قلمه زنی روشی است برای تکثیر گیاهان که بر حسب نوع گیاه و استعداد ریشه‌زایی می‌تواند ساده باشد و یا برعکس نتیجه گیری از آن و یا ریشه‌دار کردن قلمه‌ها جز در شرایط استثنایی مثلا استفاده از برخی هورمونها مقدور نخواهد بود. بطور کلی استعداد ریشه‌زایی از گونه‌ای به گونه دیگر فرق می‌کند. عوامل موثر در قلمه زنی بستگی به زمان برداشت قلمه ، سن گیاه ، شرایط محیطی ، رعابت نکات بهداشتی و … دارد.
قدرت ریشه‌زایی قلمه‌های تهیه شده از نهال های جوان به مراتب بیشتر از قلمه‌های تهیه شده از نهال بالغ است.وجود جوانه سالم و دور بودن جوانه از محل ریشه‌زایی اثر مساعدی در ریشه زایی دارد.اگر در موقع گل دادن گیاه از گیاه قلمه گرفته شود، ریشه زایی آن قلمه‌ها حداقل خواهد بود.قلمه‌ها بر حسب مورد می‌تواند به صورتهای خشبی (چوبی) ، نیمه خشبی و علفی (سبز) ، قلمه برگ ، قلمه ریشه تهیه شوند.
قلمه خشبی
قلمه خشبی : زمان برداشت این قلمه‌ها بعد از برگ ریزان و قبل از سبزشدن جوانه‌های گیاه مادری در زمستان و از شاخه‌های فصل جاری گرفته می‌شود ولی این کار نباید دیرتر از وسط زمستان انجام گیرد. در حالیکه قلمه زنی زودتر انجام گیرد، به خاطر وجود خواب در جوانه‌ها مخصوصا در مورد گیاهان مناطق سردسیری و معتدله امکان جوانه زنی و ریشه زایی وجود نخواهد داشت. قلمه‌های خشبی بطول 50 سانتیمتر گرفته می‌شوند و پس از ضدعفونی با قارچ کشها در کیسه‌های نایلونی نسبتا ضخیم با چند سوراخ در زیر ماسه شسته نگه داری می‌شوند.معمولاً گیاهان چوبی خزان دار بدین طریق ازدیاد می شوند اما برخی گونه های پهن برگ همیشه سبز و درختچه های زینتی خزان دار نیز با این نوع قلمه قابل تکثیر هستند. بعضی از مهمترین گیاهان که از قلمه چوب سخت آنها برای ازدیاد استفاده می شود عبارتند از : انجیر، به، زیتون، توت، انگور، انار، بید، سپیدار، برگ نو، یاس زرد، پیچ امین الدوله و گل سرخ.
قلمه نیمه خشبی
قلمه نیمه خشبی : در قلمه‌های نیمه خشبی وجود برگ همیشه ضروری نیست ولی نگه داشتن یک یا دو برگ کامل و یا نصف پهنک جهت ریشه‌زایی کمک می‌کند. در هر موقع از سال می‌توان این نوع قلمه را گرفت ولی اکثرا در اواخر بهار که شرایط برای ریشه دار کردن قلمه‌ها مساعد است. مانند داودی ، ختمی چینی ، زیتون ، مرکبات ،برگ نو ،سوزنی برگان چوبی همیشه سبز
قلمه چوب نرم (چوب سبز)
قلمه چوب نرم (چوب سبز): تفاوت آشکار قلمه چوب نرم با قلمه های چوب سخت و نیمه سخت آن است که قلمه چوب نرم دارای انعطاف پذیری بیشتری است به طوری که به آسانی می توان آن را خم کرد زیرا این نوع قلمه را از شاخه های جدید و نرم بهاره و از گونه های خزان دار یا همیشه سبز تهیه می کنند و به این دلیل که فرصت کافی برای رشد نداشته اند مقدار مواد کریوهیدراته در آنها کمتر است.یاس، ماگنولیا، پیراکانتا، خر زهره و بسیاری دیگر از انواع درختچه های زینتی را می توان با قلمه چوب نرم ازدیاد کرد. با اینکه قلمه چوب نرم درختانی مانند افرا، سیب، هلو، گلابی، زردآلو و گیلاس نیز در زیر سیستم مه افشانی ریشه دار می شوند اما گونه های میوه ای را به این روش تکثیر نمی کنند.معمولاً قلمه چوب نرم آسان تر و سریع تر از انواع قلمه و در مدت 5-2 هفته ریشه دار می شوند اما به مراقبت بیشتری نیاز دارند . به دلیل برگدار بودن، شرایط مناسب برای حفظ آب برگها لازم است. دمای مناسب ریشه زایی حدود 25-20 سانتی گراد بوده و به مواد تنظیم کننده رشد پاسخ خوبی می دهند. برای تهیه این قلمه باید به سرزنی شاخه های اصلی، تعداد زیادی شاخه جانبی تولید کرد و سپس از آنها قلمه گرفت.
قلمه علفی
قلمه علفی: قلمه علفی را از شاخه های گیاهان علفی و غالباً زینتی تهیه می کنند. طول این قلمه در حدود 12-7 سانتی متر بوده و برگدار است که تنها چند برگ انتهایی آن را مشابه قلمه چوب نیمه سخت و چوب نرم، حفظ می کنند. باید محیطی با رطوبت نسبی بالا برای ریشه دار کردن فراهم شود و علاوه بر آن بستر کاشت مرطوب و دارای زهکش خوب باشد. استفاده از پا گرما و مواد تنظیم کننده رشد اثر خوبی در ریشه زایی آنها دارد اما به دلیل ریشه زایی سریع و درصد موفقیت بیشتر نسبت به سایر قلمه ها، از این موارد کمتر استفاده می شود با وجود این دقت کافی در تعیین بستر کاشت مناسب برای ریشه زایی لازم است. بعلاوه اگر قلمه های علفی از شاخه های انتهایی گرفته شوند یا به عبارتی دارای جوانه انتهایی باشند، درصد موفقیت و سرعت ریشه زایی در آنها (به ویژه در شرایط نامطلوب) بیشتر از قلمه های فاقد جوانه انتهایی خواهد بود این موضوع در خصوص قلمه های چوب نرم نیز صادق است. شمعدانی، بگونیا، داودی، حسن یوسف، میخک و دیفن باخیا برخی از گیاهانی هستند که با قلمه علفی تکثیر می شوند.
قلمه برگ
قلمه برگ : بعضی از گیاهان را از طریق قلمه برگ می‌توان تکثیر کرد. این نوع گیاهان استعداد تولید جوانه‌ها و ریشه‌های اتفاقی را در برگهای خود دارند و از این خاصیت استفاده نموده و برگهای آنها را با دمبرگ و پهنک برگ در بستر مرطوب و هوای مرطوب قرار می‌دهند. مانند بنفشه آفریقایی ، بگونیارکس ، سانسوریا.
قلمه ریشه
قلمه ریشه: بعضی از گیاهان در روی ریشه‌های خود تولید جوانه‌های اتفاقی می‌نمایند که با بهره گیری از این خاصیت اقدام به ازدیاد از طریق قلمه ریشه می‌گردد.بهترین زمان برای قلمه اواخر پاییز یا اوایل بهار است . لازم به یادآوری است که کلیه گیاهانی که استعداد پاجوش دادن را دارند امکان قلمه ریشه را نیز دارند مانند شقایق ( قلمه ریشه شقایق در تابستان و در زمان رکود گیاه گرفته می شود .