شاهپسند گیاهی است که به صورت درختچهای رشد میکند و در صورت داشتن قیم مناسب به ارتفاع بسیار بلند خواهد رسید، ولی به طور متداول این گل ارتفاعی در حد یک تا سه متر دارد. گل شاهپسند، تنوع و پیچیدگی بسیار فراوانی دارد و حدود 600 گونه آن در نمونههای وحشی، دو رگه و زینتی تا به حال شناسایی شده است.
نام علمی گیاه شاهپسند، Verbena Bonariensis میباشد. این گیاه به طور کلی خاردار است ولی نمونههای زینتی آن خار ندارند. هر بوته آذین این گل حدود 20 تا 40 عدد گل دارد و در رنگهای زرد، قرمز، سفید، صورتی، بنفش و نارنجی میتوان گلهای شاهپسند را مشاهده نمود. بسیاری گلهای شاهپسند پس از مسن شدن تغییر رنگ داده و به صورت دو رنگ درمیآیند.
از معروفترین گونههای گل شاهپسند میتوان به شاهپسند بونارسیس، شاهپسند لانتانا کامارا یا معمولی، شاهپسند بنفش، شاهپسند بومی تگزاس و شاهپسند گریستون دافن نام برد.
گل شاهپسند از قدیم الایام همنشین خانههای باصفای پدربزرگ و مادربزرگهای ایرانیان بوده و حضور این گل در اطراف حوضهای قدیمی و باغچههای زیبای حیاط خانههای آنها، حس زیبایی و نشاط خاصی همراه با خاطرات شیرین برای همه ایرانیان تداعی میکند.
گل شاهپسند بیشتر از طریق قلمه زدن تکثیر میگردد و بهترین زمان انجام آن، فصل بهار است که توسط قلمهگیری از ساقههای جوان صورت میگیرد.
گل شاهپسند خواص درمانی فراوانی دارد و از عصاره برگ آن به عنوان یک داروی ضد باکتری، تب بر و ضد نفخ استفاده میشود. عصاره برگهای این گیاه نیز جهت درمان زخم اثنی عشر و زخم معده مصرف میگردد و جوشانده برگهای آن خواص ضد روماتیسمی دارد.
گل شاهپسند در مناطق گرمسیر و معتدل کاشته میشود و در نقاط سردسیر باید در گلخانه نگهداری شود. این گل، چه در باغچه و چه به صورت درختچه در فضای داخلی، به تابش نور آفتاب در حد 6 تا 9 ساعت جهت رشد مناسب نیازمند است. مناسبترین بازه دمایی برای نگهداری گل شاهپسند بین 15 تا 22 درجه سانتیگراد معرفی شده است. باید توجه داشت که گل شاهپسند تا حدودی سمی است و نباید زیاد در تماس با بدن و دستها قرار گیرد.
گل شاهپسند به علت خصوصیات گرمسیری بودن، نیاز به رطوبت بالا جهت تازه ماندن ندارد و رطوبت متوسط محیط برایش کفایت میکند. چنانچه این گل در باغچه یا گلدان کاشته شده باشد، حساسیت زیادی نسبت به نوع خاک ندارد و در صورت غنی نبودن خاک، میتواند به رشد آهسته خود ادامه دهد اما بهتر است از مخلوط خاک برگ، کوکوپیت، پرلایت، پیت موس و شن جهت غنی سازی خاک محل کاشت آن کمک گرفته شود.
در صورت نگهداری این گل به صورت درختچهای، باید در اواخر زمستان نسبت به هرس آن اقدام نمود و ساقههای آن را با لایهای از خاک برگ و کود پوسیده دامی به ضخامت 10 سانتمیتر مورد پوشش قرار داد تا در برابر سرمای زمستان محافظت شده و در فصل بعد به تولید ساقهها و گلهای جدید بپردازد.
گلهای شاهپسند همواره مورد آسیب آفاتی مثل شته، کنه، عنکبوت و حشرات قرار میگیرد و در نمونههای گلدانی و باغچهای باید توسط حشرهکشها و آفتکشهای توصیه شده مورد محافظت قرار گیرند.
گل شاهپسند سابقه طولانی در تاریخ دارد و در مناطق مختلف در مورد این گل، افسانهها و نمادهای جالبی بیان شده است. گل شاهپسند علاوه بر ظاهر زینتی، خواص درمانی و دارویی نیز دارد و به همین دلیل در اروپای قدیم نام آن را گل عشق و صلیب گذاشته بودند. این گل در مصر باستان، گیاهی مقدس بوده و به آن اشک ایسیس (یک الهه مصری) میگفتند. معروف است که مردم جهت درمان زخمهای مسیح، این گل را جهت رفع خونریزی وی بر روی بدن وی گذاشتهاند و لذا این گل به گل ضد شیطان هم معروف میباشد.
شاخه گلهای شاهپسند به علت تنوع فراوان در رنگ و اندازه و داشتن قیمت مناسب میتواند جهت تهیه انواع سبد گل، دسته گل، تاج گل و حلقه گل مورد استفاده قرار گیرد. از ترکیب گل شاهپسند با گل رز یا ارکیده میتوان یک مجموعه زیبا و چشمنواز را جهت تزئین محل کار یا فضای داخلی منازل طراحی نمود.
جهت نگهداری شاخه گل شاهپسند درون ظروف شیشهای یا گلدانهای آب، باید از آب تمیز استفاده کرده و هر روز به منظور جلوگیری از رشد قارچ درون آب، نسبت به تعویض آن با آب تازه اقدام نمائیم. آب مورد استفاده باید همدمای محیط بوده و آب بسیار یخ یا داغ نباشد.
میتوان توسط یک وسیله تیز، چند روز یک بار، انتهای ساقه گل را به طور مورب بریده تا از خراب شدن آوندهای گل جلوگیری کرده و سطح تماسی آنها را با آب افزایش دهیم. در این صورت گیاه به جذب راحتتر آب میپردازد. مواد ضد باکتری خاصی در فروشگاههای گل و گیاه ارائه میشوند که میتوان پس از تهیه، به آب اضافه کرده و عمر شاخه گلهای شاهپسند را افزایش دهیم.
چنانچه از سبد گل شاهپسند در فضاهای داخلی یا حیاط منازل استفاده میکنیم، باید توجه نماییم که این گیاه در اوایل بهار و آغاز تابستان به دو نوبت کوددهی نیاز دارد که میتوان از کودهای با فرمول 10-10-10 جهت رشد آن استفاده نمود.
چنانچه از فروشگاههای اینترنتی خرید گل را انجام میدهیم، باید به تخصص و اعتبار این فروشگاهها توجه ویژه داشته و اطمینان حاصل کنیم که محصولات تازه و باکیفیت که دارای برگها و شاخههای محکم و سالم و بدون آفت میباشند، به ما ارائه مینمایند. رنگهای مختلف گل شاهپسند تأثیری در طول عمر یا کیفیت آن ندارد و این مسئله یک امر کاملاً سلیقهای میباشد.
همانطور که گفته شد، گل شاهپسند برای کودکان و حیوانات خانگی، باعث تحریک پوست یا راش میگردد و در صورت بلعیده شدن توسط حیوانات، کشنده میباشد، لذا باید نسبت به محل نگهداری آن در محیط داخلی منزل و آپارتمان، مراقبتهای لازم اتخاذ گردد.