گل توتون

دانستنیهای علمی

Nicotiana Tabacum که گونه زینتی آن با نام گل توتون شناخته میشود گیاهی چندساله از جنس Nicotiana در خانواده Solanaceae بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آمریکا است هرچند در کلمبیا نیز از دیرباز وجود داشته است.

اغلب گیاهان این جنس به خاطر ارزش برگ آن به صورت تجاری در بسیاری از کشورها کشت میشود و از آن تنباکو ساخته میشود.

کریستف کلمب در سفر اول خود این گیاه و تنباکو را معرفی کرد.

این گیاه در حال حاضر به صورت تجاری در سراسر جهان کشت میشود. گونه هایی از آن هم به عنوان گیاهان زینتی کشت می شوند و همچنین گونه هایی به عنوان علف هرز معرفی شده اند.

خصوصیات - معرفی

این گیاه تا ارتفاع بین 1 تا 2 متر رشد می کند.Nicotiana Tabacum از گونه های های وحشی این جنس میباشد.

سالانه شاخه گیاه تا 2.5 متر رشد میکند . برگ های بزرگ سبز و بلند ترومپت شکل با گل های سفید مایل به رنگ صورتی است. تمام قطعات چسبنده، پوشیده شده با موهای غده ای، چسبناک کوتاه است که ماده ای زرد رنگ حاوی نیکوتین از آن ترشح میشود.

برگ ها در اندازه بسیار متفاوت هستند، برگ های پایین تر از بزرگترین تا 60 سانتی متر طول دارند. در ابتدا بیضوی شکل هستند ولی در مدت کوتاهی در راس نوک تیز میشوند.

گل ها لوله ای شکل 5 تا 6 سانتی متر طول دارند و به قطر 5 میلیمتر هستند و در یک سوم پایین تر (کاسه) و قسمت فوقانی سوم (گلو) گسترش یافته اند. رنگ گل ها سفید مایل به صورتی با بنفش کمرنگ و یا مایل به زرد میباشد.

توتون گیاهی خودگشن است. میوه آن به صورت کپسول است که معمولاً از دو نافه تشکیل شده است. در داخل هر کپسول تعداد زیادی دانه ریز قهوه ای رنگ است که تعدا آنها در گونه های مختلف متفاوت است. در هر کپسول گونه تاباکوم حدود 8000 - 3000 و در رستیکا حدود 600- 500 عدد دانه وجوددارد. در هر گرم دانه بطور متوسط 12000عدد دانه وجود دارد. میزان نیکوتین در برگها بیش از سایر اندامها است. به تدریح که رشد گیاه بیشتر میشود مقدار نیکوتین برگها افزایش می یابد. مقدار نیکوتین در تمام قسمتهای یکبرگ یکسان نیست و از قاعده برگ یا انتهای دمبرگ به طرف نوک و از رگبرگهای اصلی به طرف کناره برگ افزایش می یابد.

شرایط نگهداری گل توتون

نور مورد نياز زیاد آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 25 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز مخلوط 2 قسمت پیت ماس 2 قسمت لوم 1قسمت شن و ماسه و کمی پرلیت

گل توتون حساس به دما، آب و هوا ، رطوبت زمین و نوع خاک است. درجه حرارت بین 20 تا 30 درجه سانتیگراد برای رشد مطلوب آن مناسب است. رطوبت هوا میبایست از 80 تا 85 درصد و خاک با نیتروژن کم مطلوب است.

گل توتون نیازمند آفتاب کامل با سایه جزئی و خاک مخلوط 2 قسمت پیت ماس 2 قسمت لوم 1قسمت شن و ماسه و کمی پرلیت است و این خاک باید به طور منظم دارای رطوبت یکنواخت باشد.

بهتر است در طول سال به طور منظم گیاه با کود مناسب تغذیه شود.

