نعناع

دانستنیهای علمی

دانستنیهای علمی : از دو هزار سال قبل تاكنون، از گونه هاي مختلف نعناع به عنوان ادويه و دارو استفاده مي شود. از برگ‌ها، پيكر رويشي و اسانس اين گياه در اكثر داروخانه‌هاي معتبر به عنوان دارو ياد شده است. مهمترين كشور توليد كننده اين گياه آمريكاست كه در سال 1992 حدود 3200 تن اسانس از 43000 هكتار زمين زير كشت استحصال نموده است. از كشورهاي ديگر توليد كننده نعناع مي توان روسيه، بلغارستان، برزيل، ژاپن، فرانسه، آرژانتين و مجارستان را نام برد.

خصوصیات - معرفی

خصوصیات ظاهری : خانواده‌ نعناع داراي گياهاني عموماً علفي و داراي ساقه‌هاي راست يا خزنده و چهار گوش هستند. برگ‌هاي اين گياهان ساده متقابل و يك در ميان و متناوب است. گل‌هاي آنها كامل، نامنظم، دوجنسي و مجتمع به صورت دسته‌هايي واقع در محور ساقه يا در قسمت انتهايي آن است. گل‌ها داراي كاسبرگ 5 قسمتي و دو يا چهار پرچم هستند. مادگی بزرگ با 2 برچه كه هر يك 4 تخمك دارد كه بعداً تبديل به ميوه‌هاي فندقه مي‌شود كه هر يك حاوي چهار بذر منفرد است. بذر اين گياهان نيز كوچك بوده و داراي آندوسپرم ناچيزي است. این گیاه چند ساله ریزوم دار است. گلچه های کوچک به رنگ سفید تا ارغوانی روشن، در دسته هایی که یک خوشه ی استوانه ای شکل را تشکیل می دهند. گياهان تيره نعناع علفي در موارد نادري به صورت درختچه‌هاي كوچك مي‌رويند. این گیاهان از نظر نحوه زندگی و نیازهای اکولوژیکی بسیار متفاوتند. نعناعيان، يكي از بزرگ‌ترين خانواده‌هاي گياهي هستند كه داراي پراكنش جهاني مي‌باشند (به غير از مناطق قطب شمال و جنوب). اين خانواده‌ شامل سه تا چهار هزار گونه گياهي است كه اين گونه‌ها در 200 جنس قرار گرفته‌اند.

شرایط نگهداری نعناع

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 18 تا 20 سانتی گراد درجه سانتیگراد خاک مورد نياز لوم شنی حاوی ترکیبات هوموسی زیاد

