میوه گیلاس بومی نواحی بین دریای خزر و دریای سیاه بوده و از این منطقه به اروپا منتقل شده است. کشورهای اسپانیا، ایتالیا، آمریکا و ایران از بزرگترین تولید کنندگان گیلاس در جهان میباشند. در طبیعت میوه گیلاس به رنگهای قرمز، سیاه و زرد پرورش یافته است.
ساقه نازکی در پشت میوه گیلاس وجود دارد که عامل تغذیه و ارتباط شکوفه و میوه گیلاس به درخت آن است. این ساقه هنگام برداشت میوه از درخت جدا میگردد و تا زمان خوردن گیلاس، همراه با میوه باقی میماند و به دم گیلاس معروف است. نام علمی آن Cerasus avium L است و دارای خواص درمانی فراوانی میباشد. در بعضی مناطق به دم گیلاس، سیخک نیز گفته میشود.
دم گیلاس به علت غنی بودن از انواع ترکیبات، خواص درمانی فراوانی دارد که از جمله بخاطر داشتن فسفر، فلاونوئید و کاروتنوئید جهت تقویت عضلات قلب، کاهش کلسترول و کنترل ضربان قلب بسیار مفید میباشد. این گیاه داروئی مانند خود گیلاس دارای فیبر است که با کمک به بهبود حرکات روده، از عوامل مهم پیشگیری و درمان یبوست میباشد. آنتی اکسیدانهای مختلف موجود در دم گیلاس باعث محافظت چشمها در برابر التهابات و خشکی و عفونت آنها میگردد.
وجود ویتامین آ و ث در دم گیلاس به افزایش حجم اسپرم در مردان کمک کرده و با افزایش تستسترون، به افزایش میل جنسی و رفع مشکلات ناباروری کمک مینماید. وجود ترکیبات کاروتنوئید و فلاونوئید همچنین به بهبود حافظه و جلوگیری از بروز بیماریهای مغزی مثل پارکینسون منجر میگردد و میتواند به کاهش افسردگی، استرس و اضطراب ذهنی و داشتن خواب راحت و با آرامش کمک نماید.
افراد مبتلا به نقرس دارای اسید اوریک بالا هستند و مصرف گیلاس و دم گیلاس بصورت جوشانده و دمکرده، باعث کاهش اسید اوریک در بدن این بیماران شده و بیماری نقرس را بهبود میبخشد. دم گیلاس دارای ترکیبات ملاتونین است که بهترین ماده جهت تنظیم ساعت داخلی بدن، تنظیم چرخه خواب و داشتن روحیهای شاد و مثبت در زندگی میباشد که توسط نوشیدن جوشانده دم گیلاس هر روز صبح بعد از بیداری، میتوان از خواص عالی آن بهرهمند گردید.
دم گیلاس یک داروی مدر است و به علت داشتن پتاسیم، به افزایش دفع ادرار از دستگاه گوارش و کلیهها منجر میشود که میتواند سنگهای مجاری ادراری را شکسته و از بدن دفع نماید.
از دیگر خواص دم گیلاس میتوان به درمان روماتیسم، درمان آرتروز، سمزدایی خون و پاکسازی شریانها اشاره نمود.
دم گیلاس بیشتر به دو صورت دمکرده یا جوشانده استفاده میگردد. دم گیلاس را با دم آلبالو مخلوط کرده و روزی سه بار به مدت چهل دقیقه با شعله ملایم دم میکنند که در هر وعده حدود 4 گرم استفاده میشود و به عنوان یک داروی سنگ شکن میل مینمایند. در صورت استفاده به صورت جوشانده میتوان دم گیلاس را به مدت بیست دقیقه پس از شستن و خشک شدن کامل، روی حرارت ملایم جوشاند تا مواد دارویی آن جدا شده و وارد آب گردد که جهت کاهش ورم مفاصل و نقرس توصیه شده است.
در ترکیبات جوشانده دم گیلاس میتوان از عرق خارخاسک یا خارشتر و یا کاکل ذرت و نسترن نیز استفاده نمود.
مصرف دم گیلاس در صورت رعایت تعادل و استفاده از مقادیر توصیه شده، دارای عوارض خاصی برای بدن نیست. استفاده زیاد آن به علت سرد بودن باعث ایجاد نفخ معده میگردد. در رابطه با مصرف این گیاه دارویی برای خانمهای باردار و شیرده، تحقیقات و اطلاعات خاصی موجود نیست و بنا به احتیاط بهتر است در دوران بارداری و شیردهی مصرف نگردد. افرادی که دارای کاهش فشار خون هستند، باید از این گیاه داروئی اجتناب نمایند.
مهمترین ترکیبات موجود در دم گیلاس ویتامینهای آ و ث، فلاونوئیدها، پورینها، کاتشین تاننها، گلیکوزیدهای سیانوژنیک، ژینستین و پرونتین اولئانولیک اسید، نارینجنین، کورستین، فیبر، کربوهیدرات و پروتئینها هستند. همچنین عناصر دیگری مثل کلسیم، منگنز، فسفر و پتاسیم در دم گیلاس موجود است.
گیاه دارویی دم گیلاس دارای طبیعت سرد و خشک است و افراد گرممزاج بهتر میتوانند از خواص آن استفاده نمایند.
گیاه دارویی دم گیلاس فراورده گرانقیمتی نیست و باید آن را از فروشندگان معتبر خریداری نمود تا نسبت به کیفیت، تازگی و بهداشت محصول خریداری شده اطمینان مورد نظر حاصل گردد.