نام علمی : Mentha Piperita
گیاهی است علفی و چند ساله که علاوه بر ساقه زیر زمینی که گیاه را در خاک مستقر می‌سازد دارای ساقه هوایی نیز هست. در محل گره‌های ساقه که در تماس با زمین است ریشه‌هایی خارج شده که ساقه جدید را درست می‌کند.
بنابراین اگر شما فقط یک ساقه نعناع در باغچه خود بکارید به زودی تمام باغچه شما پر از نعناع می‌شود. برگهای نعناع بیضی شکل ، نوک تیز و دندانه‌دار می‌باشند.
گلهای آن بسته به نوع نعناع ممکن است قرمز ، ارغوانی یا سفید باشد. نعناع در مناطق معتدل و آفتاب‌گیر به خوبی رشد می‌کند. نعناع از قدیم‌الایام به عنوان یگ گیاه معطر و اشتها آور و برای ناراحتیهای دستگاه گوارش بکار رفته است. بقراط پدر علم طب از نعناع در نوشته‌های خود یاد کرده است. در قرون وسطی از نعناع در معالجه بیماریها و برای التیام زخمها و درمان درد گزیدگی زنبور و سگ هار استفاده می‌شد
ترکیبات:
نعناع دارای ماده‌ای به نام منتول می‌باشد که ایجاد احساس خنکی در دهان می‌کند. مقدار منتول در نعناع بسته به نوع آن از 35% تا 55% تغییر می‌کند که البته اگر نعناع دیر کنده شود مقدار منتول آن تا حدود 30% پائین می‌آید.
خواص داروئی :
نعناع از نظر طب قدیم ایران نسبتا گرم و خشک است و از نظر خواص دارویی از پونه قوی‌تر است. از نعناع اسانس ، روغن و تنتور تهیه می‌کنند که مصارف طبی مختلفی دارد.
1) نعناع باد شکن است و گاز معده و روده را از بین می‌برد.
2) نعناع تقویت کننده معده و بدن است.
3) نعناع ضد تشنج و ضد سرفه است.
4) یک فنجان چای گرم نعناع سینه را آرام می‌کند.
5) نعناع مسکن ، آرام بخش و قاعده آور است.
6) استفاده از نعناع درد شکم را برطرف می‌کند.
7) نعناع درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا می‌باشد.
8) نعناع ناراحتیهای عصبی را برطرف می‌کند.
9) برای تسکین درد دندان نعناع را در دهان گذاشته و بجوید.
10) آشامیدن چای نعناع و یا عصاره نعناع خونریزی سینه را قطع می‌کند.
11) کمپرس نعناع درد سینه و پهلو را از بین می‌برد.
12) نعناع کرمهای روده و معده را می‌کشد.
13) برای از بین بردن سکسکه و دل بهم خوردگی و استفراغ نعناع را با آب انار ترش بخورید.
14) نعناع ادرار را زیاد می‌کند.
15) برای رفع قولنح و دردهای روده معده و هضم نشدن غذا چای نعناع بنوشید.
16) برای از بین بردن گلو درد چای نعناع غرغره کنید.
17) نعناع معرق است بنابراین تب را پائین می‌آورد.
18) در هنگام سرماخوردگی بینی را با چای نعناع بشوئید.
19) جوشانده برگ و گل آن جهت لطافت و شادابی پوست استفاده می گردد.
20) مالیدن چند برگ نعنا در محل گزیدگی حشرات می تواند اثرات آنرا تا حد زیادی خنثی نماید.
21) مالیدن نعنا بر روی سینه زنان بچه شیرده باعث رفع احتقاق شیری می گردد.
22) هنگام خستگی یا زمانی که حس می کنید مغزتان کشش مطالب جدید را ندارد، استفاده از نعناع سودبخش است.
اطلاعات دیگر:
نعنا گیاهی است با طبیعت گرمابخش و سرد و خنك كننده. اگرچه یافتن خواص گرمی یا سردی در یك گیاه واحد تعجب آور است اما اثر گرمابخشی یا خنك كنندگی نعنا به نحوه استفاده از آن بستگی دارد. نعنا وقتی به صورت خوراكی مصرف شود اثر گرمابخش دارد و گردش خون را بهبود می بخشد از این رو دارویی ایده آل برای افراد ضعیف و دوران نقاهت پس از بیماری ها است، اگرچه اغلب به دنبال طعم خنك و تازگی بخش آن احساس سردی و كرخی در دهان برجای می ماند. چنانچه نعنا بر روی پوست مصرف شود نیز تاثیری مشابه خواهد داشت.
