۱۲ بهمن
در خصوص صیفی جات بیشتر بدانیم
مقدمه
صیفی جات یک دسته از محصولات کشاورزی هستند که در اواخر بهار و اوایل تابستان کشت میشوند و در تمام طول تابستان مورد برداشت قرار میگیرند. برخی صیفیجات را با سبزیجات اشتباه میگیرند اما این دو دسته از محصولات کشاورزی تفاوتهایی با هم دارند. از جمله اینکه صیفیجات بیش از اینکه سبزی باشند به عنوان میوه شناخته میشوند. میوه ویژگیهای خاصی دارد که صیفیجات نیز از وجود آنها بهرهمند هستند.
مثلا میوه در ابتدا به شکل گل بر گیاه ظاهر میشود و در نهایت به صورت میوه درمیآید. دیگر اینکه میوه دانه دارد. این در حالی است که سبزی میتواند شامل ساقه، برگ یا حتی ریشه گیاه باشد. پس صیفیجات سبزی نیستند بلکه میوه هستند. از جمله مهمترین صیفی جات موجود میتوان به انواع کدو، بادمجان، انواع فلفل، گوجه فرنگی، خیار و... اشاره کرد.
فرق سبزیجات و صیفی جات چیست؟
طبق تعریف گیاه شناسی میوه قسمتی از گیاه است که از طریق گلدهی تولید می شود و همچنین بخشی از گیاه است که دارای دانه می باشد و به سایر قسمت های دیگر گیاه مانند ساقه ، برگ ، ریشه و حتی جوانه گل سبزی می گویند. بنابراین چون صیفی جات از طریق گلدهی تولید می گردند؛ میوه محسوب می شوند. از جنبه های آشپزی و فرهنگی ممکن است هر دو سبزی به حساب ایند.
صیفی جات: کدو
کدوها انواع مختلفی دارند. بسیاری از آنها به طور گسترده برای خوراک دام و برخی برای مصرف انسان کشت میشوند. کدو معمولاً به صورت پختهشده سرو میشود و دانه آن نیز میتواند بعد از تفت دادن مورد استفاده قرار بگیرد. برخی از کدوها تابستانی و برخی دیگر زمستانی هستند.
از جمله انواع کدوهای تابستانی میتوان به کدو حلوایی، کدو حلوایی زرد، کدو سبز و... اشاره کرد. کدو معمولا به صورت بوتهای رشد میکند و ارتفاع آن حدودا 45 تا 75 سانتیمتر (18 تا 30 اینچ) است. شکل کدوها ممکن است مسطح، کشیده، دراز، کج و رنگ آنها سفید، کرم، زرد، سبز و حتی رنگارنگ باشد. سطح کدو ممکن است پوستهپوسته، صاف، دارای برآمدگی یا حتی زگیلدار باشد. این به اصطلاح میوه خیلی سریع رشد میکند و باید چند روز پس از تشکیل شدن (قبل از سفت شدن دانه ها و پوست) برداشت شود و بلافاصله پس از برداشت مورد استفاده قرار بگیرد. لازم به ذکر است پوست آن به طور کلی به عنوان خوراکی در نظر گرفته میشود.
کدوهای زمستانی معمولا میوههای بزرگی دارند و به مدت طولانی در صورتی که به صورت خشک شده یا منجمد شده باشند میتوان آنها را نگهداری کرد. از جمله انواع کدوهای زمستانی میتوان به نوع خاصی از کدو حلوایی و کدو تنبل غول پیکر اشاره کرد. این نوع از صیفی جات نیز طیف وسیعی از اندازهها، شکلها و رنگها را شامل میشود. پوست آن نسبتاً سختتر از پوست کدو تابستانی است و معمولاً غیرقابل خوردن است. انواع مختلفی از کدو حلوایی زمستانی به عنوان کدوهای تزئینی پرورش داده میشوند.
صیفی جات: بادمجان
بادمجان یکی از انواع صیفیجات است که در هوای گرم اواسط تا اواخر تابستان برداشت میشود. بادمجان اگر به موقع برداشت شود بهترین طعم را دارد. این گیاه که معمولا به رنگ بنفش تیره است یکی از موارد مورد علاقه ما برای کباب کردن است.
