کرفس کوهی

کرفس کوهی گیاهی چندساله و از خانواده چتریان می باشد. ارتفاع آن 120 تا 200 سانتیمتر، دارای ریشه راست دوکی شکل که در قست فوقانی دارای غده می باشد، برگ ها دارای بریدگی های پنجه ای شکل که در قاعده دارای دمبرگ بلند و بدون، غلاف می باشد.

گل های کرفس کوهی به صورت چترهای زردرنگ بوده که انشعابات 2 تا 8 شعاعی دارد، بذر درشت و صفحه ای شکل به رنگ سبز و قهوه ای مایل به زرد می باشد. وجود سه رگه مشخص در بذر کرفس کوهی قابل مشاهده است، بذر گیاه کرفس کوهی حساسیت زیادی به بیماری دارد، آفات به راحتی پوسته چرمی بذر کرفس کوهی را سوراخ کرده و از آن تغذیه می کنند.

رشد گیاه کرفس کوهی بستگی به میزان و نوع بارندگی منطقه دارد، در سال هایی که بارش بیشتر به صورت باران باشد رشد از نیمه اول اسفند است به خصوص در کوه هایی که در شیب جنوبی واقع شده اند.

سال هایی که بارش به صورت برف باشد رشد با ذوب برف آغاز می شود،. عمر متوسط برگ های گیاه 75 روز می باشد و بعد از آن گل آذین گیاه، ظاهر می شود زمان رسیدن بذرها نیمه های مردادماه است.

رویشگاه طبیعی کرفس کوهی ارتفاعات و مناطق برفگیر زاگرس مرکزی است. به طور کلی حداقل با ارتفاع 2500 متر با بارندگی بیش از 450 میلیمتر و حداقل 60 درصد ریزش های آن بصورت برف باشد حداکثر دمای هوا در دوره رشد 20 درجه می باشد.

رویشگاه این گیاه بر روی خاک های کم عمق تا بسیار عمیق با بافت متوسط تا سنگین که ظرفیت نگهداری آب بالایی داشته و فاقد شوری و قلیائیت باشد،دیده می شود.

موفقيت در زراعت كرفس كوهی بستگی زيادی به چگونگی آماده كردن زمين دارد كه بايد در زمان صحيح و با وسايل مناسب انجام شود. برای تهيه بستر مناسب برای كاشت كرفس كوهی بايد تيمارهای زير را بر روی زمين اعمال نمود:

1- شخم چپ و راست زمين با استفاده از دنده يا شخم با گاوآهن و تراكتور به منظور اصلاح رابطه آب و خاك و از بين بردن علف های هرز 

2- تقويت خاك با استفاده از كودهای شيميایی حاوی تركيبات فسفر (مانند فسفات آمونيوم) و يا با كودهای حيوانی. برای اين كار در شرايط كشت آبی 20 كيلوگرم و در شرايط كشت ديم 10 كيلوگرم كود فسفات دار به ازای هر جريب (1000 مترمربع) توصيه می شود.

3- زدن ديسك يا دنده و سپس ماله به ميزان كافی به منظور خرد كردن كلوخه ها به طور كامل و تسطيح زمين. البته اگر عمليات شخم در شرايط مناسب رطوبتي خاك (گاورو) انجام شود، كلوخه های زيادی ايجاد خواهد شد. به هر حال حذف كلوخه ها نقش مؤثری در جوانه زنی بهتر بذر اين گياه دارد.

4- ايجاد شيارهایی به عمق حداقل 15 سانتيمتری و با فاصله 50 سانتيمتر با استفاده از دستگاه شيار زن. تجربه كشت های انجام شده نشان می دهد كه در اين روش كاشت علاوه بر آبياری راحتتر (در كشت آبی) و يا نگهداری بهتر آب (در كشت ديم) كنترل علف های هرز نيز ساده تر است.

در كشت ديم ممكن است انجام مراحل فوق با محدويت روبرو باشد ولی توصيه می شود تا حد امكان در آماده سازی زمين به موارد فوق توجه شود.

