دفع
آفات انباری با خاک :
بکارگیری سموم
تدخینی به دلیل انتشار و نفوذ آنها به درون توده محصول در میان روشهای
متعدد مبارزه با آفات انباری، مهمترین روش بوده است.
با
توجه به اهمیت اقتصادی آفات انباری و مقاوم شدن آنها نسبت به حشره کشهای متداول
شیمیایی، یافتن یک روش ایمن، مناسب، اقتصادی و بادوام جهت کنترل و کاهش خسارت این
آفات ضروری بنظر میرسد. روشهای متعددی جهت این منظور وجود دارد.
در چند سال اخیر بکارگیری
تعداد زیادی از سموم تدخینی کنار گذاشته شده است. متیل بروماید از جمله سموم
تدخینی میباشد که سبب تخریب لایه استراتوسفری اُزون گردیده و توسط سازمان حفاظت
محیط زیست ایالت متحده آمریکا به عنوان دسته اول تخریب کنندههای لایه
اُزون طبقه بندی شده است و طبق برنامه ریزی جهانی در کشورهای توسعه یافته تا سال
2005 و در کشورهای در حال توسعه تا سال 2015 باید مصرف این سم متوقف شود (
EPA,
2006
).
پس
از آن که متیل بروماید عامل تخریبی لایه اُزون شناخته شد استفاده از فسفین زیادتر
شد و عدم توجه به استانداردهای تدخین باعث بروز مقاومتهای بیشتری در آفات نسبت
به فسفین گردید به طوری که در 45 کشور جهان گزارشاتی از مقاومت آفات انباری در
برابر سم فسفین وجود دارد و از اینرو جستجو جهت جایگزینی مناسب برای سموم فوق
اجتناب ناپذیر است (
Fields, 1998
).
استفاده
از حشرهکشهای تماسی مصنوعی امروزه یکی از استراتژیهای متداول برای جلوگیری از
تغذیه و خسارت آفات انباری میباشد (
Arthur, 1996
). خاکهای دیاتومه از
جمله این ترکیبات میباشد که جهت حفاظت غلات، بقولات و دانههای روغنی در انبارها
بکار گرفته میشود. دسترسی به اولین فرمولاسیون تجارتی خاک دیاتومه در حدود سال
1960 امکان پذیر گردید.
هم اکنون فرمولاسیونهای تجارتی خاک دیاتومه بیش از 40 سال
است که در ایالت متحده امریکا بکار گرفته میشوند و علاوه بر آن در کانادا،
استرالیا، ژاپن، اندونزی و عربستان نیز برای کنترل آفات انباری ثبت شدهاند (
Armitage
et al
., 1998).
معرفی
خاک دیاتومه
خاک دیاتومه (
Diatomaceous earth
) از بقایای فسیلی جلبکهای تک سلولی تحت عنوان دیاتوم بوجود آمده
است. خاکهای دیاتومه با توجه به مواد تشکیل دهنده به رنگهای مختلف از سفید تا
خاکستری یا زرد و قرمز دیده میشوند و در اشکال متفاوت گرد، پهن و مسطح وجود
دارند. فرم پهن خاکهای دیاتومه سطح فعال بیشتری داشته لذا توانایی حشرهکشی
بالایی دارند (
Korunic, 1997
).
خاکهای
دیاتومه از دیاتومهایی با منابع متفاوت بوجود آمدهاند. مقدار کریستال سیلیکای
موجود در خاک دیاتومه نقش موثری در قدرت حشرهکشی آنهاایفا میکند (
Fields
and Korunic, 2000
).
به طور کلی خاکهای دیاتومهای که از دیاتومهای آبهای دریاها بوجود
آمدهاند 2 تا 7 درصد کریستال سیلیکا دارند و خاکهای دیاتومهای که از دیاتومهای
آبهای شیرین (برکه، دریاچه، مرداب) ایجاد شده اند محتوی کمتر از 1 درصد
کریستال سیلیکا میباشند.
فرمولاسیونهای دریایی خاکدیاتومه به دلیل داشتن مقدار
کریستال سیلیکا زیاد قدرت حشرهکشی بالاتری داشته و حدود 1/0 درصد وزنی از آنها
برای کنترل آفات انباری کافی است (
Golob, 1997
).
علاوه
بر این اندازه ذرات خاکهای دیاتومه نیز در توانایی حشرهکشی آنها موثر است.
