دان سیاه

گیاه "دان سیاه" گیاهی چند منظوره است که در گذشته به عنوان غذای پرنده (bird seed) به کشور ایران وارد شده است اما اخیراً بدلیل ارزش اقتصادی و امکان صادرات آن به شدت مورد توجه زارعین برخی استان های کشور قرار گرفته است.

دان سیاه گیاهی است که در سال یک بار به گل می نشیند. گل های مینیاتوری سفید و یا زرد آن در بهار نمایان می شود.  گیاه دان سیاه از خانواده رز است و بر خلاف هم خانواده هایش بی خار است. محل رویش اصلی گیاه دان سیاه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است و  همیشه سبز است.

با توجه به این داده ها و با توجه به اینکه عملکرد بذر بدست آمده از مزارع تولید انبوه زارعین مناطق مختلف طی سال های گذشته 1000 تا 1200 کیلوگرم در هکتار بوده است که بالاتر از عملکرد بدست آمده در بسیاری از کشورهای تولید کننده این گیاه است. شاید بتوان آن را به عنوان گیاه روغنی جدید در ایران مورد توجه قرار داد.

دان سياه گياهی با عملكرد بالای روغن و قدرت سازگاری بالا و توقع ¬های اقليمی كم می باشد. اين گياه با نام علمي Guizotia abyssinica Cass و نام انگليسی Niger از خانواده  Asteraceae، گياهی دو لپه ¬ای و يکساله است. ارتفاع گياه حدود يک چهارم متر، گل های زرد و به ندرت سبز روشن، ميوه فندقه و به رنگ سياه تا زرد و پوسته بذر سخت و به رنگ سیاه تا قهوه ای است.

جنس Guizotia بومی مناطق آفريقایی در حد فاصل عرض جغرافيایی 3 و 15 درجه شمالی و طول جغرافيایی 33 تا 48 درجه شرقی است. اين جنس دارای 6 گونه می باشد كه Guizotia abyssinica تنها گونه ای از اين جنس است كه مورد كشت و كار قرار می گيرد. اين گياه مهمترين محصول دانه روغنی اتيوپی و يك منبع دانه ریز روغنی در كشور هند می باشد بطوری كه دان سياه حدود 50 تا 60 درصد روغن خوراكی طبيعی كشور اتيوپی و حدود 2 درصد از كل توليد دانه روغنی هند را تأمين می كند. اما به دليل ميزان عملكرد پايين آن، در صنعت دانه ¬های روغنی جهان مورد توجه و بحث نيست.

نوع و میزان اسید های چرب موجود در روغن دان سیاه عبارتند از: 1.7 تا 3.4 درصد مایریستیک اسید، 5.8 تا 13 درصد پالمیتیک اسید، 5 تا 7.5 درصد استئاریک اسید، 13.4 تا 39.3 درصد اولئیک اسید و 45.5 تا 65.8 درصد لینولئیک اسید.