بنفشه معطر

دانستنیهای علمی

بنفشه معطر گونه گیاه گلدار از جنس ویولا(Viola) در خانواده Violaceae بومی اروپا و آسیا است ، اما در شمال آمریکا و استرالیا نیز فراوان است. این گیاه با عناوین مختلفی چون بنفشه شیرین، بنفشه انگلیسی یا بنفش باغی در جهان شناخته میشود.

بنفشه معطر گیاهی دارویی نیز میباشد که از دیرباز در طب سنتی هند کاربرد داشته است.

در افسانه های یونانیان باستان بنفشه معطر به عنوان نماد باروری و عشق بوده و آن را در ساخت معجون عشق استفاده می کردند.

در استان گیلان در کف جنگل های دارای نور کافی و حاشیه جاده ها و شیب های تند حاشیه جاده های جنگلی رشد می نماید و در اوایل بهار با گل های معطر و زیبای خود، جلوه یی باشکوه به مناطق جنگلی می دهد.

بنفشه معطر، در بسیاری از نواحی ایران مخصوصاً در کوهستانها و در سایه درختان می روید. در نواحی شمالی ایران ، منطقه البرز هرزویل، دامنه های مرطوب راه عمارلو، کبوتر چاک، رودبار به چشم می خورد.

خصوصیات - معرفی

بنفشه معطر دارای برگ های قلبی شکل اغلب با قسمت پایین تنوری با کمی لبه های دندانه دار به رنگ سبز تیره و سطح صاف و گاهی پرزدار می باشد. ریشه های این گیاه خزنده هستند.

دارای 5 گلبرگ که بسته به نوع خاک و نور گل ها ممکن است از ارغوانی سیر یا آبی یا سفید مایل به صورتی و یا حتی زرد باشد. گل ها از مارس تا ژوئن ظاهر میشوند.

این گیاه علفی چندساله فاقد ساقه های مشخص است و بلندی آن به 3 تا 12 سانتی متر میرسد. ساقه های آن خزنده سطحی است که در انتها ایجاد ریشه می نماید.

در کناره دمبرگ آن جوانه‌های جانبی ظاهر می گردد نمو آنها غالباً ایجاد گیاه جدا گانه ای می نماید که با گیاه اصلی همواره در ارتباط است

میوه اش پوشینه ، کروی ، پوشیده از کرک و محتوی دانه‌هائی به رنگ زرد با لکه سفید رنگ است.

از اختصاصات گیاه آن است که در تابستان گلهائی عاری از گلبرگ در بین دمبرگهای آن ظاهر می شودکه همیشه به حالت مخفی در آن باقی می ماند.

مواد مؤثره: گلها و برگهاي بنفشه معطر حاوي اسانس، ساليسيليك‌ اسيد، متيل استر، بتانيتر و پروپيونيك اسيد، ساپونين ، پولين و برخی آلکالوئید ها و فلاونویید ها مي باشد. مهمترين ماده موثر گياه بنفشه معطرگروه مواد پپتيدي گياهي سيـكلوتايـدها (Cyclotides)، از جمـله سيـكلوويولاسين (Cycloviolacin) مي باشد

شرایط نگهداری بنفشه معطر

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت مرطوب دماي مورد نياز 10 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز حاصلخیز ، غنی از هوموس ، مرطوب ، با زهکشی خوب

محیط مناسب رشد این گیاه، اماکن آفتابی با سایه جزئی و مرطوب میباشد. غالباً نواحی اعم از دشتها و یا جنگلها و یا دامنه های کم ارتفاع و حتی در ارتفاعات زیاد مخصوصاً زیر سایه درختان و بالای تخته سنگها برای پرورش آن بهترین زمین اراضی سبک ، خاک برگ دار و رسی – آهکی است. وجود برگهای تجزیه شده گیاهان که در طی سالها موجبات پیدایش نوعی کود گیاهی را فراهم آورده اند برای پرورش بنفشه بسیار مناسب است اگر در زمین زراعتی اکسید آهن وجود داشته باشد برگ و گلهای آن رنگ نسبتاً تیره و زیباتر پیدا می کنند.

بنفشه معطر به سرما مقاوم می باشد.

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

بوی مطبوع ای گیاه، بی تردید یکی از علل محبوبیت آن در طول نسل ها دنیاست و هم اکنون در تولید بسیاری از رایحه و عطر لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. فرانسوی ها نیز برای تولید شربت بنفشه که از عصاره آن ساخته میشود استفاده میکنند.

برای تهیه ی شربت بنفشه تنها ۵۰ گرم از گل های خشک شده ی بنفشه را در یک لیتر آب سرد به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بجوشانید و پس از صاف کردن با عسل شیرین کنید و روزی ۳ تا ۴ فنجان بعد از هر وعده ی غذایی بنوشید.

