كرچک

دانستنیهای علمی

گياهي است علفي كه بنا به محل رويش،‌طول دوره ي رشد آن متفاوت است به صورتي كه در مناطق سردسيري بك گياه يكساله بوده ولي در مناطق گرمسير به صورت چندساله در آمده و ممكن است از لحاظ حجمي فضاي بسبار بزرگي رااشغال كند و به صورت درخت يا درختچه در آيد.

کرچک یکی از گیاهان دارویی است که سابقه ی استفاده از آن توسط انسان به 4000 سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) بر میگردد. كلمه Ricinus بر گرفته از يك اصطلاح لاتين به معناي "كنه سگي" مي باشد. علت اين نامگذاري شباهتي بود كه لينائوس ميان دانه اين گياه و كنه هايي كه معمولاً در سگها ديده مي شود، مشاهده كرد. يهوديان گياه كرچك و دانه آن را به نام كيكايون مي شناسند. اين نام نشان دهنده آن است كه اين گياه احتمالاً گياهي است كه خداوند آن را روياند تا بر سر حضرت يونس (ع) كه در خارج شهر نينوا نشسته بود سايه افكنده شود.

این گیاه یک یا چندساله (در مناطق سردسیر بصورت یکساله است) که متعلق به خانواده فرفيون مي باشد. برگ ها در كرچك بسيار بزرگ بوده و معمولاً به رنگهاي سبز و ارغواني هستند و از 5 تا 11 لوب تشكيل شده اند. ساقه در كرچك، گرد، بدون كرك و معمولاً سبز مايل به زرد مي باشد و از يك لايه مومي مايل به خاكستري پوشيده شده است كه در مزرعه به ساقه ها رنگي مايل به آبي مي بخشد

خصوصیات - معرفی

برگها در اين گياه متناوب، ‌پنجه اي با كناره اي دندانه دار و دمبرگ نسبتاً دراز به رنگهاي سبز يا قرمز ديده مي شوند.

گلهاي آن تك جنس بوده كه بر روي يك گل آذين خوشه مانند قرار گرفته اند ؛‌ به طوري كه در يك گل آذين گلهاي نر در قسمت تحتاني و گلهاي ماده در قسمت فوقاني گل آذين قرا گرفته اند

ميوه ي آن يك نوع كپسول سه برچه اي است كه كه در زمان رسيدن گشوده شده و همزمان هر برچه از سطح شكمي يك دانه را آزاد مي كند كه دانه ها داراي تزئينات خاصي نيز هستند. اين دانه ها بزرگ و به رنگ قرمز و يا سبز مايل به خاكستري ديده مي شوند.

از دانه ي كرچك روغن بدست مي آيد. همچنين در دانه ي كرچك آلكالوئيدهاي سمي به نام ريسين و ريسينين وجود دارند كه خوشبختانه در زمان استحصال روغن از دانه ها اين آلكالوئيدها در پس مانده ي آن باقي مانده و در روغن وجود ندارند

ریشه ی این گیاه طویل و كاملاً توسعه يافته است. گل آذين به صورت يك خوشه هرمي شكل است که در انتهاي شاخه هاي اصلي و جانبي بوجود مي آيد.

كرچك ها گياهاني يك پايه بوده و روي گل آذين خوشه، گلهاي نر در قسمت پايين و گلهاي ماده در قسمت بالاتر قرار مي گيرند كه نسبت بين گلهاي نر و ماده با توجه به رقم و آب و هوا متفاوت مي باشد. ميوه كرچك به صورت كپسول كروي و خاردار مي باشد كه در هنگاه رسيدن سخت و شكننده مي شود.