بادمجان به صورت وحشی در زادگاهش یعنی آسیای جنوبی به عنوان گیاهی چندساله رشد میکند. با این حال این گیاه توسط اکثر کشاورزان به عنوان یک گیاه یکساله در نظر گرفته میشود. بادمجانها مانند دیگر صیفی جات به دمای نسبتاً بالایی برای رشد نیاز دارند. آنها زمانی که دما بین 70 تا 85 درجه فارنهایت (21 تا 30 درجه سانتیگراد) باشد سریعترین رشد را خواهند داشت و در هوای سردتر بسیار آهسته رشد میکنند. بادمجانها بعد از به عمل آمدن، از شاخههای گیاه خود که ارتفاعی معادل چندین فوت دارد آویزان میشوند.
بسترهای مرتفع غنیشده با کود کمپوست مکان ایدهآلی برای رشد بادمجان است. زیرا چنین خاکی سریعتر گرم میشود. بادمجانها برای رشد در گلدان به عنوان گیاه زینتی نیز عالی هستند. البته امروزه تعداد کمی از انواع بادمجان زینتی وجود دارد که میوههای غیرخوراکی آن دارای طرحهای متنوع و جذاب باشد. با اینکه بادمجانها معمولاً به رنگ بنفش تیره دیده میشوند اما رنگ آنها میتواند متفاوت باشد. بادمجان در اندازه و شکلهای متفاوت از میوههای کوچک گرفته تا میوههای بزرگ یافت میشود.
فلفل دلمهای
فلفل دلمهای که در دسته صیفی جات قرار میگیرد به رنگهای مختلفی از جمله قرمز، زرد، نارنجی، سبز، سفید و بنفش دیده میشود. فلفل دلمهای را گاهی اوقات به عنوان فلفل شیرین هم دستهبندی میکنند. از این میوه معمولاً به عنوان یک ماده گیاهی یا غذای جانبی استفاده میشود.
فلفل گیاه بومی مکزیک، آمریکای مرکزی و شمال آمریکای جنوبی است. شرایط مناسب برای کاشت فلفل دلمهای شامل خاک گرم و مرطوب در محدوده دمایی 21 تا 29 درجه سانتیگراد (70 تا 84 درجه فارنهایت) است.
فلفل دلمهای مانند گوجه فرنگی، میوهای گیاهی اما جزء سبزیجات آشپزی است. تکههای فلفل دلمهای معمولاً در سالادهای باغی و به عنوان چاشنی روی پیتزا استفاده میشوند. انواع مختلفی از فلفل شکمپر هم وجود دارد که با استفاده از فلفل دلمهای توخالی یا نصفشده تهیه میشود. فلفل دلمهای ممکن است در تولید ادویه پاپریکا نیز استفاده شود.
فلفل دلمهای شامل 94 درصد آب، 5 درصد کربوهیدرات و چربی و مقدار ناچیزی پروتئین است. آنها منابع غنی ویتامین C هستند. فلفل دلمهای قرمز تقریباً دو برابر ویتامین C و هشت برابر ویتامین A نسبت به فلفل دلمهای سبز دارد. فلفل دلمهای تنها فلفلی است که کپسایسین تولید نمی کند. کپسایسین یک ماده شیمیایی چربی دوست است که در تماس با غشاهای مخاطی میتواند احساس سوزش شدید ایجاد کند. بنابراین تند نیست.
صیفی جات: گوجه فرنگی
تصویر ۴
گوجه فرنگی نوع دیگری از صیفی جات است که یک گیاه گلدار از خانواده گل شببو است. این گیاه به طور گسترده به عنوان یک میوه خوراکی کشت میشود. گوجه فرنگی که به عنوان یک سبزی برای رسیدن به اهداف تغذیهای در نظر گرفته شده است، منبع خوبی از ویتامین C و لیکوپن فیتوشیمیایی است. این میوه معمولاً بهصورت خام در سالاد مصرف میشود، با این حال در غذاهای پختهشده یا به عنوان یک ماده خام در کنار غذاهای آماده (ساندویچ) و ترشی نیز به کار میرود.