نعنا قرن ها است كه توسط انسان مصرف می شود. یونانی ها و عبری ها از رایحه خنك و تازگی بخش آن عطر می ساختند. در یونان و روم باستان از برگ نعنا تاج هایی برای مراسم مذهبی درست می كردند و از آن برای درمان بیماری های گوارشی، سردردها، سرفه، ناراحتی های دستگاه دفع ادرار، جای نیش حشرات و مارگزیدگی استفاده می كردند. زنان رومی از مخلوط عسل و نعنا برای خوشبو كردن دهان سود می بردند و مردان عرب نیز طبق سنتی قدیمی به عنوان سمبل دوستی و محبت چای نعنا می نوشیدند. نعنا از گذشته های دور به عنوان تقویت كننده قلب شهرت داشته است و موجب تسكین تپش قلب شده، عملكرد قلب و دستگاه گردش خون را بهبود می بخشد. همچنین موجب تعریق می شود كه خود می تواند با سرماخوردگی، تب و بسیاری از بیماری های زمستانی مبارزه كند. تاثیرات آرامش بخش و ضدالتهاب آن نیز موجب می شود كمكی مفید برای همه ناراحتی هایی كه با اسپاسم و درد همراه هستند باشد. از جمله دل درد، كولیت، نفخ، سوزش سر معده، سوءهاضمه، سكسكه، میگرن و بی خوابی. تركیبات موجود در نعنا از روده در برابر تحریكات آزاردهنده محافظت می كند و از این رو مصرف آن می تواند برای بیماری هایی مانند اسهال، یبوست های ناشی از عدم تحرك و زخم های روده ای مفید باشد. تندی آن محرك كبد و كیسه صفرا است و به این سبب خوردن نعنا موجب تصفیه كبد شده و در درمان سنگ كیسه صفرا موثر است. در گذشته روغن نعنا را به عنوان روغنی نیروبخش به آب وان می افزودند و برای جلوگیری از غش و سرگیجه آن را استنشاق می كردند. از خاصیت تسكین بخشی آن در مصارف خارجی نیز می توان به اشكال مختلفی سود برد. به عنوان مثال بستن برگ های كوبیده نعنا روی مفاصل دردناك و متورم، ناشی از آرتروز و نقرس می تواند درد آنها را تسكین دهد.
روغن های فرار استخراج شده از نعنا نیز خواص میكروب كشی دارند به ویژه كافور و منتول (یا جوهر نعنا) كه از آن دارویی مفید برای ضدعفونی كردن سرمازدگی، بریدگی ها و خراشیدگی ها می سازند. همچنین از نعنا داروهای استنشاقی مفیدی برای سرماخوردگی ها و عفونت های تنفسی ساخته می شود ضمن آنكه از آن می توان دهانشویه و محلول غرغره موثری برای گلودرد تهیه كرد. روغن نعنا می تواند درد دندان را تسكین دهد و از آن در ساخت قطره های مسكن برای گوش درد نیز استفاده می شود.
مصرف نعنا در ایران به صورت سنتی به عنوان سبزی خوردن همراه با انواع غذا و در غذاهایی مثل خورش كرفس و آش متداول است. همچنین اغلب از عرق نعنا نیز در تهیه شربت ها و برای تسكین دل درد و تقویت قلب استفاده می شود
مصارف اسانس نعنا
یکی از فرآورده‌های نعناع اسانس نعناع است که از تقطیر برگ و سرشاخه‌های گلدار نعناع تحت اثر بخار آب تهیه می‌شود و دارای 50% تا 70% منتول می‌باشد. اسانس نعناع که در کشور انگلستان تهیه می‌شود شهرت خاصی دارد. این اسانس به عنوان تقویت کننده معده بادشکن ، ضد عفونی کننده ، رفع دل‌پیچه بچه‌ها و اسهال بکار می‌رود برای استفاده از اسانس نعناع کافی است که مقدار یک تا سه قطره آنرا با یک لیوان آب و یا نوشابه مخلوط کرده و بنوشید.
اسانس نعناع را نباید به مقدار زیاد برای کودکان و نوزادان استفاده کرد زیرا روی حرکات تنفسی و قلب اثر گذاشته و ممکن است که خطرناک باشد. اگر اسانس نعناع به مقدار زیاد مصرف شود فشار خون را بالا برده و موجب حالت تهوع ، استفراغ و درد معده می‌شود. اگر بدن شما خارش دارد مقدار 2 گرم اسانس نعناع را در 50 گرم وازلین ریخته ، خوب باهم مخلوط کرده و در محل خارش بمالید. اگر از بیماری رماتیسم و آرتروز رنج می‌برید از روغن نعناع استفاده کنید طرز استفاده از آن به این صورت است که 2 قطره روغن نعناع را با یک قاشق سوپخوری روغن بادام مخلوط کرده و محلهای دردناک را با آن ماساژ دهید.
برای رفع سردرد از کمپرس نعناع استفاده کنید بدین ترتیب که 10 قطره روغن نعناع را با یک لیوان آب سرد مخلوط کرده و در یک کاسه بریزید سپس یک پارچه که به اندازه پیشانی باشد در آن فرو برده آب اضافی آنرا بگیرید و روی پیشانی و شقیقه‌ها بگذارید تا سردرد برطرف شود. نعناع بهترین دوست کبد است. کبد را تمیز کرده و صفرا را رقیق می‌کند و کلسترول خون را پائین می‌آورد. برای این مورد چای نعناع را قبل از غذا بنوشید.
