک سوزی برگها، و برقزدگی برگهاست که به منزله حمله آفات قارچی به این گیاهان بوده و با استفاده از سم مانکوزب میتوان، این قارچها را کنترل یا نابود نمود. از این سمکش در کنترل بیماریهای گیاهان زینتی و آپارتمانی مانند کاج مطبق، سیلامن و انواع کاکتوسها نیز کمک گرفته میشود.
مهمترین آفاتی که میتوان به طور خاص توسط سم مانکوزب مورد کنترل و مبارزه قرار داد، سیاهک سخت جو، لکه آجری بادام، زنگ میخک، برقزدگی نخود، سفیدک داخلی یونجه - گل رز – انگور – خیار - کاهو، بوتهمیری کدوئیان، بوتهمیری گلایول، لکه موجی سیبزمینی و گوجهفرنگی، لکه سیاه سیب و گلابی، آنتراکنوز در حبوبات، لکه قهوهای در سبزیجات، کنترل بیماریهایی مانند بلایت، بیماریهای بذر زا در غلات، کنترل کنه نقرهای در مرکبات و کنترل قارچ فورزاریوم در بذر سیبزمینی میباشد.
فاصله زمانی بین دفعات مصرف سم قارچکش مانکوزب، بین 7 تا 10 روز بوده و فاصله آخرین سمپاشی با برداشت محصول، باید حداقل بین 10 روز تا دو هفته باشد. مصرف بیش از حد مجاز این سم، باعث سوختگی گیاه میگردد. سم مانکوزب، نباید با سموم قلیایی و آهکی به صورت مختلط به کار گرفته شود.
جهت جلوگیری از ایجاد مقاومت در قارچها، باید از اختلاط این قارچکش با سموم قدیمی مثل بنومیل یا متالاکسیل کمک گرفته شود که به منظور پیدا کردن درصد ترکیب و مقدار استفاده آن با توجه به نوع محصول، باید با یک گیاهپزشک متخصص مشورت نمود.
با توجه به گستره وسیع کاربرد این قارچکش برای محصولات مختلف و انواع آفات قارچی متفاوت، میزان وزنی استفاده از قارچکش مانکوزب در ترکیب با آب، زمان بکارگیری این سم و فواصل بین سمپاشیها باید به طور دقیق مشخص گردد و برای هر گیاه بصورت اختصاصی و پس از مشورت با متخصصین این حوزه، استفاده شود. به طور عمومی، مقدار 1 تا 2 کیلوگرم سم در هزار لیتر آب محلول میشود و قبل از کاشت بذر یا نهال، بعد از ریزش گلبرگها، هنگام مشاهده علائم بیماری یا پس از برداشت محصول، سمپاشی صورت میگیرد.
مهمترین مواد تشکیل دهنده قارچ کش مانکوزب، اتلین بیس دی تیوکاربامات، روی و منگنز میباشند.
سم قارچکش مانکوزب برای پرندگان و پستاندارانی چون موش صحرایی خواص سمی کم و برای ماهیان آب شیرین، خواص سمی بالا و برای بیمهرگان آبزی سمیت متوسط دارد و سمیت آن تا چهار روز پس از سمپاشی، برای ماهیان، خطرناک میباشد.
ماندگاری سم مانکوزب در آب آشامیدنی بسیار کم و غیر نگران کننده میباشد. راه ورود این سم به بدن انسان از طریق تماس پوستی یا استنشاق تنفسی میباشد که در صورت تماس با پوست یا ورود به مجاری تنفسی، باعث تحریک متوسط خواهد شد و علائمی مثل خارش بدن، خارش گلو، عطسه، سرفه، التهاب بینی، سردرد، تهوع، تاری دید، سرگیجه، ضعف بدنی و برونشیت ممکن است بروز نماید.
همواره به کارکنان باغات و مشاغل مختلف توصیه شده است که هنگام استفاده از سموم مختلف و از جمله سم قارچ کش مانکوزب جهت جلوگیری از بروز عوارض گفته شده از تجهیزات حفاظتی مناسب مانند کلاههای محافظ، ماسکهای ضد گرد و غبار یا فیلتردار، عینک، دستکشهای نفوذناپذیر و بلند تا آرنج همراه با لباسهای مخصوص استفاده گردد و پس از سمپاشی نسبت به شستشوی دست و صورت با آب و صابون اقدام شود.
سمیت قارچ کش مانکوزب، مشکل حاد و خطرناکی نداشته و به عوارض دائمی برای انسان منجر نخواهد شد ولی در صورت تماس با این سم و مشاهده علائم گفته شده، باید سریعاً همراه با برچسب سم به مراکز درمانی مراجعه نمود.
چنانچه شرایط اضطراری و یا مراکز درمانی، کمی دور از دسترس باشد، باید در صورت استنشاق سموم، فرد را به هوای تازه منتقل کرده و توسط تنفس مصنوعی به وی کمک نمود. شخص مسموم باید گرم نگهداشته شده و تا رسیدن پزشک، استراحت نماید.
در صورت تماس پوستی، باید کفش و لباس آلوده وی را خارج کرده و محل تماس با سم را با آب و صابون ساده ضد سوزش، حدود یک ربع شستشو داد. هنگام تماس چشمی با سم نیز باید سطح داخلی چشمها را با آب ساده شستشو داده و با حرکات زیاد پلکها به خروج سم از داخل چشم کمک نمود.
در صورت خورده شدن سم، چنانچه فرد هوشیار است، باید سطح داخلی دهان را با آب شسته و مقدار زیادی آب به فرد مسموم خورانده شود تا معده وی شستشو شود و در صورت بیهوش بودن وی، فقط باید فشار خون و سطح تنفس او را تا رسیدن پزشک مورد مراقبت قرار داد.