هر كپسول محتوي سه دانه مي باشد. دانه ها به شكل بيضوي پهن و داراي پوسته براقي مي باشند كه درون آنها يك مغز سفيد بسيار روغني قرار دارد. رنگ بذرها در انواع مختلف متفاوت بوده و به رنگهاي سفيد، قهوه اي، نخودي، سياه و قرمز مشاهده مي شوند. اين رنگ ها به صورت خال هايي بر روي پوست بذر به چشم مي خورند كه بسيار زیبا هستند

بررسي ها نشان مي دهد كه كرچك بومي آفريقاي شمالي و به احتمال زياد كشور اتيوپي مي باشد. يخبندان عاملي است كه دوره رشد و نمو آن را محدود مي كند. كرچك يك گياه روز بلند است اما با روزهاي نسبتاً كوتاه كه طي آن ميزان كاهش عملكرد كمتر است نيز سازگار است. كرچك تقريباً در همه نوع خاك به جز خاک های سنگين رسي رشد كرده و محصول مي دهد. خاكهاي بسيار حاصلخيز، سبب رشد بيش از حد شده و زمان لازم براي رشد و دوره گلدهي را بسيار طولاني مي كند.

این گیاه بطور خودرو در بخش های مرکزی و جنوبی کشورمان دیده می شود. کشورهای هند و برزیل دارای جمعیت های فراوانی از این گیاه هستند

روغن کرچک از فشردن دانه‌ های بدون پوسته گیاه(ricinus communis) در سرما به دست می ‌آید که پس از تصفیه، بی ‏رنگ کردن و عبور بخار آب تبدیل به روغن کرچک دارویی می‌ شود.

شرایط نگهداری كرچک

نور مورد نياز خیلی زیاد آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 24 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز خاک لوم با مخلوطی از رس و ماسه

مقدار نياز آبي در كرچك به رقم، مرحله رشدي، زمان آبياري و شرايط اقليمي بستگي دارد. كرچك پابلند در برابر خشكي مقاوم است و با بارندگي بسيار كم، بذر توليد مي كند اما هيبريدهاي پاكوتاه يا يكساله براي توليد حداكثر محصول نياز به رطوبت كافي دارند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

از روغن كرچك براي رفع برخي دردهاي عضلاني و رماتيسمي استفاده مي شود. همچنين به خاطر اثر مسهلي شديدي كه اين روغن دارد براي آزمايشات پزشكي كه نياز به خالي بودن روده ها و معده دارد از اين روغن به عنوان مسهل استفاده مي شود.

همچنین این گیاه برای درمان برخی از انواع بیماریهای پوستی از جمله زگیل موثر میباشد

روغن کرچک عمدتا به‌ عنوان مسهل به ویژه در تخلیه روده قبل از معاینه کولون یا عکس‌ برداری از حفره شکمی به کار می ‌رود. علاوه بر این، روغن کرچک به عنوان ملین در درمان یبوست حاد نیز کاربرد دارد. در مواقع ابتلا به یبوست ‌های موردی مصرف حداقل ۴ کپسول روغن کرچک با یک لیوان آب ولرم می ‌تواند درمان موثری برای رفع یبوست باشد.

نحوه تکثیر كرچک

تکثیر این گیاه بوسیله ی بذر صورت می گیرد. در پاييز خاك به عمق 25 تا 30 سانتيمتر شخم زده شده و كودهاي دامي و شيميايي مورد نياز به خاك اضافه مي شود. پس از ديسك زدن زمين، بذور كرچك از اواسط اسفند تا اواخر فروردين كه خطر سرما از بين رفته است در زمين اصلي كاشته مي شود. براي كاشت كرچك فاصله بين رديفها 90 الي 120 سانتيمتر و فاصله بوته ها روي رديف 40 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. در كرچك هاي يكساله و پاكوتاه فاصله رديفها 60 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. عمق كاشت با توجه به خاك محل كاشت 5/2 تا 5 سانتيمتر در نظر گرفته مي شود. ميزان بذر مصرفي براي هر هكتار 15 الي 30 كيلوگرم مي باشد.

برداشت بذرها در زمانی است که میوه ها کاملا خشک شده اند. برداشت دیرهنگام به دلیل ریزش بذور در اثر باز شدن میوه ها سبب ضرر اقتصادی خواهد شد. عمکرد بذر یک تا دو تن در هکتار می باشد.

هشدار - عوارض جانبی

تمام اجزای گیاه کرچک سمی هستند، به خصوص دانه ها که بسیار سمی هستند. شما باید دانه های کرچک را از محل بازی کودکان دور نگه دارید زیرا این گیاه زیبا با دانه های لوبیا شکل در صورت بلعیده شدن میتواند کشنده باشد

رامبای پديلانتوس بنت قنسول کروتون