نعنا فلفلی
"نعنا فلفلی" گیاهی است با نام علمی Mentha piperita از خانواده ی نعنا (Labiatae).
اینگونه نعنا که کمتر به عنوان خوراکی مصرف می شود، دارای مقدار زیادی از ترکیب مهمی به نام منتول (Menthol) است. با وجودی که این گونه نعنا دارای خواص متعدد انواع نعناست، ولی به علت دارا بودن مقدار زیادی منتول (Menthol) دارای خاصیت ضد درد، ضد درد موضعی و ضداحتقاق قوی تری نسبت به گونه‌های دیگر نعناست.
باید ذکر نمود که تا کنون حدود 34 گونه نعنا در جهان شناسایی شده که نزدیک به نیمی از این گونه‌ها در ایران رویش دارند. با وجودی که خوردن این گونه نعنا اثرات ضد درد خود را بر بدن اعمال می کند، ولی در سال‌های اخیر اسانس اینگونه نعنا استخراج و در صنعت داروسازی به صورت فرمولاسیون مایعی در می آید تا بتواند مورد استفاده ی مناسب تری قرار گیرد.
محصول این گونه نعنا در ایران به نام"قطره ی منتول" موجود است که در کلیه داروخانه‌ها وجود دارد. قطره منتول یکی از موثرترین ضد دردهای موضعی برای سردرد، درد دست و پا و کمر، و گرفتگی بینی حاصل از سرماخوردگی یا خستگی ناشی از کار و یا درد حاصل از رانندگی و غیره است که می تواند به چند طریق مورد استفاده قرار گیرد. البته این قطره موضعی بوده و به صورت تنفسی یا مالش بر روی اعضای بدن و یا به صورت ماساژ مورد استفاده قرار می گیرد.
یکی دیگر از موارد مصرف قطره ی منتول در محیط های سربسته برای ضدعفونی کردن فضا و کاهش میکروب‌های سرماخوردگی، رفع خستگی و ایجاد خواب راحت می باشد.
نعنا قمی
"نعنا قمی" گونه ای از نعنا می باشد که نام علمی آن Mentha spicata است. این گونه نعنا دارای بو و مزه ی مطبوع بوده و بیشتر از سایر سبزی های خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد.
اینگونه نعنا با وجود خواص متعدد، به خاطر داشتن ترکیب مهم کارون (Carvone)، دارای اثرات ضد نفخ، ضد دل درد و ضد اسپاسم قوی تری نسبت به گونه‌های دیگر نعناست، بنابراین خوردن این گونه نعنا می تواند به خوبی اینگونه مشکلات را حل نماید.
این گیاه از طعم و مزه ی خوبی برخوردار است و می توان آن را به طور مدام مصرف نمود تا از نفخ و دل درد در امان بود. امروزه صنایع داروسازی، عصاره ی اینگونه نعنا را که دارای اثر بسیار قوی می باشد به قطره‌های خوراکی تبدیل نموده اند تا با توجه به مایع بودن، به سرعت و در عرض چند دقیقه جذب شده و اثر نماید.
محصولی که در ایران از این نوع نعنا به دست می آید، به نام "قطره کارمینت"(Carmint) است که می توان آن را با توجه به خوراکی بودن نعنا، در تمام سنین (از نوزادان تا افراد مسن) بدون هیچ محدودیتی مصرف نمود.
محصولات حاصله از این گونه نعنا ضمن اثرات سریع از عارضه ی جانبی برخوردار نمی باشند و با داروها و غذاها تداخل نمی نمایند.
نکته ی مهم درباره ی تاثیر محصولات نعنا برای درمان نفخ و دل درد این است که ترکیبات موجود در اسانس (رایحه) این گیاه در عرض چند دقیقه (حدود 10 تا 15 دقیقه) جذب می شوند و مشکلات حاصله را مهار می کنند، و در صورتی که هم زمان با مصرف غذا خورده شوند از ایجاد نفخ و دل درد جلوگیری می کنند، بنابراین دارای خاصیت درمانی بوده و مانع نفخ و دل درد می شوند.
چای نعنا :
چای نعنا را می توان روزی ۲ الی ۳ بار مصرف کرد. برای تهیه این چای می توان در هر بار یک مشت نعنای تازه و یا یک قاشق مرباخوری پر از پودر برگ های خشک شده ی نعنا را در یک لیوان آب جوش ریخته و مانند چای به مدت ۱۰ دقیقه دم کرده، صاف نموده و میل کرد. هم چنین برای تعدیل طعم تلخ آن می توان چند قطره آب لیموی تازه در آن چکانده و با کمی عسل مخلوط کرده نوش جان کرد.