سم اکسی کلرر مس از گروه اینورگانیک inorganic بوده و نام تجاری آن کوپر اکسی کلراید Copper oxychloride است و به نام کوپراویت Cupravit نیز شناخته میشود. این سم یک قارچکش و باکتریکش است که به صورت پودر و تابل و به رنگ فیروزهای در بستهبندی اصلی ارائه میگردد. فرمولاسیون آن به صورت WP 35% بر روی آن درج شده است و معنی آن این است که در هر کیلوگرم ماده تجاری این سم، مقدار 350 گرم ماده مؤثره وجود دارد.
سم اکسی کلرر مس از نوع قارچکش های سیستمیک است که اثرات حفاظتی دارد و متعلق به گروه ترکیبات آلی فسفره میباشد. این سم با ممانعت از سنتز فسفاتیدیل کولین و در نتیجه اختلال در بیوسنتز گلیسرو فسفولیپیدها از رشد قارچهای پاتوژن جلوگیری مینماید. سم اکسی کلرر مس پس از سمپاشی توسط شاخهها، برگها و ریشه گیاهان جذب گیاه شده و از طریق آوندهای چوب و آبکش در کل ساختار گیاه پخش میگردد.
سم اکسی کلرر مس در آب و حلالهای آلی قابلیت انحلال پذیری کمی دارد ولی در اسیدهای قوی معدنی به آسانی حل میشود و نمک تولید مینماید. در صورت ترکیب شدن با سموم قارچکش خنثی و قلیایی، تجزیه میگردد و اکسید تولید مینماید. این سم در ترکیب با سموم لایم سولفور، قارچکشهای آلی گوگردی، ترکیبات جیوه DNOC ، و تیرام سازگاری نداشته و نباید مخلوط گردد.
از این سم جهت مبارزه با آفات مختلفی مثل سفیدک دروغی، بلایت، لکههای برگی در انواع محصولات کشاورزی مثل انگور، زیتون، چغندر، لوبیا، سیبزمینی مرکبات، گردو، پسته و گیاهان آپارتمانی، سفیدک داخلی سیبزمینی، گوجهفرنگی و محولات جالیزی، بیماری گموز در درختان مرکبات و پسته، پوسیدگی طوقه در گیاهان زینتی، شانکر سیتوسپورایی در درختان میوه، شانکر باکتریایی در لیموترش، پیچیدگی برگ درختان هلو، آتشک در درختان میوه دانهدار، لکه غربالی در درختان میوه هستهدار، لکه آجری بادام، آنتراکنوز درخت گردو، باد زدگی سیب زمینی، سرخشکیدگی مرکبات، پوسیدگی فیتوفترایی طوقه در درختان هستهدار و دانهدار، پوسیدگی گلآذین خرما و نخیلات، مومیایی درختان میوه سردسیری و سفیدک داخلی و شانکر باکتریایی در سبزیجات به کار گرفته میشود.
همان طور که اشاره گردید، استفاده از این آفتکش قدیمی که سابقه آن به حدود یک صد سال در جهان میرسد، جهت محصولات فراوانی اثر گذاری داشته که در ادامه به مقدار و زمان مصرف این سم اشاره مینمائیم.
جهت بیماری پیچیدگی برگ هلو مقدار 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب در پاییز و پس از ریزش سه چهارم برگهای درخت باید استفاده گردد. برای آفت گموز مرکبات به صورت دوغاب با غلظت 1 درصد و همزمان با مشاهده بیماری، سمپاشی انجام گردد. برای درختان خرما و نخیلات در مبارزه با پوسیدگی گلآذین یا خامج خرما باید مقدار 2 کیلوگرم در هزار لیتر آب و در اوایل بهار قبل از باز شدن گلآذین، مصرف شود. جهت از بین بردن سفیدک داخلی سبزیجات مقدار 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار و با مشاهده بیماری میتوان استفاده نمود. برای سفیدک داخلی گوجه فرنگی و سیب زمینی مقدار 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب میتوان سمپاشی نمود. جهت مبارزه با آفت آتشک درختان میوهدار باید در زمان باز شدن گلها به مقدار 3 در هزار مصرف شود. جهت شانکر باکتریایی درختان میوه، لکه آجری بادام، لکه طاووسی زیتون، لکه سیاه آنتراکنوز گردو مقدار 3 کیلوگرم در هزار لیتر آب و در دو نوبت پس از ریزش گلها باید کارسازی گردد. برای از بین بردان شانکر باکتریایی درختان لیموترش نیز مقدار 1 کیلوگرم در هزار لیتر آب در فصول بهار و پاییز همزمان با جوانهزنی گیاه میتوان استفاده نمود.