شرایط محیط رشد: نعناع را در اکثر نقاط می توان کشت کرد اما مناطق خیلی سرد برای کشت این گیاه مناسب نمی باشد. مواد و عناصر غذایی فراوان و آب کافی برای رویش آن ضروری است. گیاه در 2 تا 3 درجه سانتی گراد شروع به رویش می نماید و درجه حرارت مناسب به منظور تسریع در رشد و نمو گیاه و همچنین افزایش در تولید اسانس 18 تا 20 درجه سانتی گراد است. نعناع گیاهی شب کوتاه است و کشت آن در شرایط بلند روز (از نظر تابش نور) سبب افزایش محصول نعناع شده و در سنتز اسانس آن نیز تاثیر مثبت دارد. از این رو همواره توصیه می شود که این گیاه در دامنه جنوبی تپه ها کشت شود. نعناع دارای ریشه های سطحی است که قادر به جذب رطوبت از اعماق زمین نمی باشد لذا آبیاری مناسب در طول رویش گباه ضروری است. گیاهان از 3 تا 4 هفته پس از رویش تا قبل از گل دهی به مقادیر مناسبی آب نیاز دارند و باید تحت آبیاری منظم قرار گیرند. علاوه بر آب و نور کافی، مواد و عناصر غذایی مناسب در خاک برای کشت نعناع ضروری بوده و سبب افزایش خاک سیاه و پیت با ساختمان مناسب و حاوی مواد و عناصر غذایی کافی برای کشت نعناع مناسب می باشد. PH خاک برای نعناع 5 تا 8 مناسب است بطور کلی خاک های اسیدی و زهکشی شده خاکهای مناسبی برای کشت نعناع می باشند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی: نعناع در ایران، اغلب به عنوان سبزی و برای تهیه عرق نعناع و در سطح محدودتری به منظور تولید اسانس کشت می شود، اما در کشور های پیشرفته بیشتر به منظور استحصال اسانس کاشته می شود. ماده موثره گیاهان این تیره عمدتاً از نوع اسانس است که در کرک‌های ترشحی یا حجره های مخصوص در برگ، ساقه و گل ها ساخته و ذخیره می شود. در اندام‌های مختلف این گیاهان موسیلاژ، تانن و مواد تلخ نیز وجود دارد. به واسطه وجود اسانس در پيكر رويشي، گياهان از بويي مطبوع و مزه اي خنك و كمي تند برخوردارند. برگ‌ها 2 تا 7/2 درصد و گل‌ها 4 تا 6 درصد اسانس دارند، ساقه ها معمولاً فاقد اسانس مي باشند. به طور متوسط، مقدار اسانس در اندام‌هاي هوايي گياه 1 تا 1.5 درصد گزارش شده است. اغلب نعناعيان توليدكننده ‌ترپن‌‌ها و انواع تركيبات ديگر هستند كه عمدتاً اين تركيبات در کرک‌های ترشحی غده‌ای برگ‌ها، ساقه‌ها و اندام‌هاي زايشي ذخيره مي‌شوند. در بين گياهان خانواده‌ نعناع،‌ گونه‌هاي مفيد فراواني وجود دارد كه عده‌ زيادي از آنها در مصارف پزشكي و صنايع غذايي استفاده مي‌شوند. تعداد زيادي از اين گونه‌ها نيز به علت داشتن گل‌هاي زيبا و معطر، داراي ارزش زينتي بوده و در باغباني مورد استفاده قرار مي‌ گيرند.

نحوه تکثیر نعناع

نحوه تکثیر گیاه: روش تکثیر از طریق ریشه رست مناسب ترین روش برای تکثیر نعناع است بطوریکه پس از بارندگی سبک‏ پایه های مادری 2 تا 3 ساله را از زمین خارج می کنند. ریشه گیاهانی که برای تکثیر نعناع استفاده می شوند باید سالم و عاری از هر گونه علف هرز بوده و حداقل 70 درصد آن سفید و 30 درصد بقیه سبز رنگ باشد که هنگام کاشت این قسمت سبز رنگ خارج از خاک می ماند.رطوبت ریشه رستها از 80 درصد کمتر نباشد. در تکثیر توسط ریشه رست، فاصله ردیف ها از یکدیگر 50 تا 60 سانتی متر و عمق مطلوب برای کاشت 10 تا12 سانتی متر می باشد. پس از کاشت، اگر زمین خشک باشد باید بلافاصله زمین را آبیاری نمود. برای هر هکتار زمین به 1.4 تا 1.6 تن ریشه رست نیاز است. برای تکثیر از طریق قلمه های ساقه در اواخر بهار (خرداد) از شاخه های جوان و سبز پایه مادری، 2 تا 3 قلمه که حداقل دو جفت برگ داشته باشند جدا می کنند (بهتر است از میان گره های پائینی انتخاب شوند). پس از ریشه دهی آنها را به زمین اصلی منتقل می نمایند. تکثیر به روش قلمه های ساقه روش چندان مناسبی نیست و تنها در سطوح کوچک کشت مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش فاصله ردیفها از یکدیگر بین 50 تا 70 سانتی متر مناسب می باشند.

نعناع وحشی یا نعناع ذرتی نعناع زینتی نعناع پشمالو منتا ساتیوا

پونه سای دنایی ريحان مرزنگوش - مرزنجوش مرزنجوش وحشی