آنغوزه

دانستنیهای علمی

آنغوزه بومی بیابانهای خشک ایران، کوهای افغانستان بوده و بیشتر در هند کشت می شود. Foetida در لاتین به معنای بوی بد است که به بوی نامطبوع این گیاه اشاره دارد.آنغوزه از گياهان دارويي مهم تيره چتريان مي باشد. اين گياه علفي، چند ساله کرکدار، بوته اي يا درختچه اي و مونوكارپيك است (گياهاني که در طول رويش فقط يکبار به گل مي روند).

خصوصیات - معرفی

بسته به شرايط اقليمي محل رويش ، سال پنجم يا ششم و به گفتة بعضي از محققين پس از 6 تا 10 سال به گل مي رود و سپس دوره رويشي آن خاتمه مي يابد. در پنج سال اول منحصراً داراي تعدادي برگ واقع بر روي سطح زمين مي باشد. تدريجاً از بين برگ هاي آن که عموماً ظاهري غبار آلود دارند ، ساقه اي راست ، تقريباً استوانه اي و گوشتدار خارج مي شود که ارتفاعي متجاوز از 1تا 2 متر پيدا مي کند. در انتهاي ساقه هاي اصلي و فرعي گلهاي زرد رنگ و مجتمع به صورت گل آذين چتر مركب پديدار مي شود. گلها هرمافروديت هستند.

برگهاي قاعدة ساقة اين گياه عموماً گوشتدار، به طول متوسط 50 تا 60 سانتي متر و فاقد دمبرگ و منقسم به قطعاتي با تقسيمات فرعي دندانه دار يا لوبدار است. قطر ريشة اين گياه بر حسب سن گياه متفاوت و حدود 7-15 سانتي متر مي باشد و معمولاً تا عمق30-40 سانتي متردر خاک فرو مي رود .

ريشه ها به صورت افقي و به موازات سطح خاک قرار دارند که در حفاظت خاک اهميت فراواني دارد.

ريشه ها به صورت افقي و به موازات سطح خاک قرار دارند که در حفاظت خاک اهميت فراواني دارد.

برگها به صورت روزت و روي زمين گسترده مي باشند. برگها سبز تيره و داراي بريدگي هاي عميق و تقسيمات فرعي مي باشند و برگهاي قاعدۀ ساقة اين گياه عموماً گوشتدار، به طول متوسط 50 تا 60 سانتي متر و فاقد دمبرگ و منقسم به قطعاتي با تقسيمات فرعي دندانه دار يا لوبدار است.

ميوة آن شيزوکارپ(دو فندقه) به رنگ قهوه اي تيره يا قهوه اي خرمايي و بوي تند دارد. شکل آن بيضوي نسبتاً مسطح و داراي 5 خط مشخص در هر مريکارپ با کناره تغيير شکل يافته به صورت بال است. دو فندقه در زمان رسيدن از يکديگر جدا مي شوند و هر کدام به يک بذر تبديل و ريزش مي کنند .

ريشة اين گياه از دو لاية ضخيم و نازک تشکيل شده است . پوست بيروني ريشه به رنگ قهوه اي متمايل به تيره است و پس از خشک شدن به صورت يک لاية نازک به راحتي جدا مي شود. پوست دروني ضخيم و به رنگ سفيد مي باشد. ريشه ها راست،گوشتدار و نسبتاً ضخيم مي باشند. شیرابه خشک شده این گیاه از ریزوم و یا ریشه بالایی آنغوزه استخراج می شود.

منطقة يقة گياه پوشيده از اليافي است که باقيماندۀ غلاف خشک شده برگهاي سنوات قبل است. اين الياف يک لاية محافظ براي اين منطقه به حساب مي آيند. پس از تشکيل بذر چون در گياه بالغ، تمامي شيرۀ پرورده براي ساختن بذر به مصرف مي رسد گياه براي هميشه خشک مي شود و ريشه مورد حملة حشرات و آفات قرار گرفته و مي پوسد.

شرایط نگهداری آنغوزه

نور مورد نياز خیلی زیاد آبياري و رطوبت کمی خشک دماي مورد نياز 18 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز عمیق و با زهکش مناسب

این گیاه خاکهایی عمیق و غنی و همچنین مکانهایی آفتابی را می پسندد. به دماهای زیر 10- درجه مقاوم است. به خاکهایی با بافتها و pHهای گوناگون سازگاری دارد ولی بهترین رشد را در خاکهایی عمیق و با زهکش مناسب دارد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

ترکیبات عمده آنغوزه 40 تا 64% رزین، 25% صمغ های درون زا و 17-10% اسانس می شود. رزین دارایasaresinotannols نوع A و B، فرولیک اسید، آبلی فرون و 4 ترکیب ناشناخته دیگر می شود. رزین بدست آمده تازه سفید خاکستری است و پس از خشک شدن کهربایی پررنگ می شود.

