کودهای شیمیایی موادی هستند که به صورت شیمیایی در کارخانجات کود سازی تهیه می شوند.این کود ها دارای مواد مغذی مورد نیاز گیاه می‌باشند.کودهای شیمیایی را بر اساس نوع عنصر تقسیم بندی می کنند. به عنوان مثال کودهای ازتی، فسفری و پتاسیمی دارای یک یا دو عنصر هستند ولی اگر یک کودی همه عناصر را با هم داشته باشد اصطلاحاً کود کامل نامیده می شود.از مزایای کودهای شیمیایی، بهای ارزان، کاربرد سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاه مدت (بدون توجه به استهلاک سرمایه اصلی یعنی خاک و مواد آلی آن) است.
عناصر ازت، فسفر و پتاسیم بیش از سایر عناصر بعنوان کود مصرف می گردند. گاهی کودهای تجاری را بصورت مخلوطی از عناصر فوق تهیه می کنند.درصد عناصر این کودها معمولاً پایین است و قسمت اعظم حجم را مواد دیگری به غیر از عناصر فوق تشکیل می دهند. ترکیب این گونه کودها را با درصد ازت (N)، فسفر (P) و پتاسیم و به همین ترکیب ذکر می کنند مثلاً کود 20-20-20 دارای 20 درصد ازت، 20 درصد فسفر و 20 درصد پتاسیم می باشد گاهی درصد گوگرد (S) را بصورت عدد چهارم ذکر می نمایند ، مانند ۵-۱۰-۱۰-۱۵ که ۵ درصد گوگرد دارد. کود مخلوط ممکن است فاقد یکی از سه عنصر اصلی باشد. مانند ۴۴-۰-۱۳ که فاقد فسفر است و در حقیقت همان نیترات پتاسیم است و یا فسفات دی آمونیم که می توان آن را بصورت ۰-۴۶-۱۸ بیان نمود.
یکی از کودهای مصرفی، کود اوره است. کود اوره که به کود شکری نیز معروف است در سطح جهان از پر مصرف ترین و ارزان ترین کودهای شیمیایی ازتی است. کود اوره ٤٦ درصد ازت دارد و حلالیتش در آب خیلی خوب است و به همین دلیل در خاک برای تهیه محلول های کودی و محلول پاشی بر روی گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.مشکلی که در ارتباط با کود اوره وجود دارد این است که به دلیل حلالیت زیادش شستشویش در خاک خیلی زیاد است. یعنی اگر آب آبیاری یا بارندگی زیاد و خاک شنی باشد به راحتی این کود در خاک شسته می شود.
برخی از کود های شمیایی جز عناصر پر مصرف گیاه یا ماکرو المنت ها هستند ،عناصر پر مصرف (ماکرو) شامل: ازت ٫ فسفر ٫ پتاس ٫ کلسیم ٫ منیزیم هستند .كود كامل ماكرو از مهمترين كودهاي توليد داخل كشور است كه داراي سه عنصر اصلي ازت، فسفر و نيز پتاسيم است و تحت عنوان NPK شناخته مي شود . بعضاً در تركيب اين كود از تركيبات روي نيز به ميزان بسيار كم استفاده مي شود. اين كود مصرف عمده و فراواني در بخش كشاور زي داشته و به صورت گرانول به بازار عرضه مي گرد. با یک بار مصرف این کود عناصر اصلی و ریزمغزی هایی همچون عنصر روی و دیگر عناصر تکمیلی مورد نیاز گیاه با نسبت های مناسب در اختیار گیاه قرار گرفته می شود.در نتیجه در هزینه های مربوط به عملیات زراعی (حمل و نقل کود ، ماشین آلات، هزینه های کارگری و ...) صرفه جویی چشمگیری به عمل خواهد آمد.همچنین در مصرف کودهای تک عنصری میزان نسبت صحیح عناصر رعایت نمی شود اما در کودهای ماکرو نسبت صحیح مابین عناصر اصلی رعایت شده است.