علاوه بر این درصد زیادی از محصول گوجه فرنگی در جهان فرآوری میشود. محصولاتی شامل کنسرو گوجه فرنگی، آب گوجه فرنگی، سس کچاپ، پوره، رب و گوجه فرنگی خشکشده در آفتاب یا پودر گوجه فرنگی خشکشده مواردی هستند که استفادههای زیادی دارند.
بوتههای گوجهفرنگی معمولاً بسیار منشعب هستند و ۶۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر (۲۴ تا ۷۲ اینچ) گسترش مییابند و در هنگام باردهی تا حدودی دنبالهدار میشوند، اما چند نوع آن نیز فشرده و قائم هستند. برگهای گوجه فرنگی تقریبا کرکدار هستند و تا 45 سانتیمتر (18 اینچ) طول دارند.
گلهای این میوه دارای پنج گلبرگ و به رنگ زرد با 2 سانتیمتر (0.8 اینچ) قطر، آویز و خوشهای هستند. میوه گوجه فرنگی قطری معادل 1.5 تا 7.5 سانتیمتر (0.6 تا 3 اینچ) یا حتی بیشتر دارد. آنها معمولا قرمز، مایل به قرمز یا زرد هستند. شکل آنها از کروی تا بیضی و کشیده تا گلابی شکل متفاوت است. هر میوه حاوی تعدادی دانه کوچک است که با یک ماده ژلهای احاطه شدهاند.
خیار
خیار که در دسته صیفی جات قرار دارد به عنوان یک میوه محبوب نیز شناخته میشود. گیاه خیار عاشق آفتاب و آب است و تا زمانی که آب و گرمای کافی دریافت کند، به سرعت رشد میکند. اگر خیارها خیلی بزرگ شوند طعم آنها تلخ میشود. پس باید به موقع چیده شوند.
در کل دو نوع خیار داریم. نوع اول درختی و نوع دوم بوتهای است. خیارهای درختی، روی تاکهای قوی با برگهای بزرگ، رشد میکنند. رشد این گیاه سریع است و اگر به درستی از آن مراقبت شود محصول فراوانی میدهد. این گیاه اگر روی یک حصار انداخته شود بهترین رشد را دارد. خیارهای درختی از آنجا که روی زمین نمیافتند، در مقایسه با خیارهای بوتهای که مستقیماً بر خاک رشد میکنند میوههای تمیزتری میدهند. از طرفی اغلب چیدن خیارهای درختی راحتتر است. با این حال، خیارهای بوتهای برای رشد در گلدان و باغهای کوچک مناسبتر هستند.
خیار جدای از اینکه در ظرف میوه و در کنار انواع سالادها جای دارد برای تهیه ترشی هم استفاده میشود. این ترشی که با نام خیار شور شناخته میشود بسیار پرطرفدار است.
بوتههای خیار باید در خارج از منزل کاشته شوند. خیارها به شدت به سرما حساس هستند. برای اینکه خیار بتواند جوانه بزند خاک آن باید دارای دمایی معادل حداقل 70 درجه فارنهایت (21 درجه سانتیگراد) باشد. نهالها نیز در آن دما به بهترین وجه تنظیم میشوند. (در آب و هوای سردتر، میتوان خاک را با پلاستیک سیاه گرم پوشاند.) در خاک گرم خیار به سرعت رشد کرده و در حدود 6 هفته میرسد.
صیفی جات: بامیه
بامیه که در دسته صیفی جات قرار میگیرد گیاهی است که در هوای گرم رشد میکند. این گیاه به دلیل داشتن گلهای زیبا در طول فصل رشد ظاهری دوستداشتنی دارد. همچنین سرشار از ویتامین A و کالری کم است که آن را به یک مکمل عالی برای رژیم غذایی شما تبدیل میکند.
میتوانید 3 تا 4 هفته قبل از آخرین یخبندان بهاری، دانههای بامیه را در داخل گلدانهای ذغال سنگ نارس و زیر نور کامل قرار دهید. در مناطق گرمتر میتوانید بامیه را مستقیماً در باغ خود 3 تا 4 هفته قبل از آخرین تاریخ یخبندان بهاری بکارید، به شرطی که گیاهان را با یک قاب بپوشانید تا هوا کاملاً گرم شود. مطمئن شوید که پوشش، 2 تا 3 فوت مرتفع باشد تا گیاهان فضایی برای رشد داشته باشند.