خواص دارویی:

• مصرف جوشانده ی بنفشه ی معطر برای درمان اگزما، خارش پوستی، روماتیسم و سرفه های مزمن مفید است.
• همچنین غرغره ی این جوشانده برای رفع برفک دهان، آنژین و ورم گلو و التهاب لثه مفید می باشد و شستشوی پوست برای رفع ناراحتی های پوستی و آبریزش بینی با این جوشانده موثر است.
•  نوشیدن شربت بنفشه برای درمان برونشیت، سیاه سرفه، میگرن و سردرد، سینه پهلو، تب، سرفه، چشم درد، درد کلیه، ورم لثه و زکام مفید است.
• ضماد برگ های این گیاه بر روی التهاب و ورم و برای جوش خوردن زخم ها مفید می باشد.
• مطالعات گسترده انجام شده نوين اثرات بارزسيكلوتايدهاي موجود در بنفشه معطر را به عنوان ضد كانسرهاي مختلف، از جمله كانسر معده، كانسر روده، كانسر مقعد، كانسر پستان، كانسر زبان، كانسر رحم، كانسر مفاصل و كانسر گلو به اثبات رسانده است
• پژوهش هاي جديد مؤيد تاثير ضد سرطاني برخی مواد مؤثره بنفشه از طريق اختلال در تشكيل ديواره سلولي ياخته هاي سرطاني مي باشد
  

برای تهیه ی جوشانده ی بنفشه ۲۰ تا ۲۵ گرم پودر خشک بنفشه را در نیم لیتر آب سرد ریخته و به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بجوشانید. سپس مایع به دست آمده را صاف کرده و روزانه سه فنجان بنوشید.

نحوه تکثیر بنفشه معطر

بنفشه را می توان به راحتی از طریق قلمه ریشه یا دانه کشت نمود.

قبل از کاشت بنفشه زمین را به عمق 30 تا 40 سانتی متر و 3 تا 4 بار قبل از این کاشت شخم می زنند و به زمین کود حیوانی که به آرامی تجزیه گردند اضافه می نمایند در صورت لزوم می توان از کودهای شیمیایی نیز استفاده نمود.

روش کاشت:‌ برای کاشت بنفشه قطعات با انشعابات ریشه دار ساقه های جانبی گیاه را در ماههای بهمن و اسفند از گیاه جدا نموده و بر روی قطعات آماده زمین که به عرض 2 متر انتخاب می گردند می کارند تا در فواصل بین آنها بتوان مقداری آب جهت آبیاری نگهداری نمود. بعلاوه فاصله قطعات ریشه دار مذکور را طوری ترتیب می دهند که هر یک لااقل 25 تا 30 سانتی متر از دیگری فاصله داشته باشد. گاهی نیز این عمل را بنحوی انجام می‌دهند که گیاهان کاشته شده در امتداد خطوطی به فواصل 50 سانتی متر کاشته شوند و فاصله هر قطعه کاشته شده از دیگری 15 تا 25 سانتر متر باشد.

داشت: در زراعت بنفشه همواره باید تلاش نمود که زمین زراعتی به حالت مرطوب و کم و بیش سایه دار نگهداری شود تا گیاهان جوان حاصل بخوبی بتوانند به رشد و نمو خود ادامه دهند. آبیاری پایه های کاشته شده مخصوصاً در سال اول ضروری است. مبارزه با علفهای هرز باید مورد توجه قرار گیرد. در نواحی آفتابگیر برای ایجاد سایبان جهت پرورش گیاه معمولاً بوته های مفیدی در مزرعه پرورش می دهند تا در پناه آنها، بنفشه بخوبی رشد کند .

برداشت: برداشت محصول از سال دوم قابل قبول بوده و می تواند به مدت 4 سال ادامه داشته باشد لذا موقعی باید به برداشت اقدام نمودکه گلها به مرحله شگفتن کامل نرسیده باشند در این زمان فقط گلهای گیاه را آن هم زمانی که رطوبت به همراه نداشته باشد می چینند و هیچ زمانی برای خشک کردن در معرض گرمای خورشید قرار نمی دهند زیرا رنگ و بوی آنرا از بین می برد و بهترین روش برای خشک کردن استفاده از دستگاههای خشک کن در درجه حرارت 40 تا 50 درجه می باشد گلهای خشک شده را معمولاً در جعبه های مسدود و در محلی دور از نور و در مکان خشک نگهداری می کنند تا مشخصات طبیعی گلها باقی بماند از هر هکتار زمین زراعتی که تمام شرایط کشت در آن در نظر گرفته شده باشد در سال دوم می توان 3 تا 4 تن گل بنفشه از آن برداشت نمود.

هشدار - عوارض جانبی

به علت داشتن مقدار زیادی مواد صابونی مصرف بیش از اندازه ی این گیاه سبب تهوع و استفراغ می شود.

بنفشه پنسی دورگه بنفشه سه رنگ بنفشه گل بنفشه

گل بنفشه بنفشه سه رنگ بنفشه بنفشه پنسی دورگه