در زمینهایی که توتون کشت می شود باید عاری از علف هرز و فاقد هر گونه سنگ و کلوخ باشد. تا ریشه بتواند به سهولت در خاک گسترش یابد. خاک باید رطوبت را به اندازه کافی در خود نگه دارد و از زه کشی مناسبی نیز برخوردار باشد.در فصل پائیز با افزودن 20 تا 25 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به خاک شخم مناسبی زده میشود عمق شخم بستگی به بافت خاک شرایط اقلیمی بین 20 تا 35 سانتی متر مناسب است سپس کودهای شیمیایی مورد نیاز (از قبیل پتاس، ازت، فسفر) به خاک اضافه می شود. پس از شکستن کلوخ ها زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت گیاه آماده می کنند. چنانچه توتون در خاکهای سنگین کشت شود ازت مورد نیاز نصف مقداری است که در خاکهای سبک شنی کشت می گردد. 20 تا 25 درصد ازت مورد نیاز هنگام آماده سازی خاک در فصل پائیز و بقیه در فصل بهار بطور سرک در اختیار گیاه قرار می گیرد. فسفر در خاکهای سنگین به سختی شسته می شود از این رو می توان تمام فسفر مورد نیاز گیاه را در فصل پائیز به خاک اضافه کرد. در حالیکه در خاکهای سبک شنی نیمی از فسفر در فصل پائیز و بقیه در فصل بهار باید به خاک اضافه شود. در خاکهای سنگین 60 تا 70 درصد پتاس در فصل پائیز و 30 تا 40 درصد بقیه در فصل بهار باید در اختیار گیاهان قرار گیرد. ولی در خاکهای سبک شنی تمام پتاس در اوایل بهار قبل از انتقال نشاء ها به زمین اصلی باید به خاک اضافه شود. خاک خزانه هایی که برای تولید نشاء مورد استفاده قرار گیرد باید حداقل 10 تا 15 درصد ترکیبات هوموسی داشته باشد. هر یکصد کیلو گرم خاک خزانه باید حاوی 209 میلی گرم ازت، 50 تا 80 میلی گرم اکسید فسفر و 200 تا 300 میلی گرم اکسید پتاس باشد. این عناصر باید تا عمق 10 تا 15 سانتی متری خاک خزانه وجود داشته باشند.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

تمام بخش های گیاه به جز دانه ها حاوی نیکوتین میباشند اما مقدار آن به عوامل مختلفی از جمله گونه، نوع خاک و شرایط آب و هوایی مربوط می شود. میزان نیکوتین متناسب با افزایش سن گیاه است. برگ توتون و تنباکو حاوی 2 تا 8 درصد نیکوتین است. توزیع نیکوتین در گیاه بالغ به طور گسترده ای متغیر است. 64 درصد از کل نیکوتین موجود در برگ ها، 18٪ در ساقه، 13 درصد در ریشه، و 5 درصد در گل است.

توتون و تنباکو دارای سابقه ای طولانی استفاده در گیاه پزشکی است ولی به دلیل اینکه یک داروی بسیار اعتیاد آور است به ندرت در داخل و خارج از کشور در پزشکی و برای درمان از آن استفاده میشود.

مواد مؤثر بر نیکوتین توتون : 1- واریته : بعض از واریته های توتون نیکوتین بیشتری دراند خصوصاً گونه رستیکا. 2- نور : نور زیاد باعث افزایش نیکوتین برگج میگردد. و در مناطقی که طول دوره رشد گیاه، مدت زمان زیادی آسمان پوشیده از ابر است میزان نیکوتین برگها کاهش می یابد. 3- حاصلخیزی خاک : هرچقدر خاک حاصلخیز باشد میزان نیکوتین بیشتر است. وجود ازت زیاد باعث افزایش نیکوتین در برگ میشود. 4- تراکم : هر چقدر تراکم کم باشد میزان نیکوتین افزایش می یابد به علت اینکه نور زیاد به گیاه میرسد. 5- تعداد برگ : تعداد برگ بیشتر باعث کاهش نیکوتین در هر برگ میشود به علت اینکه در تعداد زیادتر نور کمتری به بوته میرسد و سهم هر برگ در جذب نیکوتین از ریشه کمتر میشود. 6- ضخامت برگ : برگهای ضخیم تر نیکوتین زیادتری نسبت به برگهای نازکتر دارند چون تعداد سلولهای بیشتری دارند و ذخیره نیکوتین هم در سلولهای برگها انجام می شود. 7- خشکی : خشکی باعث افزایش نیکوتین میشود چون که گسترش ریشه را زیاد میکند نور بیشتری را جذب میکنند. 8- رنگ برگ : برگهایی که دارای رنگ روشن دارندنیکوتین کمتری نسبت به برگهای تیره دارند. 9- نشانه کاری یا کشت مستقیم : معمولاً مقدار نیکوتین در مزارعی که به صورت نشاء کشت شده اند بیش از مزارعی که بذر به صورت مستقیم در زمین اصلی کشت شده است. 10- خشکانیدن و تخمیر : در طول مدت خشکانیدن و تخمیر برگها به علت انجام عمل اکسیداسیون ممکن است. میزان نیکوتین در برگجها تا میزان قابل توجه کاهش می یابند. مقدار نیکوتین در هنگام خشک کردن در ساقه و برگ به طور یکنواخت تغییر نمی کند و برحسب سن برگ متفاوت است. این تغییر در شرایط مساوی و یکسان در ساقه از برگ بیشتر میباشد.