قبل از شروع عملیات کاشت بامیه، صبر کنید تا هوا کاملا پایدار و گرم شود. میتوانید بامیه را زمانی در باغ بکارید که دمای خاک به حدود 65 تا 70 درجه فارنهایت رسیده باشد. هر چه هوا گرمتر باشد بهتر است.
بامیه به عنوان یک محصول که در هوای گرم رشد میکند، بسیار طرفدار نور خورشید است. بامیه گیاهی با سازگاری بالاست و در بیشتر خاکها رشد خواهد کرد. با این حال در خاک هایی با زهکشی خوب و غنی از مواد آلی بهترین عملکرد را دارد. خاک بامیه در حالت ایدهآل بهتر است اسیدی و pH آن بین 5.8 تا 7.0 باشد.
نحوه کاشت بامیه
در زمان کاشت نشاء بامیه باید آنها را با فاصله 1 تا 2 فوت از هم قرار دهید تا فضای کافی برای رشد داشته باشند. بذرهای بامیه به عنوان یک نوع صیفی جات را به عمق ۲/۱ تا 1 اینچ و به فاصله 12 تا 18 اینچ پشت سر هم بکارید. برای کمک به سرعت بخشیدن به جوانهزنی میتوانید بذرها را یک شب در آب ولرم خیس کنید. بوتههای بامیه بلند هستند، بنابراین ردیفها را با فاصله 3 تا 4 فوت از هم فاصله دهید.
زمانی که گیاهان جوان هستند علفهای هرز را از بین ببرید، سپس برای جلوگیری از رشد بیشتر علفهای هرز، به شدت مالچپاشی کنید. یک لایه مالچ به ارتفاع ۲ تا ۳ اینچ بمالید. شما باید گیاهان را با ابعاد 10 در 10 در 10، با کود دامی کهنه یا کمپوست غنی بپوشانید. همچنین میتوانید ماهیانه یک کود مایع متعادل استفاده کنید. هنگامی که نهالها حدود 3 اینچ قد کشیدند، گیاهان را نازک کنید تا 12 تا 18 اینچ از هم فاصله داشته باشند، البته اگر از قبل این فاصله را رعایت نکردهاید.
گیاهان را در طول ماههای تابستان به خوبی آبیاری کنید. 1 اینچ آب در هفته مقدار ایدهآلی است، اما اگر در یک منطقه گرم و خشک هستید، بیشتر از آن استفاده کنید. پس از اولین برداشت، برگهای پایینی را از گیاه جدا کنید. این کار به سرعت رشد کمک شایانی میکند.
صیفی جات: نخود فرنگی
نخود فرنگی نیز نوعی صیفی جات است که طرفداران بسیار زیادی دارد. طعم خوب این گیاه در انواع غذاها میتواند بسیار لذتبخش باشد. نخود فرنگی حتی در آب و هوای سرد هم رشد میکند. در واقع به محض اینکه شرایط کار بر زمین فراهم شود میتوان این گیاه را کاشت. حتی اگر بعد از آن برف ببارد.
پرورش نخود فرنگی آسان است اما دوره رشد آن محدود به هوای خنک است. علاوه بر این نخودفرنگی مدت زیادی پس از برداشت تازه نمیماند، بنابراین باید در اسرع وقت از طعم آن لذت برد. کلید رشد نخود فرنگی این است که آنها را در بهار بکارید تا در حالی که هوا هنوز خنک است، بالغ شوند. با این حال آنها همچنین میتوانند به عنوان یک محصول پاییزی یا زمستانی در مناطق گرمتر هم رشد کنند.
در کل سه نوع نخود داریم. نوع اول نخود شیرین است که با نام مستعار نخود باغی یا نخود انگلیسی شناخته میشود. این نوع نخود دارای پوستهای غیرقابل خوردنی است که دانهها (نخودها) در آن قرار دارند. نوع دوم نخود برفی است که پوستهای خوراکی، مسطح و بدون رشته حاوی نخودهای کوچک دارد. نوع سوم نخود فرنگی است که پوستهای ضخیم و خوراکی حاوی نخودهای بزرگ دارد.
کلمه کلیدی: صیفی جات