سلمه تره / سلمک

دانستنی های علمی:

سلمه تره به عنوان یک علف هرز شناخته می شود که براى بسيارى از محصولات زراعى به ویژه مزارع چغندرقند، سويا و ذرت ایجاد مزاحمت می کند. علاوه بر اين، سلمه تره را مى توان در باغ ها، زمين هاى باير و حاشيه ی جاده ها نيز مشاهده کرد.

برای مبارزه با این گیاه در مزارع چغندر و پنبه می توان از علف كش ترفلان به مقدار دو لیتر در هكتار قبل از رویش گیاه مخلوط با خاک استفاده کرد. در مزارع غلات با استفاده از تو-فور-دی به مقدار 3 لیتر درهكتار بعد از رویش اقدام كرد. همچنین در باغات می توان از پاراكوات (گراماکسون) برای مبارزه با این گیاه استفاده نمود.

خصوصیات گیاهشناسی:

سلمه تره یا سلمک گياهى يکساله، ايستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است.

ساقهٔ آن صاف، شياردار و منشعب است و تعداد انشعابات بسته به ميزان رقابت اين علف هرز با گياهان مجاور متغير می باشد.

برگ ها متناوب، سطح زيرين آن متمايل به سفيد و طول آن ۵/۲ تا ۵/۷ سانتىمتر است. اين برگ ها داراى دمبرگى بلند بوده و از نظر شکل با يکديگر متفاوت و تخم مرغى تا سرنيزه اى هستند. حاشيه ی آنها ممکن است صاف، لوبدار و يا موجدار باشد.

ريشه هاى اين گياه کوتاه ولى داراى انشعابات بسيار زياد است و گسترش فراوانى دارد. ریشه اصلی، عمودی و قوی است.

گل آذين هرمى شکل، گل ها کوچک و متمايل به سبز که توسط پنج قطعه گلپوش سبز متمايل به سفيد و آردى احاطه شده است. گل ها در انتهای گياه و يا انشعابات آن قرار گرفته و بدون دمگل هستند.

میوه این گیاه از نوع میوه های فندقه می باشد.

بذرهاى اين گياه سياه، عدسى شکل و به اندازهٔ ۷/۰ تا ۵/۱ ميلى‌متر بوده و سطحى مشبک دارند. 

زمان گلدهى اين گياه تيرماه تا مهرماه بوده و زمان رسيدن بذرها از مرداد تا اواخر پائيز صورت مى پذيرد.

شرایط محیط رشد:

این گیاه در اکثر خاک ها به خصوص خاک های غنی از نیتروژن به خوبی رشد می کند. همچنین خاک باید مرطوب باشد.

بذرهای این گیاه به راحتی جوانه زده و یک گیاه سریع الرشد می باشد. 

از نظر نیاز نوری به آفتاب کامل نیاز دارد و نمی تواند در شرایط سایه به خوبی رشد کند.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:

برگ ها و ساقه های جوان را می توان به عنوان یک سبزی برگی مصرف نمود. در این صورت می توان هم مانند اسفناج آن را پخت و هم آن را بخارپز نمود. ولی باید دقت نمود که به وقدار زیاد مصرف نشود زیرا دارای آفوکسالیک اسید است که ایجاد مسمومیت می کند.

اندام های رویشی و بذرهای این گیاه به مصرف دام ها نیز می رسند.

برگ های این گیاه دارای خواص دارویی نظیر: دفع کننده کرم روده، ضدالتهاب، ضددردهای مفصلی، ملین، تسکین دهنده دردهای دندان می باشد.

همچنین جویدن بذرهای این گیاه برای افرادی که دارای بیماری های ادراری می باشند مفید است.

آب استخراج شده از ساقه های این گیاه برای درمان آفتاب سوختگی و کک و مک روی پوست، به کار می رود.

آب و عصاره استخراج شده از ریشه های سلمه تره برای درمان اسهال های خونی مورد استفاده قرار می گیرد.

ترکیبات شیمیایی و ارزش غذایی:

هر 100 گرم از این گیاه دارای 180 کیلوژول انرژی، 7.3 گرم کربوهیدرات ها، 4 گرم فیبر، 8 گرم روغن، 4.2 گرم پروتئین، 580 میکروگرم ویتامین A، 0.16 میلیگرم تیامین، 0.44 میلیگرم ریبوفلاوین، 1.2 گرم نیاسین، 0.092 میلیگرم ویتامین B5، 0.274 میلیگرم ویتامین B6، 30 میکروگرم فولات (ویتامین B9)، 80 میلیگرم ویتامین C، 309 میلیگرم کلسیم، 1.2 میلیگرم آهن، 34 میلیگرم منیزیم، 0.782 میلیگرم منگنز، 72 میلیگرم فسفر، 452 میلیگرم پتاسیم، 43 میلیگرم سدیم و 0.44 میلیگرم روی می باشد.

تکثیر:

تکثیر سلمه تره از طریق کشت بذرهای آن صورت می گیرد. هر گياه حدوداً سه هزار بذر توليد مى کند ولى اين تعداد گاهى اوقات به حدود بيست هزار عدد نيز مى رسد. جوانه زنى بذرهاى سلمه تره سطحى و در عمق ۵/۰ تا ۳ سانتیمترى خاک صورت مى گيرد.

هشدار:

گیاهان این جنس تولید مقادیر زیادی گلوكوزید سیانوژنیك كرده که سبب مسمومیت دام می شوند.