نحوه تکثیر گل توتون

توتون بهتر است با گیاهانی مانند گندم، شبدر، ذرت به تناوب کشت شوند توتون را می توان چند سال متوالی در یک زمین کشت کرد و کشت متوالی برای چند سال در یک زمین بلامانع است. زمان مناسب برای کاشت بذر در خزانه به شرایط اقلیمی منطقه بستگی دارد. بذرهای توتون را می توان از اوایل زمستان تا اواسط بهار در خزانه کشت نمود. بذرها به صورت دست پاش یا ردیفهایی به فاصله دو سانتی متر کشت می شوند. مقدار بذر به نوع گیاه ، روش کاشت و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. بطورکلی برای هر متر مربع به یک گرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز می باشد. نشاء ها را در مرحله پنج تا هفت برگی (از اواسط بهار) می توان به زمین اصلی منتقل کرد. در این مرحله ارتفاع نشاء ها بین 10 تا 15 سانتی متر است. فاصله ردیف های کاشت بستگی به رقم و شرایط اقلیمی و وضعیت آفتاب دارد. نشاء ها در ردیفهایی به فاصله 60 تا 80 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 40 سانتی متر در زمین اصلی باید کشت شوند چنانچه هوا ابری و نور کم باشد بوته ها در زمین اصلی در ردیف هایی به فاصله 100 تا 117 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 35 تا 50 سانتی متر باید کشت شوند. چنانچه بوته ها تراکم کمتری داشته باشند. بر اثر استفاده از نور بیشتر مقدار نیکوتین برگها افزایش می یابد.

کاشت و تکثیر توتون توسط بذر و بطور غیر مستقیم انجام میگیرد (کشت مستقیم به علت کوچک بودن بذر توتون امکان پذیر نیست). در کشت غیر مستقیم از خزانه زیر پلاستیک استفاده می شود. در سطوح وسیع کشت عرض چنین خزانه هایی 5/7 متر و در سطوح کم، عرض آنها بین 5/4 تا 6 متر مناسب است. برای هر هکتار زمین به 50 تا 70 متر مربع خزانه نیاز است در هر متر مربع فضای خزانه می توان 700 تا 900 نشاء تولید کرد. پس از کاشت به ضخامت 3/0 تا 5/0 سانتی متر روی بذرها را باید خاک نرم پوشاند. دمای داخل فضای خزانه توسط بخاریهای مخصوص یا روشهای دیگر(استفاده از خاک اره کاه، گندم یا جو) تثبیت نمود. روزهایی که هوا گرم و آفتابی باشد باید پوششهای پلاستیکی را بمدت سه تا چند ساعت جمع کرد و پس از آبیاری روی بستر کشت را مجدداً پوشاند تا سبز شدن بذرها، باید مرتباً آبیاری نمود. سه هفته پس از سبز شدن می توان به بر چیدن پوششهای پلاستیکی اقدام نمود.رویش گیاه توتون شامل دو مرحله است. مرحله اول، از بدو رویش بذر تا تشکیل دومین برگهای حقیقی که کلاً 12 تا 15 روز طول می کشد. تنظیم درجه حرارت خزانه (بین 20 تا 30 درجه سانتی گراد) و آبیاری باید مورد توجه قرار گیرد.

