میوه خرمالو با نام علمی Diospyros kaki در اصل به کشور چین تعلق دارد و در اساطیر به آن میوه خدایان میگفتند. خرمالو از طریق این کشور به مناطق دیگری مثل کره و ژاپن منتقل گردیده است. در کشور ما مناطق پرورش و کاشت خرمالو استانهایی چون فارس، سمنان، مازندران، مرکزی، گیلان و شهرهایی مثل تهران و نواحی اطراف کویرها میباشند. در اکثر منازل قدیم ایرانیان در شهرها و روستاهای مختلف، یک یا چند درخت خرمالو جهت مصرف خانواده وجود داشته است.
درخت خرمالو، درختی همیشه سبز و برگریز مانند مرکبات است و ارتفاع آن به حدود 5 متر میرسد. این گیاه در صورت مساعد بودن شرایط نگهداری، عمری طولانی در حد 200 تا 250 سال دارد و به گردهافشانی نیاز ندارد. برگهای این گیاه، براق، پهن و تخممرغی شکل هستند.
خرمالو گونههای بسیار متنوعی در جهان دارد که از معروفترین آنها میتوان به خرمالو سایجو، خرمالو وانیلا، خرمالو کاردی فرانسوی، خرمالو گریت وال، خرمالو تریومف و خرمالو فویوکاکی نام برد.
خرمالوی فویو به رنگ نارنجی روشن و از نوع غیر قابض است و به آن خرمالوی سیبی نیز میگویند. این خرمالو علاوه بر مصرف به صورت تازهخوری، به صورت خشک شده، کبابی، سوخاری، پخته شده، بو داده و له شده نیز در آشپزی کاربرد دارد. پوست خرمالوی فویو نیز پس از شستن، قابل خوردن است. خرمالوی فویو حاوی ویتامینهای آ، ئی، سی و منبع خوبی از منگنز، فیبر، انواع آنتی اکسیدان، فسفر، مس، تیامین، ریبوفلاوین و فولات است و جهت تنظیم کارکرد مغز و سیستم عصبی، کاهش کلسترول، افزایش گلبولهای قرمز، درمان کمخونی، رفع التهاب، تقویت بینایی و رشد مناسب جنین، گزینه بسیار مناسبی میباشد.
خرمالوی فویو گیاه مختص مناطق نیمه گرمسیری است و نیاز سرمایی آن در سال، 100 تا 500 ساعت دمای منفی 7 درجه میباشد. دمای محیطی مناسب جهت رشد خرمالوی فویو، محدوده 16 تا 22 درجه سانتیگراد است. این گیاه میتواند تا سرمای منفی 15 درجه سانتیگراد را در زمستانها تحمل نماید.
منطقه کاشت و پرورش نهال خرمالوی فویو باید از تابش آفتاب مناسب به مقدار 8 ساعت در روز برخوردار باشد و مناطق نیمسایه باعث کندی رشد گیاه خواهند شد.
نهال خرمالو فویو پس از کاشت به مدت سه سال نیازمند است تا به اولین میوهدهی خود برسد. ثمردهی کامل هر نهال پس از ده تا هفت سال شکل میگیرد. مقدار محصول هر درخت خرمالوی فویو به طور متوسط بین 20 تا 100 کیلوگرم در سال متغیر است و از نظر اندازه، محصول خرمالو دارای ابعاد 5 در 7 سانتیمتر میباشد. وزن هر میوه بین 100 تا 250 گرم متغیر است و زمان رسیدن میوه در ماههای آبان و آذر ماه میباشد. بطور کلی میتوان در هر هکتار حدود بیست و پنج تن محصول خرمالو از زمین برداشت نمود.
خرمالوی فویو از طریق کاشت بذر، قلمه زدن و کاشت نهال تکثیر میگردد. این گیاه دارای ریشههای طولانی و بزرگی است و باید در خاکهای عمیق کاشت و پرورش یابد. مناسبترین زمان کاشت نهال در اواخر اسفند ماه و پس از پایان فصل سرما میباشد. جهت کاشت نهال باید حفرهای در زمین با عمق حدود یک متر و چهار برابر عرض ریشه نهال ایجادکرده و آن را با نیمی از خاک بومی یا کمپوست قدیمی یا مخلوط کاشت ارگانیک تجاری پر نمود. خاک اطراف ریشهها را باید محکم کرده تا حفرههای هوا در آن تشکیل نشود. بهتر است تنه نهال را از همان ابتدا جهت محافظت از خرگوش و حیوانات جونده، محافظت نمود.
پس از قرار دادن نهال، باید خاک را آبیاری نموده و یک حوضچه خاکی کوچک در اطراف تنه ایجاد کنیم تا هنگامی که زمان آبیاری کامل فرا برسد. سپس برای هر نهال، کوددهی با کود مایع و دارای فسفر بالا انجام شود. فاصله کاشت نهال به مقدار 5 تا 6 متر از هر طرف مناسب است.
در دو سال اول کاشت نهال، آبیاری اهمیت ویژهای دارد و باید با توجه به مقدار بارش محیطی، در فواصل زمانی کوتاه و به مقدار کم صورت پذیرد و مواظب بود تا در فصول گرم، گیاه دچار تنش آبی نشود. درخت خرمالوی فویو قدرت تحمل خشکسالی را برای مدت کوتاهی دارد ولی آبیاری آن باید بدون توجه به این مسئله و به صورت منظم در دستور کار قرار داشته باشد.
جهت هرس بهتر است عمل فرم دهی و سر برداری درخت پس از سال دوم انجام شود و یک مرتبه در سال صورت پذیرد. خرمالو فویو شاخ و برگ فراوانی دارد و در زمستان و اوایل بهار ممکن است مملو از شاخههای بیثمر و پربرگ باشد که تغییر رنگ میدهند و این مسئله نباید ایجاد نگرانی نماید.
جهت کوددهی به نهال خرمالو، در سه سال اول مقدار سه بار در سال و در سالهای بعدی مقدار دو بار در سال باید از کودهای سه بیست مایع NPK و همچنین کود دامی پوسیده اقدام گردد.
مهمترین آفات درختان خرمالو فویو، مگسهای سفید و تریپسها هستند که توسط سمپاشی علمی در زمان دقیق، میتوان با این آفات مبارزه نمود.
نهال خرمالوی فویو قابلیت رشد در انواع خاکهای مختلف را دارد ولی بهترین گزینه برای رشد مناسب آن خاک لومی است که زهکشی خوبی داشته و تا حدودی اسیدی باشد. خرمالوی فویو قابلیت تحمل خاکهای رسی را نیز دارد، اما باید توجه داشت که خاک محل کاشت حاوی نمک زیاد یا بور نبوده و غنی از کمپوست باشد.
خرمالو گونههای بسیار متنوع و با قیمتهای مختلفی دارد و در سنین کم، شکل نهالهای بسیاری از گونهها با یکدیگر مشابهت دارد. لذا باید هنگام خرید به نوع محصول خریداری شده دقت نموده و مشخصاً در خرید خرمالوی فویو به خاصیت بدون گس بودن آن توجه نمود. زمان خرید نهال را باید با توجه به زمان کاشت نهال تنظیم نموده و به شرایط آب و هوایی، کیفیت خاک و وضعیت بارشی منطقه محل کاشت باید دقت نمود.
نهال خرمالو فویو باید دارای گواهی معتبر و استاندارد بوده، از آفات عاری باشد و ریشه آن دچار پیچیدگی نباشد.