دوره کارنس سم اکسی کلرر مس در بیشتر محصولات مقدار 14 روز میباشد ولی این دوره استثنائاتی نیز دارد که به عنوان مثال برای کرفس 1 روز، گوجه فرنگی – لوبیا و خیار 2 روز، نخودفرنگی 7 روز و انگور بین 28 تا 42 روز میباشد.
در استفاده از این محصول باید توجه نمود که قارچکش اکسی کلرر مس، سم مناسبی برای استفاده در مدیریت بیماری در شرایط عادی است و چنانچه شرایط مساعد برای اپیدمی شدید بیماری فراهم باشد، تلفیق آن با قارچکشهای آلی ثبت شده مثل رانمن و اینفینیتو در برنامههای سمپاشی میتواند ضمن کاهش دفعات استفاده از قارچکشهای آلی در افزایش کارایی قارچکش اکسی کلرر مس بسیار موثر واقع گردد.
هنگام استفاده از این سم برای مبارزه با شانکرهای باکتریایی و یا گالهای قارچی، باید ابتدا بافت آلوده تراشیده و تمیز شده و سپس محلول سم بر روی آن استفاده گردد.
در استفاده از اکسی کلرر مس برای محصول هلو و شلیل باید توجه داشت که این دو میوه نسبت به این سم حساس هستند و بایستی با احتیاط و توصیههای یک متخصص گیاهپزشکی مصرف گردد. همچنین هنگام سمپاشی اکسی کلرر مس در بعضی مواقع برای هویج، سیبزمینی و سیب عوارضی گزارش شده که برای هویج و سیب حالت گیاهسوزی و برای میوه سیب نیز حالت زنگار ایجاد گردیده است.
سمیت سم اکسی کلرر مس برای انسان و پستانداران ضعیف است و باعث مسمومیت جزئی و خفیف میگردد و برای آبزیان و زنبورها غیر سمی میباشد. پس از سمپاشی وسیع باید به مدت سه هفته احشام و حیوانات خانگی را از محل دور نگهداری نمود.
این سم در گروه مقاومتی FRAC=M2 قرار گرفته و بایستی با احتیاط و با استفاده از تجهیزات ایمنی مثل ماسک، عینک، کلاه و لباس محافظ استفاده گردد. درجه سمیت آن LD50 برای موش مقدار ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم محاسبه شده و بنابراین جزء سموم با خطر متوسط برای پستانداران به حساب میآید.
پادزهر سم اکسی کلرر مس، دی پنسیلامین، دیمرکاپرول، Unithiof ، EDTA میباشد که حتماً باید تحت نظر پزشک مصرف گردد.
سم اکسی کلرر مس سمی بسیار قوی است و از مصرف آن بدون توصیه و مشورت با گیاه پزشک باید اجتناب نمود. مناسبترین شرایط دمایی برای نگهداری آن دمای بین 0 تا 25 درجه سانتیگراد است. این سم نباید در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار داشته باشد و در مکانی خشک، خنک و بسته باید نگهداری گردد. به علت خطرات مسمومیت از دسترس کودکان و حیوانات خانگی باید به دور باشد. در محیط قرارگیری این سم و در فواصل نزدیک از نگهداری مواد خوراکی باید اجتناب نمود.