کاشت و تکثیر توتون توسط بذر و بطور غیر مستقیم انجام گیرد (کشت مستقیم به علت کوچک بودن بذر توتون امکان پذیر نیست). در کشت غیر مستقیم از خزانه زیر پلاستیک استفاده می شود. در سطوح وسیع کشت عرض چنین خزانه هایی 5/7 متر و در سطوح کم، عرض آنها بین 5/4 تا 6 متر مناسب است. برای هر هکتار زمین به 50 تا 70 متر مربع خزانه نیاز است در هر متر مربع فضای خزانه می توان 700 تا 900 نشاء تولید کرد. پس از کاشت به ضخامت 3/0 تا 5/0 سانتی متر روی بذرها را باید خاک نرم پوشاند. دمای داخل فضای خزانه توسط بخاریهای مخصوص یا روشهای دیگر(استفاده از خاک اره کاه، گندم یا جو) تثبیت نمود. روزهایی که هوا گرم و آفتابی باشد باید پوششهای پلاستیکی را بمدت سه تا چند ساعت جمع کرد و پس از آبیاری روی بستر کشت را مجدداً پوشاند تا سبز شدن بذرها، باید مرتباً آبیاری نمود.

سه هفته پس از سبز شدن می توان به بر چیدن پوششهای پلاستیکی اقدام نمود.رویش گیاه توتون شامل دو مرحله است. مرحله اول، از بدو رویش بذر تا تشکیل دومین برگهای حقیقی که کلاً 12 تا 15 روز طول می کشد. تنظیم درجه حرارت خزانه (بین 20 تا 30 درجه سانتی گراد) و آبیاری باید مورد توجه قرار گیرد. آبیاری منظم و وجین علف های هرز سطح خزانه امکان هماهنگی در رویش بذرها را فراهم می سازد. نشاء ها در خزانه ممکن است به عوامل بیماریزای قارچی مانند سفیدک دروغی و سفیدک سطحی آلوده شوند علیه این بیماریها می توان از مخلوط 1/0 درصد ردومیل (Redomil - zineb) و یا از محلول 1/0 تا 5/0 درصد فونوازدل به فاصله هر ده روز استفاده کرد. گیاهان خزانه را 8 تا 10 روز قبل از انتقال باید آبیاری نمود. سپس بوته ها را به همراه مقداری خاک از خزانه خارج نمود.و ظرف حداکثر هشت هفته به انتقال آنها به زمین اصلی اقدام کرد در زمین اصلی یک هفته پس از انتقال نشاء ها به زمین اصلی جهت سهولت درتهویه خاک و مبارزه با علف های هرز خاک بین ردیفها و فواصل بوته ها را باید برگردان کرد.

بهتر است عمل برگردان کردن خاک را دو تا سه مرتبه (قبل از بسته شدن ردیف ها بر اثر رشد گیاهان) انجام داد. برای مبارزه با سفیدک سطحی و سفیدک دروغی در زمین اصلی می توان هر 14 تا 16 روز یکبار از قارچ کشهایی مانند ردومیل – زینب به مقدار دو کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. برای مبارزه با شته سبز و تریپس توتون می توان از سم دی متوات 40 درصد و پریمور به مقدار 3/0 کیلوگرم در هکتار یا سایر سموم مناسب استفاده کرد. برای افزایش کمی و کیفیت توتون (مزه و بو و خاصیت آتش پذیری) پس از تشکیل گل باید آنرا از ناحیه زیر گل آذین به همراه دو تا سه برگ قله ای قطع کرد این عمل را گل زنی می گویند عمل گل زنی سبب می شود تا برگها بزرگتر شده و سریعتر به اندازه نهائی خود برسند زمان مناسب برای گل زنی هنگامی است که 50 درصد گیاهان به غنچه رفته باشند شاخه های فرعی که از زاویه منشعب می شوند نیز باید قطع گردند قطع ساقه ها در بهبود کیفیت برگ توتون بسیار موثر است.

عمل گل زنی معمولاً یکبار ولی قطع شاخه های فرعی ممکن است چند بار صورت گیرد. قطع گل و ساقه های فرعی با دست یا ماشین های مخصوص امکان پذیر است.برای قطع شاخه های فرعی می توان از مواد شیمیایی مخصوص نیز استفاده نمود. مرحله دوم : از بدو تشکیل سومین برگ حقیقی تا انتقال نشاء ها به زمین اصلی است این مرحله 25 تا 30 روز بطول می انجامد رویش گیاه در این مرحله سریعتر از مرحله اول است در این مرحله گیاهان به آب زیادی نیاز دارند.وقتی نشاء ها پنج برگی شدند می توان آنها را زمین اصلی منتقل کرد.