میانگین اندازه ذرات تشکیل دهنده خاکهای دیاتومه در صورتی که برابر و کوچکتر از
15 میکرومتر باشد مناسب است . مقدار اکسید سیلیسیم (
SiO
2) موجود در خاک دیاتومه
نیز در عملکرد آن موثر است. فرمولاسیونهایی که مقدار اکسید سیلیسیم آنها بیشتر از
80 درصد باشد توانایی حشره کشی بالاتری دارند ((
Korunic,
1997; Korunic and Ormesher, 1998
.
طرز
عمل خاک دیاتومه
ذرات
خاک دیاتومه حاوی حفرات ریزی هستند که توانایی جذب مولکولهای موم اپیکوتیکول
حشره را دارند. لذا هنگام تماس با کوتیکول حشرات لایه مومی کوتیکول را جذب کرده،
به مقدار کمی باعث ایجاد خراش بر روی سطح کوتیکول میگردد و سبب از دست رفتن آب
بدن و مرگ حشره میشود
Ebeling, 1971
)).
نحوه
کاربرد خاک دیاتومه
خاکهای دیاتومه به دو صورت مورد استفاده قرار میگیرند:
1- تیمار کردن انبار با خاک دیاتومه قبل از ذخیرهسازی مواد غذایی: خاکهای
دیاتومه به صورت گرد و یا اسپری وتابل جهت تیمار انبارهای خالی و وسایل
نقلیهای که برای حمل و نقل مواد غذایی به انبارها مورد استفاده قرار
میگیرد، بعد از انجام اقدامات بهداشتی برای جلوگیری از ورود آفات به انبارها و
ایجاد آلودگیهای ثانویه بکار گرفته میشوند (
Korunic
et al
., 1997).
روش
گردپاشی متداولتر بوده و با توجه به تحقیقات انجام گرفته استفاده از گرد موثرتر
از روش اسپریپاشی وتابل در کنترل آفات انباری میباشد. به این دلیل در حالت
اسپریپاشی برای بالا بردن عملکرد خاک دیاتومه مقدار بیشتری از آن بکار گرفته
میشود (
Fields and Korunic, 2000
). به طوری که در مورد
فرمولاسیون
Dryacide
® خاک دیاتومه فرم گرد در حالت استاندارد به مقدار 2 گرم بر متر
مربع مورد استفاده قرار میگیرد و فرم وتابل آن به مقدار 6 گرم بر متر مربع کاربرد
دارد (
Anonymous, 2002
).
2-
تیمار مواد غذایی با خاک دیاتومه قبل و در زمان ذخیرهسازی آن:
2-1- تیمار کل ماده غذایی با خاک دیاتومه:
در صورتی که مقدار ماده غذایی
انبار شده کم باشد از ابزار دستی برای مخلوط کردن خاک دیاتومه با کل توده استفاده
میشود (
Bridgeman, 1998
). در صورتی که مقدار ماده غذایی انبار شده زیاد باشد چون مقدار
خاک دیاتومه مصرف شده در مخلوط با کل توده زیاد خواهد بود لذا خاک دیاتومه به دو
روش مورد استفاده قرار میگیرد:
2-2-
تیمار سطح رویی ماده غذایی با خاک دیاتومه [۵]: خاک دیاتومه فقط بر روی سطح ماده
غذایی به مقدار 100 گرم در متر مربع استفاده میشود (
McLaughlin,
1994
).
2-3-
تیمار عمق بالایی ماده غذایی با خاک دیاتومه [۶]: فرمولاسیونهای خاک دیاتومه به
طور استاندارد برای تیمار 30 سانتیمتر عمق بالایی مواد غذایی انبار شده بکار
میروند (
Nickson
et al
., 1994;
Bridgeman, 1998
).
بکارگیری
این دو روش تیمار در انبارها و سیلوها باعث میشود که مقدار مصرف شده خاک دیاتومه
کاهش یابد و بنابراین تاثیر نامطلوبی روی خصوصیات فیزیکی دانه برجا نگذارد (
Anonymous,
2002
).
مزایای
خاک دیاتومه
خاکهای دیاتومه مزایای زیادی دارند که عبارتند از:
1- کاربرد خاکهای دیاتومه راحت و آسان است (
Golob,
1997
).
2- خاکهای دیاتومه روی طیف وسیعی از آفات انباری موثر هستند (
Anonymous,
1999
).
3- عمر انبار داری خاکهای دیاتومه نامحدود است و تا زمانی که سطح دانه و انبار
خشک باقی بماند باعث حفاظت طولانی مدت مواد غذایی انبار شده بخصوص غلات میگردند (
Fields,
1998
).