در هنگام پخت بوی نامطبوع آن کمتر می شود. معمولا در آشپزی به صورت چاشنی و یا ترشی مورد استفاده قرار می گیرد و گفته می شود برای عمل هضم مناسب است. در هند به عنوان ادویه ای در پخت غذاها استفاده شده و اهمیت آن مانند ادویه های دیگر مثل زردچوبه است.یکی از خواص این گیاه این است که ضد نفخ بوده و می تواند رشد باکتری های همزیست را در روده کاهش دهد و در نتیجه میزان تولید گاز را کم کند. در طب غربی از این گیاه برای درمان آسیبهای شکمی در قرنهای 18 و 19 استفاده می شد. از این گیاه برای مبارزه با آنفولانزا نیز استفاده می شود. در سال 1918 از این گیاه برای مبارزه با آنفولانزای شایع شده در اسپانیا استفاده شد. در سال 2009 محققان نشان دادند که ریشه آنغوزه دارای ترکیبات ضد ویروسی طبیعی است که می تواند ویروسها H1N1 ( آنفولانزا) را در شرایط درون شیشه ای نابود کند. علاوه بر این، گفته می شود که این گیاه می تواند به درمان آسم و برونشیت نیز کمک کند. در طب سنتی این گیاه را به گردن کودکان مبتلا به سرماخوردگی می آویختند. آنغوزه می تواند به عنوان ماده ای ضد باروری و یا سقط جنین استفاده شود. رزین آنغوزه ضد صرع است. علاوه بر این به عنوان پادزهری برای تریاک نیز شناخته می شود. در علم گیاهان دارویی مدرن برای درمان هیستری، برخی بیماری های عصبی، برونشیت، آسم و سرفه های شدید استفاده می شود. رزین این گیاه ضد اسپاسم، ضد نفخ، خلط آور، ملین و آرام بخش است. اسانس بدست آمده از صمغ آن برای درمان آسم مفید است. علاوه بر این، آنغوزه میزان جریان خون را کم کرده و باعث پایین آمدن فشار خون می شود. در یک تحقيق به بررسي شرايط بهينه توليد سوسپانسيون آبي آنغوزه و تاثير اسپري آن براي كنترل آفات كليدي كرمان از جمله شته اقاقيا ،Aphis fabaeشپشه آردی( Tribolium castaneuem )و مگس سفيد (Bemisia tabacci ) پرداخته شد. نشان داده شد که اين عصاره علاوه بر آفت كش بودن به علت بوي خاصي كه دارد بعنوان دافع خوبي براي حشرات مضر ديگر نيز مي باشد كه به حفاظت محصولات كمك مي كند. به منظور ایمنی زیستی و کاهش اثرات سموم شیمیایی برای اولین بار در ایران استفاده از قارچ لکانیسیلیوم موسکاریوم و عصاره آبی انغوزه برای کنترل بیولوژیک تعدادی از آفات کلیدی که سالانه خسارات زیادی به محصولات وارد می‌کنند، صورت گرفت. در این مطالعه نیز نشان داده شد که کنترل بیولوژیکی آفات هدف با استفاده از عصاره این گیاه به خوبی صورت گرفت. آنغوزه می تواند میزان التهاب را کم کرده و همچنین باعث مرگ سلولهای سرطانی شود. گفته می شود آنغوزه می تواند میزان کلسیم استخوانها را افزایش دهد.

نحوه تکثیر آنغوزه

بهترین روش تکثیر این گیاه استفاده از بذر است. نشاکاری برای این گیاه مناسب نیست.

هشدار - عوارض جانبی

عوارض جانبی : میزان تاثیر این گیاه در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد. از اینرو باید با احتیاط و تا حد امکان با توصیه پزشک و یا فرد متخصص مصرف شود. برخی افراد به گیاهان خانواده Apiaceae حساسیت دارند. به طور کلی این گیاه می تواند در برخی افراد ایجاد حساسیت کند. با این وجود درباره عوارض جانبی این گیاه اطلاعات کمی موجود است. در برخی مطالعات آزمایشگاهی نشان داده شد که عصاره آنغوزه برای سلولهای تخمدان و گلبولهای سفید خون سمی است. علاوه بر این مانع از جذب تیامیدین به DNA می شود. آنغوزه می تواند خطر افزایش خونریزی داشته باشد. به همین دلیل افرادی که اختلالاتی در ارتباط با خونریزی دارند نباید از این گیاه استفاده کنند. این گیاه به صورت سنتی نیز برای سقط جنین استفاده می شد. بنابراین زنان باردار نباید از این گیاه استفاده کنند. این گیاه با داروهایی مانند آسپرین، تنگ کننده های عروق(anticoagulants) مانند warfarin یا heparin، داروهای ضد پلاکتهای خونی مانند clopidogrel و داروهای استروئیدی ضد التهاب مانند ibuprofen و naproxen اختلال دارد. از آنجاییکه باعث کاهش فشار خون می شود نباید همزمان با داروهای پایین آورنده فشار خون مصرف شود. مصرف ژینکو و سیر با این گیاه می تواند اختلالات خونی مانند خونریزی را سبب شود.

باريجه

انجدان رومی - تکراری cid=60692 هویج وحشی خلال دندان باريجه