خواص درمانی:

از سالیان دراز کرفس کوهی به علت اثرات ضد درد، ضد التهاب، آرام‌بخش و ضد سرفه مورد استفاده بوده است. همچنین این گیاه دارای اثرات ضد ویروس، ضد دیابت، ضد سرطان بوده و آن را به عنوان عامل پیشگیری کننده از زخم معده مطرح می کنند.

کرفس کوهی در مداوای اضطراب، استرس، انواع اختلالات گوارشی بخصوص بیماری های التهابی روده از قبیل کرون و کولیت و بیماری های روماتیسمی مؤثر است.

بذر کرفس کوهی اشتهاآور است و در مهار رشد تومور معده و محافظت از کبد تأثیر مفیدی دارد. ضمن اینکه استفاده‌ از آن و نیز جوشانده ریشه گیاه کرفس برای درمان علائم آنفلوانزا، سرماخوردگی، سرفه های شدید و تنگی نفس نافع می باشد.

از اندام های گیاه برای رفع معده درد، درمان التهاب مفاصل و روماتیسم و تصفیه خون استفاده می شود. همچنین کرفس کوهی در درمان چربی خون بالا، پرفشاری خون، انواع اختلالات قلبی عروقی و کمردرد کاربرد خوبی دارد.

علاوه بر اثرات دارویی، اسانس موجود در بذور و ریشه گیاه باعث جذب حشرات و تسهیل عمل گرده افشانی، دور نمودن بعضی حیوانات و آفات گیاهی و محافظت در برابر آسیب های ناشی از افزایش گرما می شود.

برگ، ساقه و گل کرفس جهت تهیه فرآورده هایی از قبیل ترشی و شور کرفس کوهی و یا استفاده در پخت برخی از غذاها مثل سوپ و یا همراه با ماست و نیز به صورت پودر خشک برای معطر کردن دوغ قابل استفاده است. متاسفانه برخی از عشایر یا بومیان مناطق دامنه های زاگرس که رویشگاه اصلی این گیاه معطر است، به منظور استفاده از قسمت های مختلف ریشه غده مانند آن، زمینه ریشه کنی این گیاه پرخاصیت را فراهم کرده اند که این شیوه تهدیدکننده حیات و بقای این گونه منحصربه فرد گیاهی شده و باید به شدت از آن پرهیز شود.

در یک پروژه تحقیقاتی اثر عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی بر میزان فشار خون مورد بررسی قرار گرفت که نشان داد سبب پیشگیری و کاهش پرفشاری خون می شود. اثرات ضد فشار خون و آنتی اکسیدانی عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی بر فشار خون ناشی از دگزامتازون پیشنهاد می شود اما مطالعات بیشتری برای یافتن مکانیسم اثر دقیق این داروی گیاهی مورد نیاز است. در این تحقیق، برای القای فشار خون، دگزامتازون به صورت زیر جلدی به مدت 14 روز بر روی افراد مورد مطالعه تجویز شد که در گروه پیشگیری، تجویز خوراکی عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی چهار روز قبل از تجویز دگزامتازون آغاز شد و تا پایان دوره (بین یک تا 18 روز) ادامه یافت و در گروه درمانی، عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی از روز 8 تا 14 تجویز شد. دگزامتازون به طور معناداری فشار خون سیستولیک را افزایش داد. تجویز عصاره هیدروالکلی کرفس کوهی، سبب پیشگیری و کاهش پرفشاری خون ناشی از دگزامتازون در گروه های درمانی و پیشگیری شد.

بيماری و آفت خاصی در پايه های سبز شده كرفس كوهی ديده نمی شود ولی پرندگان در اوايل رشد رويشی گياه از اندام های تازه روييده آن تغذيه می كنند. همچنين عمليات وجين علف های هرز برای جلوگيری از ايجاد رقابت در زمان رشد رويشی گياه مخصوصاً در سال های اول ضروری است و از توسعه علف های هرز در مزارع كرفس بايد جلوگيری نمود. لازم به ذكر است كه پخش كود دامی بر روی سطح زمينی كه به زير كشت گياه كرفس كوهی رفته است، در سرعت رشد رويشی گياه در سال های بعد بسيار مؤثر می باشد. لذا توصيه می شود پس از خزان گياهچه های جوان و قبل از شروع دوره سرما، كود دامی به ميزان مناسب بر روی سطح زمين پخش شود.