خوابیدگی ساقه در گیاهان :
خوابیدگی عبارت است از انحراف ساقه از حالت عمودی ، بطوری که ساقه ها روی یکدیگر تکیه نموده و یا همدیگر را بپوشانند.
خوابیدگی ممکن است بصورت آزاد شدن ریشه از خاک ( مانند خوابیدگی در ذرت و آفتابگردان ) ، خم شدن ساقه و یا شکستگی ساقه ( مانند خوابیدگی در گندم و جو ) باشد.
خوابیدگی بصورت خم شدن ساقه ها از نفوذ نور به قسمتهای پایین بوته ها جلوگیری نموده و موجب نقصان عملکرد می گردد. همچنین عدم تبادل هوا و رطوبت موجب افزایش زطوبت و حرارت هوای بین بوته ها شده و محیط مناسبی را جهت رشد آفات و امراض ایجاد می نماید. مجموعه این عوامل سبب مرگ درصدی از برگها ، ساقه ها و یا بوته ها می گردد.
در آزاد شدن ریشه از خاک ، علاوه بر پیدایش مشکلات فوق ، آسیب به ریشه نیز مشاهده می شود. در صورتی که خوابیدگی بصورت شکستگی ساقه باشد، انتقال آب و مواد غذایی دچار اختلال گشته و عملکرد نقصان پیدا می کند. ظاهرا فشار مکانیکی وارده به ساقه ها سبب خوابیدگی آنها می شود. نیروی وارده به ساقه طی رشد گیاه دائما و با تشکیل میوه و دانه افزایش یافته و باعث خوابیدگی ساقه های ضعیف می گردد.
باد نیز با فشار مکانیکی خود می تواند باعث افتادن و یا شکستن ساقه ها شود. چنانچه خوابیدگی منجر به شکستن ساقه گردد، ترمیم نتایج آن امکانپذیر نیست. اما در اغلب موارد خوابیدگی ساقه بصورت خم شدن و یا انحنا ساقه در یک نقطه است.
در چنین شرایطی جوانه انتهایی ساقه دولپه ای بطرف بالا رشد نموده و رشد ساقه از آن پس عمودی خواهد بود. برگشت ساقه گیاهان تک لپه به حالت عمودی بعلت وجود نوعی بافت مریستمی بنام مریستم میان بافتی است که در قاعده هر میانگره واقع است. در هر حال برگشت ساقه به حالت عمودی نشانه بهبودی کامل خوابیدگی نیست و کم و بیش نقصان عملکرد وجود دارد. مکانیسم های مقاومت نیز از یک گیاه به گیاه دیگر متفاوت است.
ریشه های هوایی نگهدارنده در ذرت ، طوقه نسبتا سطحی در گندم ، ریشه توسعه یافته و طوقه عمقی در ذرت و آفتابگردان از مکانیسم های مورد استفاده ی گیاهان برای مقابله با عوامل موجد خوابیدگی هستند. بطور کلی ، ساقه های کوتاه ، ضخیم با بافت اسکلرانشیمی توسعه یافته و رشد رویشی محدود برای مقاومت در برابر خوابیدگی مطلوبند.
با این که مکانیسم های گیاهی دارای منشأ ژنتیکی هستند ، اما تغییر بعضی از عوامل محیطی توسطط زارع و در نتیجه نقصان احتمال و یا شدت خوابیدگی امکان پذیر است. بطور کلی آب و مواد غذایی فراوان ، و بخصوص زیادی ازت ، در تشدید رشد رویشی و تشکیل بافت های لطیف موثر بوده و گیاه برای خوابیدگی آمادگی پیدا می نماید. کمبود نور نیز سبب باریک ، لطیف و طویل شدن ساقه ها می گردد. هرچه تراکم بوته ها بیشتر باشد نور کمتری به ساقه ها رسیده و امکان خوابیدگی گیاهان بیشتر می شود.
کاشت گیاهان با فاصله زیاد در جلوگیری از خوابیدگی موثر است. هرچه دوره رویشی گیاه طولانی تر باشد ،اندامهای رویشی بیشتری تولید گشته و حساسیت گیاه به خوابیدگی بیشتر می شود. تأخیر در کاشت می تواند سبب کوتاهی دوره رشد رویشی و در نتیجه کوتاهی ارتفاع گیاه شده و از این طریق احتمال خوابیدگی را نقصان دهد.
گاهی بادهای شدید سبب خوابیدگی محصول می شوند. در صورت امکان میبایستی ردیف های کاشت را به موازات جهت حرکت بادهای دائمی یا غالب در نظر گرفت تا باد از فاصله بین ردیف ها عبور کرده و موجب خوابیدگی نگردد.
در اغلب موارد شیب زمین تعیین کننده جهت آبیاری و در نتیجه سمت ردیفهایی کاشت است.پس هنگام تسطیح اساسی و اولیه زمین می بایستی به این نکته توجه داشت و شیب زمین را با جهت بادهای دایمی و غالب منطبق گرفت.