گلرنگ

دانستنیهای علمی

بقایای این گیاه در مقبره پادشاهان مصری دیده شده است که نشان می دهد این گیاه از زمانهای بسیار دور مورد استفاده انسان بوده است. در کتب یونان دباستان نیز به این گیاه اشاره شده است. هند، آمریکا و مکزیک بزرگترین تولید کنندگان گلرنگ در جهان هستند.

خصوصیات - معرفی

گلرنگ گیاهی علفی، یکساله و به شدت منشعب است. ارتفاع گیاه به 30 تا 150 سانتیمتر می رسد. گلها زرد، نارنجی و یا قرمز رنگ هستند. هر شاخه یک تا 5 گل دارد. گلرنگ ریشه ای اصلی دارد که تا عمق زیادی در خاک فرو می رود.

به صورت سنتی از بذرهای این گیاه برای تولید رنگ استفاده می شود. روغن بدست آمده از بذرها طعم دار و دارای رنگ هستند و از نطر تغذیه ای به روغن آفتابگردان شباهت دارد. از این گیاه در لوازم آرایشی و بهداشتی، آشپزی و تولید مارگارین استفاده می شود. دانه های آن به عنوان غذای پرنده نیز کاربرد دارد. دو نوع گلرنگ وجود دارد: یک نوع آن مونو اسیدهای چرب غیر اشباع ( اولئیک اسید) زیادی دارد و نوع دیگر پلی اسیدهای چرب غیراشباع( لینولئیک اسید) بالایی دارد. معمولا نوع اول که کمتر از روغن زیتون اشباع شده است، استفاده می شود. نوع دوم بیشتر برای نقاشی کاربرد دارد. گلرنگ حاوی مقادیر بالاتر لینولئیک اسید می تواند پروتئین adiponectin را افزایش دهد. این پروتئین می تواند میزان گلوکز و شکستن اسیدهای چرب را تنظیم کند.

شرایط نگهداری گلرنگ

نور مورد نياز متوسط آبياري و رطوبت کمی مرطوب دماي مورد نياز 30-5 درجه سانتیگراد خاک مورد نياز عمیق و دارای بافت و حاصلخیزی متوسط

گلرنگ به دمای 6- درجه مقاوم است ولی در دوره گلدهی به یخ‌زدگی حساس است. این گیاه به دماهای بالا و آفتاب زیاد و همچنین خشکی در دوره گلدهی حساس است. از سویی دیگر در بارندگی و رطوبت بالای هوا عملکرد آن کاهش می یابد. در نتیجه، این گیاه به مناطق نیمه خشک سازگاری دارد. گلرنگ به خاکهای نسبتا حاصلخیز، عمیق و خاکهایی که ظرفیت نگهداری آب آنها زیاد باشد نیاز دارد. گلرنگ در هنگام گلدهی تحمل شوری خاک را ندارد.

گلرنگ به علت دارا بودن ريشه عميق قادر است رطوبت را از اعماق 4-3 متري خاك جذب نمايد ، اما بايد توجه داشت كه اين گياه به آبياري بيش از حد در اوائل رشد حساس است. گلرنگ در زمان رزت به کم آبی مقاوم است ولی در طول دوره رشد یعنی از زمان ساقه دهی تا به گل نشستن کمبود آب باعث کاهش رشد و عملکرد می شود .

خواص و کاربردهای دارویی و صنعتی

گلهای گلرنگ نیز در آشپزی مورد استفاده قرار می گیرد و به عنوان جایگزینی برای زعفران شناخته می شود. گاهی به گلرنگ زعفران تقلبی هم می گویند. در صنعت رنگرزی پارچه هم از گلرنگ استفاده می شود. زرد، خردلی، خاکی و زیتونی از رنگهای عمده ای هستند که گلرنگ تولید می کند. همه انواع پارچه ها به استثنای پلی استر و پلی آکریل نیتریل بدون نیاز به ماده ثابت کننده می توانند توسط گلرنگ رنگ بگیرند. در طب سنتی چینی از گلهای گلرنگ برای تسکین دردها، افزایش گردش خون و کاهش کبودی ها استفاده می شد. همچنین از این گیاه برای تسمین دردهای قاعدگی و آسیبهای فیزیکی خفیف هم استفاده می کردند. در طب سنتی هند گلهای گلرنگ ملین و معرق دانسته شده اند. در هند، از این گیاه برای درمان سرخک کودکان، تب و ناراحتی های پوستی هم استفاده می شود.

از روغن دانه های گلرنگ برای جلوگیری از بیماری های قبلی و تقویت شریانهای قلب استفاده می شود. دلیل این خاصیت گلرنگ وجود لینولئیک اسید دانسته شده است. این گیاه برای درمان تب، سرفه، مشکلات تنفسی، لخته شدن خون، دردهای سینه و زخمها و کوفتگی ها کاربرد دارد. از دانه های گلرنگ برای درمان تومورها به خصوص تومورهای التهابی کبد استفاده می شود. گلهای آن معرق، ملین و آرام‌بخش است. روغن سوخته گلرنگ را برای درمان رماتیسم و انواع دردها استفاده می کنند. در طب سنتی ایران از روغن این گیاه برای درمان رگ به رگ شدگی و رماتیسم استفاده می شد.

مقابله به آفات گلرنگ

از مهمترین بیماری های گلرنگ می توان به لکه برگی ناشی از آلترناریا و بلایت باکتریایی( سودوموناس) اشاره کرد. برای جلوگیری از این بیماری ها باید از بذرها سالم استفاده نمود و پیش تیمارهای ضدعفونی بذر را به دقت انجام داد. کرمهایی مانند Wireworms، cutworms و maggots از آفات مهم گلرنگ هستند که به بذر آن آسیب وارد می کنند. تریپس، ملخ و بید آفتابگردان نیز به خود گل آسیب می زنند.

نحوه تکثیر گلرنگ

تکثیر گلرنگ از طریق کشت بذر صورت می گیرد. پیش از کاشت باید بذرها را با استفاده از حشره‌کش و قارچ‌کش تیمار کرد.

هشدار - عوارض جانبی

در دوران بارداری و شیردهی می توان از روغن دانه گلرنگ استفاده کرد ولی استفاده گل آن خطرناک خواهد بود و منجر به سقط جنین می شود. گلرنگ لخته شدن و توقف خونریزی را کند می کند در نتیجه افرادی که اختلالاتی مانند زخم معده، هموروئید و یا مشکلاتی در لخته شدن خون دارند نباید از گلرنگ استفاده کنند. از سوی دیگر، مصرف گلرنگ به دلیل دارا بودن همین خاصیت می تواند سبب خونریزی بیش از حد در هنگام عملهای جراحی شود. از اینرو، مصرف گلرنگ باید حداقل 2 هفته قبل از هر گونه عمل جراحی متوقف شود. کسانی که به سایر گیاهان خانواده آستراسه مانند داوودی، همیشه بهار، آفتابگردان و ... حساسیت دارند از این گیاه نیز نباید استفاده کنند. گلرنگ با داروهای رقیق کننده خون و داروهایی که لخته شدن خون را کم می کنند( آسپیرین، clopidogrel ، diclofenac ، ibuprofen ، naproxen ، dalteparin ، warfarin و ... تداخل دارد.

آبشار طلایی (علفی) کوکب سحرخیز درمنه دشتی گازانیا اسپلندنس