انگل فیتوپلاسما

بیماری های گیاهان بسیار متنوع و متعدد است. تشخیص تمام این بیماری ها تقریباً غیر ممکن است چرا که تعداد عوامل بیماری زا در گونه های مختلف گیاهی بی انتهاست. با این حال برخی بیماری ها هستند که علائم مشابه داشته و بیشتر از دیگر بیماری ها در میان گونه های پرورش داده شده توسط انسان دیده می شوند. از جمله این عوامل بیماری زا در گیاهان فیتوپلاسما است که به طور کلی باعث زرد رو کردن گیاهان می شود و این شناخته شده ترین علامت ابتلای گیاه به این آفت است. فیتوپلاسما گونه های گیاهی مختلفی را مبتلا می کند و به همین دلیل به سادگی می تواند از یک گیاه به گیاه دیگر منتقل شود.

فیتوپلاسما علاوه بر گیاهان می تواند حشرات را هم بیمار کند. در واقع این حشرات ناقل هستند که با تغذیه از گیاهان مختلف پاتوژن بیماری را به بافت آبکشت گیاه منتقل می کنند. در نتیجه اصلی ترین روش انتقال بیماری حشرات هستند. فیتوپلاسما که در واقع یک باکتری انگلی است باعث آسیب شدید به میزبان خود می شود. این باکتری در سلول های بافت آبکشی فعالیت کرده که نتیجه آن بروز علائم بیماری فیتوپلاسم می شود. باکتری های عامل فیتوپلاسم نه دیواره سلولی دارند و نه دارای هسته هستند. از آن جا که این باکتری قابلیت ذخیره مواد مغذی مورد نیازش را ندارد از میزبان خود تغذیه می کند. به همین دلیل است که این باکتری نوعی انگل محسوب می شود.

فعالیت این باکتری در گیاهان محدود به بافت آبکشی می شود. باکتری باعث تغییراتی در ساختار گیاه یا حشره آلوده می شود. بررسی ها نشان می دهد حداقل 30 گونه از حشرات قابلیت دریافت این باکتری را دارند. مهم ترین علامت ابتلای گیاه به فیتوپلاسما شامل زرد شدن آن است. تا کنون 200 گونه گیاهی که به این بیماری مبتلا می شوند تشخیص داده شده است. معمولاً حشره ناقل بالتوری است که باعث بیماری های شایعی مانند منیای زرد ، هلوی زرد، انگور زرد، جاروک لیموترش و بادام زمینی، ساقه بنفش دانه سویا و توقف رشد بلوبری است.

علائم ابتلای گیاه به این باکتری علاوه بر زرد رنگی، توقف رشد، پیچ خوردن برگ ها و میوه ها و جوانه های نارس است. در برخی موارد هم در محل رشد جوانه، ریشه ها و ریشه های سطحی زمین انبوهی از شاخه های ریز رشد کرده که به آن جاروک گفته می شود که پس از مدتی نهایتاً خشک شده و آن بخش از گیاه را از بین می برد.

کنترل فیتوپلاسما معمولاً از طریق کنترل حشره ناقل انجام می شود. برای این کار باید علف های هرز به خوبی پاک سازی شده و بوته ها و گیاهانی که ممکن است محل سکونتی برای حشرات شده باشند پاکسازی شوند. البته کنترل حشرات کافی نیست چرا که باکتری به صورت مستقیم هم می تواند به گیاهان دیگر منتقل شود. به همین دلیل معمولاً گیاه آلوده به فیتوپلاسما به طور کلی از بین برده می شود.

علائم فیتوپلاسما معمولاً اواسط تا اواخر فصل تابستان ظاهر می شود. معمولاً 10 تا 40 روز پس از آلوده شدن گیاه به باکتری، خود گیاه هم ناقل باکتری محسوب می شود. از آن جا که مهم ترین روش کنترل بیماری، از بین بردن حشرات و به خصوص بالتوری است، بهتر است هوا تا حد امکان محیط مرطوب و گیاه پر آب نگه داشته شود چرا که بالتوری در هوای خشک فعالیت بیشتری دارد. به طور کلی نگهداری مناسب و تقویت گیاه به مقاومت بهتر آن در برابر تمام بیماری ها کمک می کند و در نتیجه به عنوان یک روش کلی برای مقابله با تمام انواع بیماری ها، لازم است گیاه در شرایط مناسب نگهداری شود.