20160721.jpg)
برخی از کود های شمیایی جز عناصر عناصر کم مصرف گیاه ( میکرو المنت )میباشد.عناصر کم مصرف (میکرو) شامل : آهن ٫ روی ٫ منگنز ٫ مس ٫ بر هستند .در خاک های نواحی خشک کمبود آهن، مس، منگنز و روی و در خاکهای نواحی مرطوب کمبود مولیبدن، کلر و بر محتمل است. گاهی نیز مقداری زیادی کلر و بر در خاکها و آب آبیاری نواحی خشک وجود داشته و می توانند باعث مسمومیت گیاه گردند. نکته مهم در مصرف کودهای عناصر کم مصرف آن است که مرز بین میزان مورد نیاز و حد مسموم کننده گیاه بسیار باریک است. به عبارت دیگر مصرف زیاد این کودها باعث مسمومیت گیاه می گردد. در بازار ایران مخلوطی از کودهای عناصر کم مصرف به نامهای تجاری مختلفی وجود دارند. محلول تهیه شده از این کودها را می توان روی برگ پاشید .عناصر کم مصرف نباید با حشره کش ها، قارچ کش ها و علف کش ها ترکیب شود، مگر اینکه کارخانه های سازنده، ترکیب آنها را با عناصر کم مصرف توصیه نماید.
کود های کلات » بسیاری از کشاورزان نمی دانند کلات چیست و فرق کودهای کلاته با کودهای معمولی در کجاست . کلمه کلات (chalate) از واژه یونانی chele مشتق شده و مترادف با واژه Claw بمعنای چنگ زدن و نگهداشتن چیزی توسط چنگال است. کلات سازی زمانی صورت می پذیرد که مولکولهای بزرگ مخصوص دارای چندین نقطه اتصال (مانند EDTA) با یک micro nutrient باند می شوند.فرم کلات یک عنصر در مقایسه با فرم معمولی آن بسیار راحت تر و سریعتر توسط گیاه جذب می شود. مولکولی که عناصر micro nutrient را کلاته می کند EDTA نام دارد. بسیاری از عناصر micro nutrient زمانی که بفرم کلاته در بیایند بسیار بهتر از فرم معمولی شان در خاک توسط گیاه جذب می شوند. در برخی از کودهای کشاورزی بسیار باکیفیت کشاورزی ممکن است عوامل کلاته کننده DTPA و EDDHA باشند. EDTA معمولترین عامل کلاته کننده در کودهای مورد استفاده به صورت مصرف در خاک و همچنین بصورت محلول پاشی است. در شرایط خاک و آب ایران(PH بالای خاک و آب) یونهای فلزی مانند آهن (Fe) و روی (Zn) در بسیاری از موارد غیر قابل جذب هستند برای ریشه ها اما وقتی که فرم کلاته این عناصر بعنوان کود در اختیار درختان قرار گیرد براحتی قابل جذب می شوند. عناصری که بفرم کلات هستند در مقایسه با عناصری که بصورت غیرکلات یا آزاد در خاک وجود دارند ثبات بیشتری دارند و با آبشویی یا leaching کمتر از دسترس ریشه ها خارج خواهند شد.
20160721.jpg)
در مصرف کود های شیمیایی نباید زیاده روی کرد .با توجه به اینکه مصرف این کود ها درمحصولات کشاورزی نيمه عمر طولاني دارند در صورتي که در زمان عرضه محصولات به بازار، سموم به کار برده شده تجزيه و بي اثر نشده باشند، مي توانند به طور ثانويه به مصرف کنندگان انتقال پيدا کرده و سلامتي و نشاط آنها را تحت تاثير قرار دهند.آلودگی آب‌های زیرزمینی یکی دیگر از پیامدهای استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی است؛ «نیتراتی» که به صورت کود وارد زمین می‌شود، می‌تواند وارد آب‌های زیرزمینی که منبع تامین آب شرب روستایی و شهرها است، بشود و از این راه وارد بدن انسان و دیگر موجودات زنده شود.