سم د.د.ت (D.D.T):
مهمترین تركیب گروه سموم كلره میباشد.
این تركیب اولین بار در سال 1874 توسط زیلر ساخته شد ولی خاصیت حشرهكشی آن به وسیله پال مولر سوئیسی در هنگام بررسی برای به دست آوردن یك حشرهكش پایدار جهت مبارزه علیه بید لباس در سال 1939 كشف گردید به خاطر این كشف مهم مولر در سال 1948 برنده جایز نوبل شد.
در دهه 1950 میزان تولید د.د.ت بالغ بر یكصد هزار تن در سال بود ولی بعدها پس از مشخص شدن اثرات جانبی آن تولید و مصرف آن در اكثر نقاط جهان ممنوع شد.
د.د.ت صنعتی پودر مومی سفید یا كرم رنگی است كه از تركیب كلرال هیدراته و یا كلروبنزن در مجاورت اسید سولفوریك یا اسید كلروسولفوریك به دست میاید.
د.د.ت خالص به صورت پودر كریستاله است نقطه ذوب آن 109 درجه سانتیگراد و فشار بخار آن فوقالعاده ناچیز و در دمای 20 درجه سانتیگراد برابر 7ـ10/*1.5 میلیبار است و این مسأله دلیل دوم فوقالعاده زیاد این سم است. د.د.ت قدرت حشرهكشی خود را در سطوح صاف میتواند تا 18ماه حفظ كند.
د.د.ت دارای ایزومرهای مختلفی است و تقریباً 14 ایزومر دارد كه این ایزومرها از نظر خاصیت حشرهكشی با همدیگر متفاوت هستند. د.د.ت در محیطهای قلیایی بیثبات بوده و به یك ماده غیر سمی برای حشرات به نام DDE تبدیل میشود.
فرم جامد آن در برابر نور خورشید و پرتو فرابنفش تجزیه میشود. تقریباً در آب نامحلول است. این سم از طریق پوست بدن هم جذب نمیشود مگر اینكه در حلالهای آلی حل شده باشد. د.د.ت سمی است كه اصولاً از طریق تماسی برای انسان كم خطر میباشد. خطر مهم آن خاصیت تجمعی است كه با ورود به زنجیره غذایی ایجاد میشود.
برای پستاندارد 118ـ113=LD50 میلیگر بر كیلوگرم وزن بدن برای موش صحرایی میباشد. این تركیب یك حشرهكش تماسی و گوارشی است و به آسانی از پوست بدن حشرات عبور میكند.
محل تذثیر آن سیستم عصبی است و با عبور از غلاف سلولهای عصبی، موزنه یونهای سدیم و پتاسیم را بهم میریزد و انتقال پیام عصبی را مختل میكند. این عمل انقباض ماهیچهای و مرگ را به دنبال دارد. د.د.ت شبیه بعضی از حشرهكشها همبستگی حرارتی منفی دارد.
در انسان مسمومیت حاد كمتر تولید میكند به طور كلی علائم مسمومیت با د.د.ت به قرار زیر هستند:
گلودرد، تهوع، درد مفاصل، سردرد، لرزشهای خفیف و بروز زردی از علائم مسمومیت این حشرهكش میباشد. پادزهر اختصاصی ندارد. برای درمان آن از بارپیتوراتها میتوان استفاده كرد.
حلالیت د.د.ت در آب خیلی كم و در حدود 6ppb است. بنابراین در برابر متابولیسم مقاوم بوده و به آسانی در بافتهای چربی ذخیره میشود.
حلالیت در بافت چربی باعث شده كه اگر به گاو علوفه آلوده به د.د.ت داده شود مقدار زیادی از آن در چربی شیر یافت شود چون در چربی بدن ذخیره میگردد، چربی آلوده به د.د.ت در مسیر زنجیره غذایی وارد و سبب آلودگی میشود بنابراین د.د.ت از نظر محیطی یك تركیب نامناسب میباشد.
به علت نشان دادن علائم سرطانزایی در موجودات آزمایشگاهی، مصرف و تولید آن ممنوع شده است.
د.د.ت روی انواع حشرات مؤثر بوده و در ایران بیشتر علیه آفات پنبه از جمله كرم غوزه و كرم سرخ مصرف شده است.
این حشرهكش سمیت چندانی روی كنههای گیاهخوار ندارد. مصرف آن اغلب طغیان كنههای گیاهخوار به ویژه كنههای تارتن را به دنبال داشته است همچنین برخی از گیاهان نظیر كدوئیان به این حشرهكش حساس بوده و مصرف این تركیب سبب گیاهسوزی در آنها میشود. د.د.ت برای زنبور عسل آثار زیانباری دارد