کشت و تکثیر اسطوخودوس فرانسوی (اسطوخودوس حقیقی)

اسطوخودوس فرانسوی گیاهی چندساله و خشبی است. ریشه اصلی آن طویل و چوبی است و انشعابات متراکم و فراوانی دارد و قادر به جذب رطوبت از اعماق سه تا چهار متری زمین است. ساقه آن ضخیم و قهوه ای رنگ است. قسمت تحتانی ساقه انشعابات فراوانی دارد و گیاه بسیار متراکم و انبوه به نظر می رسد. پیکر رویشی این گیاه بوی مطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس است. اسانس در برگ ها و گل های آن و در حفره های مخصوص ساخته و ذخیره می شود.

اسطوخودوس فرانسوی از گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک استو در طول رویش به تابش نور فراوان و هوای گرم و رطوبت کم نیاز دارد. در این شرایط عملکرد گل، اسانس و همچنین کیفیت اسانس افزایش می یابد.

کشت این گیاه در مناطقی که نور کافی وجود نداشته باشد، نه تنها از مقدار اسانس گل ها کاسته می شود، بلکه سبب کاهش ترکیبات استری آن می شود.

اگرچه اسطوخودوس فرانسوی قادر است درجه حرارت های پایین (منفی 15 تا منفی 20 درجه سانتیگراد) را تحمل کند، ولی در فصل بهار هنگام رویش گیاه و تولید شاخ و برگ به سرما بسیار حساس است و با بروز سرما گیاهان دچار سرمازدگی شده و خشک می شوند. از این رو از کشت این گیاه در زمین های گود و مناطق سرد حدالامکان باید اجتناب کرد.

روطوبت زیاد برای اسطوخودوس فرانسوی مناسب نیست. آبیاری زیاد سبب کاهش چشمگیر اسانس و ترکیبات تشکیل دهنده آن می شود. این گیاه از مرحله تشکیل گل قادر است خشکی را برای مدت طولانی تحمل کند.

اسطوخودوس فرانسوی در هر نوع خاکی قادر به رویش است. ولی خاک های سبک حاوی ترکیبات کلسیم و غنی از مواد و عناصر غذایی، خاک های مناسبی برای تولید انبوه گیاه است. خاک های سنگین که تهویه هوا در آنها به سختی انجام می گیرد و همچنین خاک هایی که سبب آب ایستایی می شوند برای کشت این گیاه مناسب نیستند.

پی اچ خاک برای اسطوخودوس فرانسوی بین 6.4 تا 8.2 مناسب است.

کاشت و تکثیر اسطوخودوس فرانسوی توسط بذر یا ازطریق رویشی صورت می گیرد.

فصل پاییز (اذر) یا اوایل بهار (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد است. در این صورت فاصله ردیف های کاشت از یکدیگر 35 تا 40 سانتیمتر (در سطح خزانه وسیع) یا 15 تا 20 سانتیمتر (در سطح خزانه کوچک) مناسب است. اگر بذرها در فصل پاییز کشت شوند، عمق کشت بذر 0.5 تا یک سانتیمتر و اگر در فصل بهار کشت شوند، عمق بذر یک تا 1.5 سانتیمتر مناسب می باشد. برای هر هکتار زمین به 7 تا 9 کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است.

اواخر شهریور تا اوایل مهر و اوایل بهار سال بعد زمان های مناسبی برای انتقال نشاها به زمین اصلی است. انتخاب فاصله ردیف به شرایط اقلیمی و وسایل و تجهیزات مورد استفاده در مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول بستگی دارد. به طور کلی نشاها در ردیف هایی به فاصله 100 سانتیمتر و فاصله دو بوته در هر متر طولی 80 تا 100 سانتیمتر در زمین اصلی باید کشت شوند. در سطوح کوچک کشت معمولاً از ماشین آلات کشاورزی استفاده نمی شود، از این رو گیاهان را می توان متراکم تر کاشت.

اوایل شهریور تا اوایل مهر زمان های مناسبی برای تکثیر گیاه از طریق قلمه های ساقه ای در خزانه زیر پلاستیک است. اواسط بهار (اردیبهشت) نیز زمان مناسبی برای ریشه دار کردن قلمه ها در خزانه هوای آزاد می باشد. زمان مناسب برای انتقال قلمه های ریشه دار شده به زمین اصلی نیز متفاوت است و به وضعیت ریشه بستگی دارد. بهار یا پاییز سال بعد، زمان های مناسبی برای انتقال قلمه های ریشه دار شده به زمین اصلی است.

بذرهای اسطوخودوس فرانسوی سه الی چهار سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند. رشد اولیه این گیاه بسیار کند است. گیاهان معمولاً از سال اول به گل می روند. رویش گیاهان در سال های بعد در فصل بهار (اوایل فروردین) آغاز می شود و گل ها اواخر بهار (اواخر خرداد) ظاهر می شوند و گلدهی تا اواسط تابستان ادامه می یابد. هوای سرد و بارندگی، گلدهی را به تأخیر می اندازد. هوای گرم و خشک سبب تسریع در گلدهی اسطوخودوس فرانسوی می شود. گل های بازشده این گیاه از بیشترین میزان اسانس برخورداند. پس از برداشت گل ها، آنها را در کیسه های بزرگ ریخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس، گل ها را به کارخانه های مربوطه منتقل می کنند. گاهی ممکن است اسطوخودوس فرانسوی نه به خاطر اسانس بلکه به خاطر استفاده از گل ها به عنوان دم کردنی کشت شود. از این رو، پس از برداشت، گل ها را باید در سایه یا با استفاده از خشک کن های الکتریکی در دمای 40 تا 45 درجه سانتیگراد خشک کرد. گل های خشک شده را باید بسته بندی کرده و در مکان کاملاً خشک نگهداری نمود.