مای مرز

درخت "مای مرز" یکی از گونه های جنس Juniperus و از خانواده ی سرو می باشد. این درختان بومی کوهستان های مرکز و جنوب اروپا و غرب و مرکز آسیا، از اسپانیا تا شرق سیبری بوده و به ویژه در ارتفاعات 1000 تا 3300 متری بالاتر از سطح دریا رشد می کنند.

مای مرزها درختچه های بسیار متنوع در شکل می باشند و بیش از یک تا چهار متر نیز طول خواهند داشت.

برگ های آنها به دو شکل وجود دارد. به این صورت که برگ های نونهالی، سوزنی شکل بوده و حدود 5 تا 10 میلیمتر نیز طول دارند. ولی برگ های بالغ فلس مانند می باشند و حدود یک تا دو میلیمتر طول داشته و روی شاخه های بلندتر و باریک تر با حدود 0.8 تا یک میلیمتر ضخامت دیده می شوند. برگ های نابالغ معمولاً در گیاهان نونهال دیده می شوند اما در برخی موارد، در گیاهان بالغ نیز تولید شاخه ها و برگ های نابالغ و نونهال دیده می شود.

این گیاهان دوپایه بوده و گل های نر و ماده به صورت جدا از هم روی درختان متفاوتی تشکیل می شوند. اما برخی از گیاهان منحصر به فرد، هر دو نوع جنس گل را تولید می کنند.

مخروط های این گیاهان سته ای شکل، به قطر 5 تا 9 میلیمتر، به رنگ آبی مایل به سیاه با شکوفه هایی به رنگ مایل به سفید و مومی (واکسی) می باشند. هر مخروط حدود یک تا سه (به ندرت 4 یا 5) عدد بذر دارد. حدود 18 ماه طول می کشد تا آنها بالغ گردند. مخروط های نر حدود 2 تا 4 میلیمتر طول دارند و گرده های آنها در اوایل بهار رها می شوند.

دو واریته از این گیاه وجود دارد که توسط تعدادی از گیاهشناسان قابل تشخیص می باشد.

1- Juniperus sabina var. sabina: در این واریته، برگ های نونهال به ندرت در گیاهان بالغ دیده می شوند.

2- Juniperus sabina var. davurica Pallas: در این واریته، برگ های نونهال به وفور در گیاهان بالغ نیز دیده می شوند.

از هیبرید بین گونه های Juniperus sabina و Juniperus chinensis گیاهی به نام Juniperus pfitzeriana حاصل می شود که در جنوب چین و بسیاری نقاط دیگر جهان به عنوان گیاهی زینتی کشت می گردد. این گیاه هیبرید، درختچه ای بزرگ بوده که تا حدود 3 تا 6 متر ارتفاع رشد می کند.

در ایران، در مرز فوقانى جنگل و حدفاصل جنگل هاى مرطوب یا مناطق خشک استپى کوه هاى البرز ديده مى شود. مای مرزها درختانی پشته اى شکل هستند که بر روى دامنه هاى کوهستانى مى خزند.

این درختچه ها برای رشد بهینه به نور کامل نیاز دارند و نمی توانند در نواحی سایه به خوبی رشد کنند.

همچنین آبیاری منظم و خاک های مرطوب در رشد آنها تأثیر مثبت دارد اما می توانند خشکی را نیز تحمل کنند.

کاربردها و خواص درمانی:

مای مرزها یکی از گیاهان زینتی محبوب در بسیاری از پارک های و باغ ها می باشند.

ساقه های جوان آنها به دلیل وجود مواد سمی، سبب سقط جنین می گردند. همچنین این شاخه ها، ادرارآور، قی آور، قاعده آور و محرک پوست (خارش آور) می باشند.

این گیاه به ندرت به استعمال درونی می رسد اما از آن در ساخت پماد و مرهم برای درمان آبله و تاول استفاده می گردد.

پودر حاصل از برگ های آن نیز برای درمان زگیل مورد استفاده قرار می گیرد.

شاخه هادر بهار برداشت شده و برای استفاده در آینده، خشک می گردند.

برگ ها در تهیه ی حشره کش ها مورد استفاده قرار می گیرند. عصاره ی حاصل از برگ های این گیاهان برای مقابله با شپش ها کاربرد دارند.

اسانس حاصل از برگ ها و شاخه های این گیاهان دارای خواص ادرارآوری قوی هستند و در عطرسازی های نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

تکثیر این گیاهان از طریق کشت بذرهای آنها صورت می گیرد. این بذرها نیاز به چینه سرمایی قبل از کشت دارند. بذرها دارای پوشش سخت می باشند درنتیجه جوانه زنی آنها به کندی صورت می گیرد. یکی از پیش تیمارهای جوانه زنی، قرار دادن بذرها در دمای پایین (سرما)، سپس قرار دادن در دمای بالا (گرما) و پس از آن مجدداً قرار دادن در دمای پایی (سرما) می باشد. مدت زمان قرار دادن بذرها در هر کدام از این شرایط دمایی، حدود 2 تا 3 ماه طول می کشد.

همچنین خیساندن بذرها در آب جوش نیز می تواند سرعت جوانه زنی آنها را افزایش دهد.

اگر پس از برداشت بذرها، آنها را در مکان های خشک نگهداری کنیم، مدت زنده مانی آنها به چند سال افزایش می یابد.

همچنین ریشه دار کردن قلمه های پاشنه دار چوب بالغ نیز یکی دیگر از روش های تکثیر آنها است. حدود 5 تا 10 سانتیمتر از این قلمه ها را به همراه پاشنه، در ماه های سپتامبر تا اکتبر در شاسی گرم کشت می کنند.

از روش خوابانیدن هوایی در ماه های سپتامبر تا اکتبر نیز برای ازدیاد مای مرزها استفاده می شود.

تمام بخش های این گیاه سمی بوده و چندین ترکیب سمی شامل روغن های اتری در آنها وجود دارد.

در دوران بارداری مصرف نگردد زیرا سبب سقط جنین می شود.