گل انگشتانه کرکدار بوته ای استوار و دوساله است. منشا این گیاه جنوب شرقی اروپا گزارش شده و در مناطق جنگلی و مرطوب بالکان در سطوح وسیعی می روید.
ریشه این گیاه مستقیم، طول آن 10 تا 12 سانتیمتر و ضخامت آن 1 تا 3 سانتیمتر است. ریشه انشعاب های فراوانی دارد. در سال اول رویش برگ های طوقه ای تشکیل می شود. طول این برگ ها متفاوت و بین 15 تا 30 سانتیمتر است. برگ ها به رنگ سبز روشن و کم و بیش نیزه ای شکل و فاقد دمبرگ می باشد. سطح برگ ها پوشیده از کرک های ظریفی است. تعداد برگ های طوقه ای در گیاهان وحشی به مراتب کمتر از تعداد آن ها در انواع اصلاح شده آن است.
گیاهان از سال دوم رویش پس از گذراندن سرمای زمستان به ساقه می روند. ارتفاع گیاهان (در سال دوم رویش) متفاوت است و به شرایط اقلیمی به خصوص رطوبت منطقه بستگی دارد و بین 80 تا 150 سانتیمتر می باشد. قسمت فوقانی ساقه در مقایسه با برگ های پایینی کوتاه ترند.
گل ها به شکل زنگوله و در قسمت فوقانی ساقه به شکل خوشه پدیدار می شوند. گل ها سفید رنگ هستند و داخل آنها لکه هایی به رنگ قهوه ای روشن وجود دارد. در ایران اولین گل ها در اواخر بهار (خرداد) ظاهر می شوند. کاسه گل مملو از کرک است.
میوه به شکل کپسول است. داخل آنها تعداد زیادی بذر تشکیل می شود. میوه ها از اواسط تابستان (اوایل مرداد) به تدریج می رسند. پس از رسیدن میوه ها، بذرها به سهولت از آن خارج و به اطراف پراکنده می شوند. بذر کوچک به رنگ قرمز تیره (مایل به قهوه ای) است. وزن هزار دانه 4/0 تا 5/0 گرم است.
تمام پیکر گیاه (گل، ساقه، ریشه و برگ ها) حاوی مواد موثره است ولی برگ ها بیشترین مقدار را دارا هستند. مواد موثره گل انگشتانه کرکدار، از گروه تری ترپنوئیدها و شامل گلیکوزیدهای استروئیدی مغذی قلب می باشد. مهمترین این مواد عبارتند از «لاناتوزیدث» (2/0 تا 5/0 درصد). یکی از محققان معتقد است که مقدار «لاناتوزیدث» در برگ های طوقه ای به شدت به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و مقدار آن بین 2 تا 5/4 میلیگرم در هر گرم برگ خشک است. ساپونین و فلاونوئید از مواد دیگر برگ های این گیاه هستند.
تحقیقات نشان می دهد که مقدار مواد موثره برگ های گل انگشتانه کرکدار سه تا چهار مرتبه بیش از گل انگشتانه ارغوانی است.
بذرها سه الی چهار سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند. با گذشت زمان از کیفیت رویشی آنها کاسته می شود. به طوری که بذرها در سال اول پس از برداشت مناسب ترین قوه رویشی را دارا هستند.
بذرها 25 تا 30 روز پس از کاشت سبز می شوند. رشد اولیه گیاهان در سال اول بسیار کند و بطئی است به طوری که اولین برگ ها 20 تا 30 روز پس از سبز شدن ظاهر می شوند.
در سال دوم رویش اولین گل ها در اواخر بهار (خرداد) پدیدار می شوند و گلدهی تا اواسط تابستان (مرداد) ادامه می یابد. میوه ها از اواسط مرداد به تدریج تشکیل می شوند.
|