4- خاکهای دیاتومه پایدار بوده و بر خلاف ارگانوفسفاتها، در اثر گرما تجزیه نشده
و موثر باقی میمانند. بنابراین بقایای شیمیایی سمی روی مواد غذایی بر جا
نمیگذارند و با مواد موجود در محیط زیست واکنش نشان نمیدهند (
Quarles,
1992
).
5- گزارشات متعددی در رابطه با مقاومت آفات انباری به برخی نگهدارندههای غلات
نظیر پیرتروئیدها، ارگانوفسفاتها، کارباماتها، هیدروکربنهای کلره،
Bacillus
thuringiensis
(
B.t
) و برخی سموم تدخینی
وجود دارد (
Subramanyam and Hagstrum, 1995
). در صورتی که هیچ گونه
مقاومتی از گونههای انباری به خاک دیاتومه تا به حال گزارش نشده است (
Anonymous,
2002
).
6- خاکهای دیاتومه بیبو هستند (
Anonymous, 1999
).
7- خاکهای دیاتومه سمیت کم روی پستانداران دارند و برای حشرات مفید و غیر هدف کم
خطر هستند (
Fields, 1998
).
8- خاکهای دیاتومه هیچگونه تاثیر نامطلوبی بر قدرت جوانه زنی، کیفیت، طعم، ارزش
نانوایی، خاصیت آرد و سایر خصوصیات دانه ندارند و استفاده از آنها برای حفاظت
غلات، بقولات و دانههای روغنی ثبت گردیده است ( .(
Aldryhim
, 1990;
Korunic
et al
., 1996
9- خاکهای دیاتومه توسط سازمان حفاظت محیط زیست ایالت متحده امریکا بعنوان یک
ماده امن [٧] معرفی شدهاند (
Snetsinger, 1988
)
10- خاکهای دیاتومه حاوی سیلیکای بیشکل میباشند که با توجه به گزارش آژانس بین
المللی تحقیقات سرطان [٨]، سیلیکای بیشکل متعلق به نسل سوم آفت کشها بوده
و شواهد و مدارک کافی برای خاصیت سرطانزایی آن وجود ندارد (
IARC,
1997
).
11- خاکهای دیاتومه دوره کارنس نداشته و بلافاصله پس از کاربرد، دانه قابل مصرف
میباشد (
Anonymous, 1999
).
12- خاکهای دیاتومه در آمریکا و کانادا به عنوان افزودنی غذا [٩] ثبت
گردیدهاند (
Fields, 1998
).
13- استفاده از خاکهای دیاتومه در مقایسه با روشهای فعلی کنترل آفات انباری در
انبارها مقرون به صرفه و اقتصادیتر است (ضیائی و همکاران، 1385).
محدودیتهای
خاک دیاتومه
1- خاکهای دیاتومه در صورتی که در غلظتهای بالاتر از حد استاندارد در تیمار غلات
بکار گرفته شوند باعث کاهش وزن هکتولیتری دانه میگردند. البته خاکهای دیاتومه با
منشأهای مختلف در کاهش وزن هکتولیتری متفاوت میباشند (
Korunic,
1998
).
2- تیمار طولانی مدت (بیش از یکسال) غلات با خاکهای دیاتومه موجب کاهش خاصیت
روانی و چسبندگی دانهها به یکدیگر میگردد (
Fields,
1998
).
3- با توجه به عملکرد خاکهای دیاتومه در صورتی که رطوبت محیط و مواد
غذایی انبار شده زیاد باشد خاک دیاتومه نمیتواند به خوبی مواد انبار شده را
محافظت کند (
Le Patourel and Singh, 1984
).
4- خاکهای دیاتومه نمیتوانند به خوبی سموم تدخینی باعث کنترل مراحل نابالغ آفات
درجه اول نظیر گونههای جنس
Sitophilus
و گونه
R.
dominica
که
در دانه به سر میبرند، گردد (
Fields, 1998
).
5- احتمال بروز بیماریهای تنفسی به فرمولاسیونهای خاک دیاتومهای که حاوی مقادیر
بالایی کریستال سیلیکا میباشند وجود دارد. لذا در حین کاربرد خاک دیاتومه استفاده
از ماسک ضروری است (
McLaughlin, 1994
).
با
توجه به این که خاکهای دیاتومه دارای مزایای بسیاری در مقایسه با محدودیتهای کم و
قابل کنترل میباشند لذا استفاده از این ترکیبات در انبارهای غلات، بقولات و
دانههای روغنی کشور بمنظور کنترل و کاهش خسارت آفات انباری توصیه میگردد. امید
آن که حاصل این کار تحلیلی و سایر پژوهشها بتواند از هدر رفتن سرمایهها و دست
رنجها جلوگیری نماید و مفید واقع شود.