گل مغربی وحشی

"گل مغربی" گیاهی علفی، دوساله و متعلق به تیره گل مغربی است. منشأ این گیاه شمال امریکا گزارش شده است. لیکن بذر آن به اروپا و آسیای صغیر منتقل و کشت گردیده است. بر اساس برخی منابع، نوع خودروی گل مغربی نیز خاصیت دارویی دارد.

در سال اول رویش این گیاه، تنها برگ های طوقه ای بیضی شکل و کم و بیش کشیده ظاهر می شود. پس از گذراندن سرمای زمستان و در سال دوم، گیاه به ساقه رفته و گل تولید می کند.

ارتفاع گیاه گل مغربی در سال دوم رویش متفاوت و بین 100 تا 200 سانتیمتر است. ساقه نیز از انشعاب های زیادی برخوردار می شود. برگ ها، ساده، کشیده و دارای یک رگبرگ اصلی بوده و حاشیه برگ ها صاف و قسمت تحتانی آن پوشیده از کرک های بسیار ظریف است. برگ ها به صورت متناوب روی ساقه قرار می گیرند و از دمبرگ کم و بیش طویلی نیز برخوردارند. برگ های ناحیه پایینی ساقه بزرگتر از برگ های قسمت انتهایی ساقه می باشند. سطح برگ ها و دمبرگ از کرک های ظریفی پوشیده شده است. ریشه به رنگ سفید مات و کم و بیش ضخیم است که به صورت مستقیم در خاک فرو می رود. ریشه کم و بیش منشعب است.

گیاهان بسته زمان، مکان و روش کشت از اواخر خرداد یا اواخر تیرماه به گل می روند. گل به طول 4.5 تا 5 سانتیمتر توسط دمگل نسبتاً طویل به ساقه متصل می شود. گل های این گیاه دوجنسی بوده و اجزای گل مضربی از چهار می باشد. گل شامل چهار کاسبرگ که پوشیده از کرک های ظریف است، چهار گلبرگ زرد رنگ، هشت پرچم و کلاله چهار لبه بوده که توسط خامه ای به طول 3 تا 17 میلیمتر به مادگی متصل است.

میوه گل مغربی براق و به شکل کپسول به طول سه تا پنج سانتیمتر و به ضخامت پنج تا هفت میلیمتر بوده و کم و بیش پهن است. میوه های رسیده به رنگ قهوه ای مایل به سرخ است. دانه های نیز به رنگ قهوه ای تیره، گوشه دار و نامنظم هستند. سطح دانه برجسته و زبر است. ضخامت دانه رسیده یک تا 1.4 میلیمتر و طول آن به 1.5 تا 2 میلیمتر می رسد. وزن هزاردانه 0.4 تا 0.8 گرم است.

گل مغربی در اقلیم های مختلفی می روید و به خشکی مقاوم است. اگرچه بذر این گیاه در دمای 8 تا 10 درجه سانتیگراد جوانه می زند ولی دمای مطلوب برای جوانه زنی بذر گل مغربی 16 تا 20 درجه سانتیگراد است. این گیاه در مرحله تشکیل برگ های طوقه ای به سرما بسیار مقاوم است و دچار سرمازدگی نمی شود. گل ها در مرحله تشکیل به دمایی بین 20 تا 25 درجه سانتیگراد نیاز دارد ولی درجه حرارت های بالاتر هیچگونه آسیبی به گل ها وارد نمی کند. درجه حرارت های بالا در زمان تشکیل میوه نقش مؤثری در افزایش مواد مؤثره گیاه دارد. چنانچه در مرحله تشکیل میوه، هوا سرد شود و درجه حرارت کاهش یابد، کمیت و کیفیت مواد مؤثره موجود در دانه ها نیز به شدت کاهش می یابد.

گل مغربی را در هر نوع خاکی می توان کشت کرد، ولی کشت در خاک های لومی – شنی حاصلخیز که از مقادیر مناسبی کلسیم برخوردار باشند، افزایش عملکرد محصول را در پی خواهد داشت. این گیاه به غرقابی بسیار حساس است. از این رو خاک باید از زهکش مناسبی برخوردار باشد.

توصیه می شود به زمین هایی که گل مغربی کشت می شود 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر اضافه شود.

حدود یکصد سال پیش کشاورزان چینی از ریشه های گیاه گل مغربی به عنوان سبزی وحشی استفاده می کردند. دانه های این گیاه را نیز توسط غلتک های سنگی خرد کرده و با افزودن آرد و برخی مواد دیگر، کیک های مخصوصی تهیه می کردند. بعضی کشاورزان محلی چین از پیکر رویشی این گیاه برای تعلیف دام و از دانه های آن به عنوان غذای طیور استفاده می کردند.

اوانوترا از دو کلمه یونانی "اونیوس" به معنی شراب و "ترا" به مفهوم شکار یا تعقیب آمده است و احتمالاً بدان معنی است که مردم بخاطر خواص ارزشمند درمانی این گیاه همواره در صدد به دست آوردن و استفاده از آن بوده اند.

گیاه گل مغربی به دلیل داشتن گل های زرد رنگ از مدت ها پیش به عنوان یک گیاه زینتی مورد توجه بوده است. تا آنکه در سال 1879 میلادی آزمایش های اولیه بر روی مواد مؤثره این گیاه، ارزش دارویی آن را به خصوص در دستگاه گوارش به اثبات رساند. از آن پس گل مغربی به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند مورد توجه ویژه قرار گرفت. کشت این گیاه از حدود چهل سال پیش در اکثر کشورهای اروپایی آغاز شد. کشت انبوه گل مغربی در کشور انگلستان و مرکز اروپا از سال 1960 آغاز و به سرعت گسترش یافت. 

از آنجا که گل های درشت و زیبای این گیاه در هنگام غروب آفتاب کاملاً شکفته می شوند و مدتی به همان حال باقی می ماند، به این گیاه، گل مغربی اطلاق می گردد.

در اکثر منابع علمی از دانه ها و روغن گل مغربی به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد استفاده قرار گرفته است. 

مواد مؤثره موجود در دانه های این برای معالجه برخی نارسایی های مربوط به گردش خون، درمان سندرم پیش قاعدگی، حساسیت های پوستی و مداوای برخی بیماری های مربوط به قلب و عروق مورد استفاده قرار می گیرد. روغن دانه گل مغربی خاصیت آنتی اکسیدانی داشته و در تهیه و تولید پروستاگلاندین ها بسیار مؤثر است. 

در اکثر کشورهای اروپایی داروهایی با نام های تجاری متفاوت از روغن گل مغربی تهیه و به بازار دارویی عرضه شده است. این داروها عمدتاً به شکل کپسول یا پرل 250، 500 و 1000 میلیگرمی است که با ویتامین ای یا روغن ماهی ترکیب و سبب افزایش خاصیت درمانی این داروها گردیده است.