نشاء کاری : اواسط بهار (اوایل اردیبهشت تا اوایل خرداد) هنگامی که بوته ها پنج تا هفت برگی شدند نشاء ها را می توان به زمین اصلی منتقل نمود. چند روز قبل از انتقال نشاء ها به زمین اصلی پوششهای پلاستیکی خزانه را جمع آوری می کنند تا نشاء ها با هوای محیط طبیعی خود سازگار شوند. قبل از انتقال نشاء ها بستر خزانه را باید آبیاری کرد تا هنگام خارج کردن نشاء ها از خاک ریشه آنها به علت خشکی قطع نشود. نشاء کاری صبح زود یا عصر هنگامی که هوا خنک است انجام می گیرد. نشاء کاری در سطوح وسیع با ماشین نشاء کار انجام می گیرد. پس از انتقال نشاء ها به زمین اصلی بلافاصله باید آنها را آبیاری نمود. مدتی پس از نشاء کاری باید عمل وا کاری را انجام داد و با مشاهده بوته های خشک شده بوته های جدید را جایگزین آنها نمود.

داشت : در خزانه به منظور جلوگیری از رشد و توسعه علفهای هرز و همچنین از بین رفتن عوامل بیماریزا ، خاک خزانه را باید با موادی مانند وابام (Vapam) یا متیل بروماید (Methyl bromide) و همچنین با استفاده از قارچ کش های مانند فوندازول (Fundazol)( به مقدار 2 گرم در هر متر مربع) و مخلوط ردومیل – زینب (Redomil - zineb) به مقدار 5 گرم در هر متر مربع ضد عفونی کرد. این عمل باید تا ضخامت 5 سانتی متر از سطح خاک انجام گیرد. پس از کاشت بذر سطح خزانه را با ضخامت مناسب (3/0 تا 5/0 سانتی متر) توسط ماسه بسیار نرم یا خاک برگ باید پوشاند.

برداشت : عمل برگ چینی از اواخر بهار (خرداد) آغاز میشود و طی چند مرحله تا اواخر شهریور انجام می گیرد رنگهای برگهای رسیده سبز تیره و رگبرگ اصلی روشن و کم و بیش براق می شود. عمل برگ چینی بهتر است صبح زود و یا بعد از ظهر که هوا خنک است انجام گیرد. رشد برگهای توتون به صورت همزمان صورت نمی گیرد. ابتدا برگهای پائینی می رسند و بطرف بالا ادامه می یابد. از این رو در طول سال چهار تا پنج نوبت می توان برگها را برداشت کرد. هر 5 تا 10 روز عمل برگ چینی را می توان تکرا ر کرد. برگها ممکن است تحت تاثیر عوامل متعدد اقلیمی مانند تاخیر در کاشت،سرد بودن هوا، بارندگی زیاد و یا ازت فراوان با تاخیر برسند و یا ممکن است رویش گیاهان با سرمای پائیز مواجه و دچار سرما زدگی شوند. در این حالت جهت تسریع در رسیدن برگها می توان از محلول شیمیایی رول - فراکت (Rol - Fruct) به مقدار 5/2 لیتر در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده کرد. برداشت برگها در سطوح کوچک است با دست ولی در مقیاس وسیع با ماشینهای مخصوص برداشت برگ توتون انجام می گیرد. پس از برداشت برگها آنها را در کوتاهترین زمان ممکن باید خشک کرد قبل از خشک کردن برگها را باید برای این منظور آماده کرد بدین مظور چند سانتی متر بالاتر از محل انتهای برگ، به وسیله سوزن آنها را به نخهای نسبتاً ضخیمی به طول 50 تا 70 سانتی متر متصل می کنند این عمل را اصطلاحاً نخ کشی نام دارد. عمل نخ کشی باید طوری باشد تا حتی الامکان برگها مقابل یکدیگر قرار گیرند خشک کردن برگهای توتون به روش طبیعی احتباج به زمان طولانی (25 تا 40 روز) دارد ولی با استفاده از خشک کن های الکتریکی بین 100 تا 150 ساعت عمل خشک کردن طول کشد.

توتون وحشی تنباکو زینتی تنباکوی بالدار

گل محبوبه شب دارفلفل زرد / برباس زرد تاماریلو کوکونا